| |
| Kraj |
Królestwo Hiszpanii |
|---|---|
| Tytuły |
Papieże, kardynałowie |
| Pochodzenie etniczne |
hiszpańskie |
Borgiowie (hiszp. Borja, wł. Borgia) – wpływowy włoski ród hiszpańskiego pochodzenia, który osiągnął apogeum swoich wpływów w czasach Odrodzenia, a którego potęgę stworzyli dwaj papieże Kalikst III i Aleksander VI. Zwłaszcza pontyfikat drugiego z nich jest oceniany bardzo negatywnie ze względu na przypisywane jego nieślubnym dzieciom zbrodnie, między innymi cudzołóstwo, kazirodztwo, symonię, nepotyzm, malwersację majątku kościelnego, kupczenie beneficjami kościelnymi w celu zdobycia wymaganej prawem liczby głosów na konklawe, a także mordowanie i eksterminacja przeciwników politycznych za pomocą trucizny[1]. Z powodu żądzy władzy i zdobyczy terytorialnych w Romanii Borgiowie stali się wrogami Medyceuszy, Sforzów, Farnesów, Colonnów, Orsinich, a także głośnego florenckiego kaznodziei Savonaroli i innych wpływowych rodów czternastowiecznej Italii. Borgiowie byli również jednymi z największych wczesnorenesansowych mecenasów sztuki, wspierając między innymi Pinturicchia, Perina del Vagę, Bartolomea Veneto i innych artystów tej epoki[2]
Etymologia nazwiska Borja wywodzi się z położonego obok Saragossy miasteczka Borja, od którego członkowie rodu wzięli swoje nazwisko, co było wówczas dosyć częstą praktyką[3].
Pierwsze przekazy na temat tej rodziny pochodzą z 1238 roku kiedy to król Aragonii i Majorki Jakub I Zdobywca wyparł z okolic Walencji muzułmanów, a wśród jego żołnierzy znajdowało się ośmiu Borgiów pochodzących z rodu zamieszkującego wcześniej te ziemie i to właśnie im powierzono zadanie podzielenia zdobytych terenów na lenna, na których miano osadzić zasłużonych ludzi króla[3]. Prawdopodobnie wówczas nadano Borgiom miasto Xàtivę i okoliczne ziemie, które przez wieki stanowiły najważniejsze lenno rodziny w Królestwie Walencji.
Kilkadziesiąt lat później ród podzielił się na trzy gałęzie – Llançol de Borja, Cavanilles de Borja i Gil de Borja, których członkowie zawierali niekiedy między sobą małżeństwa[4][brak potwierdzenia w źródle].
Znacznie rzadziej pojawiającą się na kartach historii była linia Velletri de Borja, która wywodziła się od dalekiego kuzyna Kalista III i osiedliła się w leżącym nieopodal Rzymu Velletri, od którego też wzięła nazwę. Jej przedstawiciele byli na służbie papieskiej i nosili tytuł hrabiego. Najbardziej znanym z tej linii był kardynał Stefano Borgia (1731–1804), który zmarł w drodze do Paryża towarzysząc papieżowi na koronację Napoleona Bonapartego[5].
