Królestwo Polskie | |
Rada Regencyjna. Od lewej: Józef Ostrowski, Aleksander Kakowski, Zdzisław Lubomirski | |
Kadencja |
od 27 października 1917 |
---|---|
Poprzedni |
Michał II Romanow[a] |
Rada Regencyjna Królestwa Polskiego – organ władzy zwierzchniej Królestwa Polskiego aktu 5 listopada (1916), zastępujący króla lub regenta. Rada Regencyjna została powołana reskryptami niemieckich i austro-węgierskich władz okupacyjnych, na podstawie nadanego przez te władze patentu w sprawie władzy państwowej w Królestwie Polskim z 12 września 1917 roku[1]. Objęła urząd 27 października 1917 roku[2].
W dniu 3 lipca 1917 r., w obecności przedstawicieli władz okupacyjnych, Tymczasowa Rada Stanu uchwaliła projekt tymczasowej organizacji polskich naczelnych władz państwowych, w którym zarezerwowała dla siebie uprawnienie do powołania regenta lub rady regencyjnej. Po złożeniu mandatu przez członków TRS podczas kryzysu przysięgowego, 25 sierpnia Rada powołała Komisję Przejściową, mającą sprawować władzę do czasu sformowania nowego organu władzy w Królestwie[3]. W międzyczasie trwały negocjacje pomiędzy polskimi władzami Królestwa a rządami Niemiec i Austro-Węgier dot. składu przyszłej Rady Regencyjnej. Początkowo TRS wytypowała Aleksandra Kakowskiego, Zdzisława Lubomirskiego i Wacława Niemojowskiego, jednak w wyniku późniejszych negocjacji na miejsce Niemojowskiego nominowano Józefa Ostrowskiego. Ostateczne zatwierdzenie powołania Rady nastąpiło w chwili wydania patentu z 12 września 1917 roku, a ogłoszenie jej składu 15 października 1917 roku. Uroczystość intronizacji członków Rady odbyła się 27 października 1917[3].
W skład Rady Regencyjnej weszli Aleksander Kakowski, Zdzisław Lubomirski oraz Józef Ostrowski[4].
Uprawnienia Rady Regencyjnej wedle patentu z 12 września 1917 r. były ograniczone na rzecz okupantów – w sprawach, których administracja nie została przekazana polskiej władzy państwowej, wnioski mogły być rozpatrywane tylko za zgodą (Zustimmung) państw okupacyjnych. Generalny gubernator mógł w tych sprawach wydawać zarządzenia po wysłuchaniu (nach Anhörung) Rady Stanu, w części obieralnej, w części mianowanej przez Radę Regencyjną. Ustawy i rozporządzenia polskiej władzy państwowej, z których dla ludności wypływają prawa i obowiązki, musiały przed wydaniem być podane do wiadomości generalnego gubernatora tego państwa okupacyjnego, w którego obszarze miały wejść w życie i mogły otrzymać moc obowiązującą tylko wówczas, jeżeli gubernator nie sprzeciwił się im w ciągu dni 14 po przedłożeniu. Zaś dla zabezpieczenia ważnych interesów wojennych mógł on bez konieczności wysłuchiwania Rady wydawać niezbędnie potrzebne zarządzenia z mocą prawa, które tylko w ten sam sposób mogły być zmienione lub odwołane[5].
3 stycznia 1918 r. Rada wydała dekret o tymczasowej organizacji Władz Naczelnych w Królestwie Polskim[6].
Aparatem pomocniczym Rady Regencyjnej był Królewsko-Polski Gabinet Cywilny, formalnie ustanowiony reskryptem z 12 lipca 1918[7]. Szefem Gabinetu Cywilnego był sekretarz Rady Regencyjnej, ks. prałat Zygmunt Chełmicki. Przed wydaniem powyższego reskryptu w skład aparatu pomocniczego Rady Regencyjnej wchodzili Zygmunt Chełmicki, jako jej sekretarz generalny oraz Jan Kucharzewski, jako jej radca prawny (referendarz)[potrzebny przypis].
W 1917 został wybity medal upamiętniający intronizację Rady Regencyjnej w Warszawie, zaprojektowany przez Jana Raszkę[8].
Rada Regencyjna powołała pierwszy polski rząd, pod kierownictwem Jana Kucharzewskiego. Rząd ten przejął od Komisji Przejściowej tymczasowej Rady Stanu, przekazane przez władze okupacyjne działy administracji, tj. zarząd sądownictwa oraz szkolnictwa[potrzebny przypis].
Protestując przeciw zawarciu traktatu pokojowego pomiędzy państwami centralnymi a Ukrainą 13 lutego 1918 Rada Regencyjna ogłosiła, że odtąd będzie czerpać prawo sprawowania zwierzchniej władzy państwowej opierając się na woli Narodu, wierząc, że Naród pragnie posiadać symbol swej niepodległości i około tego symbolu stanąć zamierza[9].
Rada Regencyjna Orędziem do Narodu Polskiego z 7 października 1918 roku proklamowała niepodległość Polski[10] powołując się na 14 punktów Wilsona zaakceptowanych kilka dni wcześniej przez państwa centralne jako podstawa rokowań pokojowych[11], a 12 października przejęła od okupantów władzę zwierzchnią nad wojskiem[12]. Dekretem w przedmiocie tymczasowego wykonywania władzy ustawodawczej z 15 października do czasu zwołania Sejmu przyznała sobie prawo wydawania rozporządzeń z mocą ustawy[13].
24 października niemiecki generał-gubernator warszawski Hans Hartwig von Beseler złożył urząd Naczelnego Wodza Polskiej Siły Zbrojnej. 25 października powołano rząd Józefa Świeżyńskiego, który jako pierwszy nie starał się o akceptację władz okupacyjnych niemieckich i austro-węgierskich. 28 października Rada Regencyjna powołała gen. Tadeusza Rozwadowskiego, wcześniej nieoficjalnego doradcę Rady Regencyjnej, na stanowisko szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Generał niezwłocznie przystąpił do organizacji Sztabu Generalnego i Ministerstwa Spraw Wojskowych. 3 listopada rząd Świeżyńskiego próbował przeprowadzić przeciwko Radzie zamach stanu, ale Rada Regencyjna usunęła rząd, powołując w jego miejsce prowizorium rządowe pod przewodnictwem Władysława Wróblewskiego[14].
11 listopada Rada Regencyjna przekazała zwierzchnią władzę wojskową oraz naczelne dowództwo nad wojskiem polskim Józefowi Piłsudskiemu[15], następnego dnia powierzyła mu misję utworzenia rządu, ale wobec nacisków opinii publicznej zrezygnowała z tego zamiaru. 14 listopada Rada Regencyjna rozwiązała się przekazując całość władzy zwierzchniej Naczelnemu Wodzowi Wojsk Polskich Józefowi Piłsudskiemu[16], który na tej podstawie piastował ją formalnie do 29 listopada 1918 (kiedy to ogłoszony w Dzienniku Praw Państwa Polskiego Nr 17 został dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej)[17].
Rada Regencyjna wraz z podległą jej administracją[potrzebny przypis]:
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.