Ententa (na zielono), Trójprzymierze (na oliwkowo) i kraje neutralne (na beżowo) w 1914, przed wybuchem I wojny światowej
Uczestnicy I wojny światowej

     Państwa centralne

     Ententa

Ententa (czyt. ãnˈtãnta, z fr. entente – porozumienie, ang. Triple Entente, potrójna ententa, trójporozumienie) – sojusz pomiędzy Francją, Wielką Brytanią i Imperium Rosyjskim. Do jego powstania dochodziło stopniowo. Był odpowiedzią na zawarte w 1882 Trójprzymierze.

Historia

Personifikacja Brytanii (z prawej), Rosji (w środku) i Francji (z lewej), z początku I wojny światowej

Imperium Rosyjskie, Cesarstwo Niemieckie i Austro-Węgry byli uczestnikami Sojuszu Trzech Cesarzy, sformalizowanego 22 października 1873, na mocy którego zobowiązywali się oni do wzajemnych konsultacji w razie rozbieżnych interesów, zachowania pokoju w Europie oraz szukania wspólnego rozwiązania w razie agresji państw trzecich. Francja, odwieczny wróg Niemiec, była przez Niemcy izolowana na arenie międzynarodowej, zwłaszcza po przegranej w wojnach napoleońskich i wojnie francusko-pruskiej. Konsekwencją zawarcia Sojuszu Trzech Cesarzy był Traktat reasekuracyjny, podpisany pomiędzy Niemcami a Rosją 18 czerwca 1887. W 1890 roku Rosja chciała renegocjować traktat, jednakże cesarz Niemiec, Wilhelm II nie wyraził chęci ani zgody na ponowne podpisanie traktatu. Doprowadziło to w konsekwencji, z obawy przed Niemcami, do asekuracyjnego zbliżenia się Rosji z Francją – oponentem Niemiec.

Jako pierwszy został zawarty sojusz francusko-rosyjski (17 sierpnia 1892)[1]. Pomimo odmiennych systemów politycznych, udało porozumieć się III Republice Francuskiej i Imperium Rosyjskiemu. Niemcy znalazły się w niekorzystnym położeniu pomiędzy tymi dwoma krajami.

Wielka Brytania, największe mocarstwo kolonialne świata (zob. Imperium brytyjskie), znalazła się w zagrożeniu dla swych terytoriów zamorskich, przez istniejącą dopiero od 1871 niemiecką Cesarską Marynarkę Wojenną. Marynarka Niemiec od końca XIX wieku była niezwykle intensywnie rozbudowywana. W latach poprzedzających I wojnę światową była już drugą potęgą morską świata, ustępując jedynie Royal Navy. Wielka Brytania, wybierając mniejsze zło, sprzymierzyła się ze swoim odwiecznym wrogiem, Francją. Jako drugi został zawarty układ angielsko-francuski (tzw. entente cordiale, 1904), a następnie porozumienie rosyjsko-angielskie (1907). Tym samym trójporozumienie zaczęło funkcjonować w 1907. Układ 1907 podobnie jak 1904 był wytyczeniem stref wpływów, układem wzajemnej pomocy był jedynie układ z 1892.

Już po wybuchu I wojny światowej do Wielkiej Brytanii, Francji i Rosji, które stanowiły trzon ententy[2], dołączyła szeroka koalicja 25 państw, z których nie wszystkie wzięły czynny udział w wojnie przeciwko państwom centralnym.

Państwa wchodzące w skład ententy

Wykres przedstawiający ofiary po stronie ententy
Państwa ententy w statystykach (1913 rok)[3]
Populacja (w mln) Powierzchnia (w mln km²) PKB (w mld $)
 Imperium Rosyjskie (wraz z tzw. Królestwem kongresowym) 173,2 21,7 257,7
wraz z Wielkim Księstwem Finlandii 176,4 22,1 264,3
 Francja 39,8 0,5 138,7
wraz z koloniami 88,1 11,2 170,2
 Imperium brytyjskie 446,1 33,3 561,2
 Japonia 55,1 0,4 M 76,5
wraz z koloniami 74,2 0,7 92,8
 Włochy 35,6 0,3 91,3
wraz z koloniami 37,6 2,3 92,6
 Stany Zjednoczone 96,5 7,8 511,6
wraz z ziemiami zależnymi[a] 106,3 9,6 522,2
Razem 928,7 79,2 1703,3