Twórcą potęgi Borgiów w Państwie Kościelnym był Alfons de Borja panujący jako Kalikst III w latach 1455–1458 chcąc wspomóc swoją rodzinę, zapewnić jej bogactwo i przy tym zdobyć poparcie dla swoich decyzji na konsystorzu, podobnie jak jego poprzednicy zaczął faworyzować swoją rodzinę i 20 lutego 1456 roku powołał na kardynałów dwóch swoich siostrzeńców: dwudziestoczteroletniego Ludwika Juana del Milà y Borja, którego mianował gubernatorem Zamku św. Anioła i prefektem Rzymu, oraz dwudziestopięcioletniego Rodryga Borgię[6], którego wkrótce uczynił wicekanclerzem Kurii Rzymskiej[7]. Ponadto kreował kardynałami dwóch bratanków, którzy mieli zaledwie po dwadzieścia kilka lat[7]. Poza karierą kościelną, Kalikstowi III zależało również na zapewnieniu krewnym bytu na włoskiej arenie politycznej – i tak mianował brata kardynała Rodryga, Piotra Ludwika Borgię księciem Spoleto i markizem Civitavecchia, a także Kapitanem Generalnym Kościoła i dowódcą wojsk papieskich[8][9]. Papież we wspieraniu rodziny nie ograniczył się tylko do mężczyzn i używał swych krewnych do wzmacniania swojej pozycji i tak jeszcze będąc kardynałem wydał swoją siostrę Katarzynę za mąż za Jana del Mila, pana Massalavas, a także wystarał się o dyspensę na małżeństwo drugiej siostry Izabeli z ich kuzynem Jofrem de Borja.
Apogeum wpływów Borgiów przypada na pontyfikat Rodryga Borgii, który jako papież Aleksander VI panując w latach 1492–1503 promował członków swojej rodziny na niespotykaną do tej pory skalę, szczególnie mocno wspierając czwórkę swoich dzieci ze związku z rzymską kurtyzaną Vannozzą Cattanei – Cezara (mianowanego księciem Valentinois), Jana (mianowanego księciem Gandii), Lukrecję i Jofrégo (mianowanego księciem Squillace)[10], również czwórkę swoich dzieci z nieznanych matek Izabelę, Girolamę, Jana i Rodryga oraz rzekomą córkę ze związku z kochanką Julią Farnese[11], Laurę[12][13][14][15].
Uważany za utalentowanego polityka i dyplomatę papież był ostro krytykowany za rozrzutność, symonię, utrzymywanie oficjalnej kochanki i nepotyzm, a także próby zdobycia bogactw i potęgi zarówno dla swoich dzieci, jak i dla papiestwa oraz częste wynoszenie krewnych do stanu szlacheckiego i nadmierne ich wzbogacanie. W czasie swojego pontyfikatu mianował aż siedmiu spokrewnionych ze sobą purpuratów, w tym swojego syna, siostrzeńców, kuzynów i innych krewnych[16]. Wyznaczył swego syna Jana na stanowisko Kapitana Generalnego Armii Papieskiej (czyniąc go tym samym odpowiedzialnym za bezpieczeństwo Państwa Kościelnego), a innego, Cesara, kardynałem. Wykorzystywał swoje dzieci do pieczętowania sojuszy z państwami włoskimi, Francją i Hiszpanią. I tak swoją córkę Lukrecję wydawał za mąż aż trzykrotnie, w zależności od sojuszy, na których utrzymaniu mu zależało.Ożenił również swego najmłodszego syna ze związku z Vanozzą, Jofré z siostrą Alfonsa Aragońskiego, Sanchą. Podczas konfliktu francusko-hiszpańskiego o Neapol ożenił swego syna Jana z hiszpańską arystokratką[17].
Papież Aleksander VI zmarł w Rzymie w 1503 roku na chorobę zakaźną identyfikowaną zazwyczaj jako malaria, chociaż wielu ówczesnych kronikarzy za przyczynę śmierci Ojca Świętego uznali truciznę[18]. Bezprzykładny nepotyzm, rozwiązłość i symonia otoczyły jego postać czarną legendą, mimo której dwóch z jego następców Sykstus V i Urban VIII uważali go za najbardziej wybitnego papieża od czasów świętego Piotra[19].
Zarówno edukacja jak i kariera jako duchownego Cezara zostały dokładnie zaplanowane przez jego ojca[20]. Był opisywany jako urodziwy mężczyzna posiadający zdolności militarne i polityczne[20][21]. Studiował prawo i sztuki wyzwolone na Uniwersytecie Perugiańskim, a teologię w Pizie. Ukończywszy edukację został mianowany przez ojca kardynałem. Borgia był podejrzewany o zamordowanie swego brata Jana, ale brak klarownych dowodów potwierdzających jego winę[22]. Śmierć Jana umożliwiła Cezarowi powrót do stanu świeckiego i zajęcie pozycji brata w planach papieża[23]. Pomimo bycia kardynałem Cezar zrzekł się na ręce ojca święceń i purpury by zdobyć wladzę i zostać w miejsce brata kondotierem. Borgia poślubił wkrótce siostrę króla Nawarry Jana III, Charlottę d’Albret[24]. Cezar snuł plany zjednoczenia Włoch. Dążył do rozszerzenia posiadłości Państwa Kościelnego i stworzenia enklawy rządzonej wyłącznie przez ród Borgiów. Wysłany przez Aleksandra VI z misją podporządkowania miast Romanii w centralnej Italii, przeprowadził w okresie od listopada 1499 do maja 1501 dwie kampanie, w trakcie których podbił Imolę, Forli, Pesaro, Rimini i Faenzę. Po wygnaniu Pandolfo IV Malatesty w latach 1501–1503 tytułował się księciem Romanii. W lecie 1501 roku jego wojska opanowały Piombino i Sienę. Planował zajęcie Florencji, jednak na przeszkodzie stanęła interwencja króla Francji Ludwika XII, który obawiał się wzrostu potęgi Cezara w środkowej Italii i nakazał mu wycofanie wojsk. Wówczas Cezar wszedł w sojusz z Ercole d’Este i dzięki temu sojuszowi w roku 1502 zdobył księstwa Urbino i Camerino, a jego kondotier w tym samym czasie podbił Arezzo należące do księstwa Florencji[25]. Po śmierci ojca w 1503 roku Cezar włączył się w wybór nowego papieża – potrzebował kandydata, który nie zagroziłby jego planom stworzenia własnego księstwa w środkowych Włoszech. Jego kandydat został papieżem jako Pius III, ale zmarł w miesiąc po konklawe[26]. Został zmuszony do wsparcia wrogiego Borgiom Giuliana della Rovere, który obiecał, że będzie mógł zatrzymać wszystkie swoje tytuły i ziemię. Juliusz II zdradził go i doprowadził do jego upadku[27].
Cezar zginął w bitwie w 1507 roku[28].
Lukrecja już jako dziecko była zaręczona z dwoma hiszpańskimi arystokratami[29], a jej rękę Aleksander VI traktował jako najlepsze zabezpieczenie swoich planów politycznych. Zostawszy papieżem unieważnił wcześniejsze postanowienia i tak pragnąc wzmocnić układ pokojowy z Mediolanem wydał trzynastoletnią Lukrecję za mąż za Giovanniego Sforzę[30], pana Pesaro i kuzyna władcy Mediolanu Lodovico il Moro, który w owym czasie był najpotężniejszym włoskim księciem; jednakże kiedy papież przestał potrzebować Sforzów[31] małżeństwo zostało anulowane w 1497 roku jako nigdy nie skonsumowane[32][33]. Wkrótce potem Lukrecja została uwikłana w skandal dotyczący jej rzekomego związku z Hiszpanem Pedro Calderonem znanym jako Perotto[34][35]. Jego ciało zostało wyłowione z Tybru 14 lutego 1498 roku wraz ze zwłokami jednej z dam dworu Lukrecji. Prawdopodobnie Cezar zabił ich za romans, którym mógł zaszkodzić negocjacjom dotyczącym kolejnego mariażu. W tym czasie rozprzestrzeniały się plotki sugerujące, że urodzone wówczas dziecko, Jan Borgia znany również jako Infant Rzymski jest nieślubnym synem Lukrecji[36]. Drugim mężem Lukrecji został młody i bogaty Alfons Aragoński, książę Bisceglie i Salerno (nieślubny syn króla Neapolu Alfonsa II)[37], co pozwoliło Borgiom na zawarcie sojuszu z kolejnym potężnym rodem. Jednakże i ten związek nie trwał długo – pragnący wzmocnienia swoich relacji z Francją Cezar postanowił całkowicie zerwać z Neapolem. Alfons Aragoński znalazł się w wielkim niebezpieczeństwie. Pierwsza próba morderstwa zakończyła się co prawda niepowodzeniem, ale wkrótce książę został uduszony we własnym pałacu[38][39]. Lukrecja zawarła swoje trzecie i ostatnie małżeństwo z Alfonsem d'Este, przyszłym księciem Ferrary, Modeny i Reggio[37][40]. Jej zdrowie zaczęło się pogarszać z kolejnymi ciążami, które miały ciężki przebieg i w kilku przypadkach kończyły się śmiercią dziecka. Zmarła 1519 roku w dziesięć dni po narodzinach i śmierci ostatniej córki Izabelli Marii.