Przywódcy

 Francja

 Imperium brytyjskie

 Kanada

  • Robert Bordenpremier Kanady (1914–1918)
  • Sam Hughes – minister milicji i obrony (1914 – styczeń 1915)
  • Joseph Flavelle – dyrektor imperialnej komisji ds. uzbrojenia (1915–1919)
  • Wielka Brytania Julian Byng (czerwiec 1916 – czerwiec 1917) dowódca Korpusu Kanadyjskiego
  • Edwin Alderson – dowódca zjednoczonego Kanadyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego (26 stycznia 1915 – wrzesień 1915)
  • Arthur Currie – dowódca zjednoczonego Kanadyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego (czerwiec 1917–)

 Australia

  • Joseph Cookpremier Australii (do 17 września 1914)
  • Andrew Fisher – premier Australii (17 września 1914 – 27 października 1915)
  • Billy Hughes – premier Australii (od 27 października 1915)
  • John Monash – dowódca Korpusu Australijskiego (maj 1918 –)
  • William Holmes – dowódca Australijskiego Ekspedycyjnego Korpusu Morskiego i Lądowego (sierpień 1914 – luty 1915)
  • Harry Chauvel – dowódca Pustynnego Korpusu Konnego (Synaj i Palestyna) (sierpień 1917–)

 Indie Brytyjskie

 Południowa Afryka

 Nowa Zelandia

  • William Masseypremier Nowej Zelandii
  • Wielka Brytania Alexander John Godley – dowódca Nowozelandzkich Sił Zbrojnych (do października 1914); dowódca Nowozelandzkiego Korpusu Ekspedycyjnego
  • Alfred William Robin – generał-kwatermistrz oraz dowódca Nowozelandzkich Sił Zbrojnych (od października 1914)

 Imperium Rosyjskie

 Królestwo Serbii

 Królestwo Czarnogóry

 Królestwo Grecji

 Belgia

 Włochy

 Rumunia

 Stany Zjednoczone

Zastosowanie konwojów morskich w celu przetransportowania oddziałów amerykańskich do Francji, 1917

 Japonia

 Portugalia

  • Bernardino Machadoprezydent Portugalii (do 12 grudnia 1917)
  • Afonso Costapremier Portugalii (do 15 marca 1916; później jeszcze raz 25 kwietnia 1917 – 10 grudnia 1917)
  • António José de Almeida – premier Portugalii (15 marca 1916 – 25 kwietnia 1917)
  • Sidónio Pais – premier Portugalii i minister wojny (11 grudnia 1917 – 9 maja 1918) i prezydent Portugalii (od 9 maja 1918)
  • José Maria Norton de Matos – minister wojny (do 10 grudnia 1917)
  • João Tamagnini Barbosa – tymczasowy minister wojny (9 maja 1918 – 15 maja 1918)
  • Amílcar Mota – sekretarz stanu ds. wojny (15 maja 1918 – 8 października 1918)
  • Álvaro de Mendonça – sekretarz stanu ds. wojny (od 8 października 1918)
  • Fernando Tamagnini de Abreu – dowódca Portugalskiego Korpusu Ekspedycyjnego
  • José Augusto Alves Roçadas – dowódca sił portugalskich w południowej Angoli
  • José Luís de Moura Mendes – dowódca sił portugalskich w Afryce Wschodniej (do czerwca 1916)
  • José César Ferreira Gil – dowódca sił portugalskich w Afryce Wschodniej (od czerwca 1916)
  • Sousa Rosa – dowódca sił portugalskich w Afryce Wschodniej (od 1917 roku)

Tajlandia Syjam

  • Vajiravudh – król Syjamu
  • Chakrabongse Bhuvanadh – dowódca Syjamskiego Korpusu Ekspedycyjnego na zachodnim froncie

 Brazylia

  • Venceslau Bras – prezydent Brazylii
  • Pedro Frontin, szef Brazylijskiej Floty Ekspedycyjnej
  • Napoleão Felipe Aché, szef Brazylijskiej Misji Wojskowej we Francji
  • Nabuco Gouveia – szef brazylijskiej delegacji medycznej

Podsumowanie wypowiedzeń wojny

Poniższa tabela przedstawia chronologię wypowiedzeń wojny. Rzędy na żółtym tle przedstawiają zerwania stosunków dyplomatycznych[4]. Jeśli notatka nie pojawia się w innym miejscu, wypowiedzenie wojny przez i przeciwko Wielkiej Brytanii oznacza także wypowiedzenie wobec innych członków imperium brytyjskiego.