_Effigies_pr%C3%A6positorvm_generalivm_societatis_Iesv_(serietitel),_RP-P-1913-2512.jpg)
Śmierć Aleksandra VI oznaczała dla Borgiów utratę władzy, części beneficjów i dochodów. Wkrótce potem na następnego papieża wybrany został zaprzysiężony wróg Borgiów Juliusz II, który odebrał rodowi wszystkie posiadłości we Włoszech, a jego jedynymi tytułami pozostały księstwo Gandii w Hiszpanii i Squillace w Neapolu.
W 1520 roku cesarz Karol V nadał tytuł Grandów Hiszpanii dwudziestu rodzinom szlacheckim, wśród których znajdowali się książęta Gandii[41].
Czwarty książę Gandii św. Franciszek de Borgia (1511–1572 urodził się jako syn Jana Borgii y Enriquez, trzeciego księcia Gandii i Joanny Aragońskiej, nieślubnej córki Alfonsa Aragońskiego, arcybiskupa Saragossy, który z kolei był nieślubnym synem Ferdynanda II Katolickiego[41]. W wieku szesnastu lat ożenił się z Eleanor de Castro Melo e Menezes, która urodziła mu ośmioro dzieci. Doznawszy przemiany religijnej w 1539 roku odsunął się od żony i skupił się na obowiązkach religijnych. Po śmierci ojca w 1543 roku został czwartym księciem Gandii. W 1546 zmarła jego żona, wtedy przepisał posiadłości i dobra na dzieci i wstąpił do nowo powstałego zakonu jezuitów. Do 1550 porzucił sprawy polityczne i zrzekł się wszystkich tytułów na rzecz najstarszego syna Ludwika Borgia-Aragon y de Castro-Melo i przyjął święcenia. Ze względu na jego pochodzenie i sławę oferowano mu kapelusz kardynalski, ale odmówił wybierając funkcję wędrownego kaznodziei. W 1556 roku został trzecim generałem zakonu jezuitów. Jego działalność religijna, oświatowa i polityczna przyniosła mu uznanie całego chrześcijańskiego świata.
Zmarł 10 października 1572 w wieku sześćdziesięciu dwóch lat. Ostatni książę Gandii Ludwik Ignacy de Borgia Aragón y Centelles zmarł w 1740[41], a jego córka i dziedziczka Maria Anna w osiem lat później.
Znacznie wcześniej bo w 1607 roku wymarli książęta Squillace, a córka ostatniego z nich została wydana za mąż za syna czwartego księcia Gandii łącząc w ten sposób obie linie rodu sięgające Aleksandra VI.
W chwili obecnej istnieje tylko jedna linia rodu Borgia wywodząca się od Jana Borgii, której przedstawiciele mieszkają w Ekwadorze, Kolumbii, Meksyku i Chile[41], a z której wywodzi się były prezydent Ekwadoru Rodrigo Borja Cevallos.
,_fotograf%C3%ADa.jpg)
.png)
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