Data Wypowiadający Przeciw
1914
28 lipca  Austro-Węgry  Królestwo Serbii
30 lipca  Imperium Rosyjskie  Austro-Węgry
1 sierpnia  Cesarstwo Niemieckie  Imperium Rosyjskie
1 sierpnia  Monako  Cesarstwo Niemieckie
3 sierpnia  Cesarstwo Niemieckie  Francja
4 sierpnia  Cesarstwo Niemieckie  Belgia[5]
 Wielka Brytania  Cesarstwo Niemieckie
5 sierpnia  Królestwo Czarnogóry  Austro-Węgry
6 sierpnia  Austro-Węgry  Imperium Rosyjskie
 Królestwo Serbii  Cesarstwo Niemieckie
9 sierpnia  Królestwo Czarnogóry  Cesarstwo Niemieckie
11 sierpnia  Francja  Austro-Węgry
12 sierpnia  Wielka Brytania  Austro-Węgry
22 sierpnia  Austro-Węgry  Belgia
23 sierpnia  Japonia  Cesarstwo Niemieckie
25 sierpnia  Japonia  Austro-Węgry
1 listopada  Imperium Rosyjskie  Imperium Osmańskie
2 listopada  Królestwo Serbii  Imperium Osmańskie
3 listopada  Królestwo Czarnogóry  Imperium Osmańskie
5 listopada  Wielka Brytania
 Francja
 Imperium Osmańskie
1915
23 maja  Włochy  Austro-Węgry
3 czerwca  San Marino  Austro-Węgry
21 sierpnia  Włochy  Imperium Osmańskie
14 października  Bułgaria  Królestwo Serbii
15 października  Wielka Brytania
 Królestwo Czarnogóry
 Bułgaria
16 października  Francja  Bułgaria
19 października  Włochy
 Imperium Rosyjskie
 Bułgaria
1916
9 marca  Cesarstwo Niemieckie  Portugalia
15 marca  Austro-Węgry  Portugalia
27 sierpnia  Rumunia  Austro-Węgry
 Włochy  Cesarstwo Niemieckie
28 sierpnia  Cesarstwo Niemieckie  Rumunia
30 sierpnia  Imperium Osmańskie  Rumunia
1 września  Bułgaria  Rumunia
1917
6 kwietnia  Stany Zjednoczone  Cesarstwo Niemieckie
7 kwietnia  Kuba  Cesarstwo Niemieckie
10 kwietnia  Bułgaria  Stany Zjednoczone
13 kwietnia  Boliwia  Cesarstwo Niemieckie
20 kwietnia  Imperium Osmańskie  Stany Zjednoczone
2 lipca  Królestwo Grecji  Cesarstwo Niemieckie
 Austro-Węgry
 Imperium Osmańskie
 Bułgaria
22 lipca  Tajlandia  Cesarstwo Niemieckie
 Austro-Węgry
4 sierpnia  Liberia  Cesarstwo Niemieckie
14 sierpnia  Chiny  Cesarstwo Niemieckie
 Austro-Węgry
6 października  Peru  Cesarstwo Niemieckie
7 października  Urugwaj  Cesarstwo Niemieckie
26 października  Brazylia  Cesarstwo Niemieckie
7 grudnia  Stany Zjednoczone  Austro-Węgry
7 grudnia  Ekwador  Cesarstwo Niemieckie
10 grudnia  Panama  Austro-Węgry
16 grudnia  Kuba  Austro-Węgry
1918
23 kwietnia  Gwatemala  Cesarstwo Niemieckie
8 maja  Nikaragua  Cesarstwo Niemieckie
 Austro-Węgry
23 maja  Kostaryka  Cesarstwo Niemieckie
12 lipca  Haiti  Cesarstwo Niemieckie
19 lipca  Honduras  Cesarstwo Niemieckie
10 listopada  Rumunia  Cesarstwo Niemieckie

Zobacz też

Uwagi

  1. Hawaje i Alaska nie były jeszcze stanami USA; nie są wliczane do statystyki.

Przypisy

  1. Nicholas Mansergh, The Coming of the First World War, Longmans Green and Co, 1949, Londyn, s. 35.
  2. 4 września 1914, w miesiąc po przystąpieniu Wielkiej Brytanii do wojny, trzy sprzymierzone rządy ogłosiły w Paryżu, że będą prowadzić wojnę bez zawierania pokoju separatystycznego (Déclaration de la Triple Entente. Signée à Londres, le 4 septembre 1914., Triple Entente ‘No Separate Peace’ Agreement, 4 September 1914). Japonia przystąpiła do tego oświadczenia 19 października 1915 (Accesssion of Japan). 30 listopada 1915 w Londynie wspomniane cztery rządy wraz z rządem Włoch ponowiły deklarację (Declaration between the United Kingdom, France, Italy, Japan and Russia engaging not to conclude peace separately during the present war.).
  3. S.N. Broadberry, Mark Harrison, The Economics of World War I, edycja ilustrowana, Cambridge University Press, 2005, s. 7–8.
  4. Declarations of War, 1914–1918. academicamerican.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-15)]..
  5. Był to atak bez wypowiedzenia wojny. Gwałt na Belgii, czyli Sarajewo intelektualistów.

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się