Walerian Borowczyk jest twórcą artystycznego kina erotycznego, a także współtwórcą polskiej szkoły plakatu, polskiej szkoły animacji i pionierem surrealistycznego kina absurdu. Laureat nagród za twórczość plastyczną i filmową, a także honorowych odznaczeń m.in. Złotego Medalu Prezydenta Włoch i nagrody Maxa Ernsta za całokształt twórczości w dziedzinie filmu animowanego.
Życiorys
Walerian Borowczyk urodził się w rodzinie inspektora kolejowego. Pasją jego ojca Wawrzyńca było malarstwo, co miało wpływ na dalsze losy syna. Borowczyk w dzieciństwie własnoręcznie robił kukiełki i wystawiał przedstawienia dla bliskich.
Dwa lata później opublikował z Janem Tarasinem album Rysunki satyryczne. W 1956 roku otrzymał Polską Nagrodę Narodową za cykl litografiiNowa Huta. Przełomem okazało się spotkanie w redakcji Szpilek z Janem Lenicą, który był szefem graficznym tego czasopisma. Borowczyk pokazał mu swoje amatorskie filmy animowane i zaraził Lenicę pasją do tego gatunku sztuki; od 1956 roku zajęli się razem filmami animowanymi[1]. W 1957 roku zrealizowali wspólnie film Był sobie raz (ruchomy kolaż wycinanek z papieru), który przyniósł im międzynarodowy rozgłos. Przez kolejne dwa lata zrealizował wspólnie z Lenicą jeszcze kilka innych głośnych tytułów, by w 1959[1] na stałe przenieść się wraz ze swoją żoną, aktorką Ligią „Branice” Borowczyk do Paryża.
We Francji Borowczyk początkowo realizował kolejne filmy animowane, nadal eksperymentując z wieloma technikami realizacyjnymi, by po kilku latach poświęcić się kinu aktorskiemu mówiącemu o erotyce. W 1966 zrealizował jeszcze krótkometrażowy, za to w pełni aktorski film Rozalia. Scenariusz powstał na kanwie opowiadania Guy de Maupassanta pod tym samym tytułem, a główną rolę zagrała żona Borowczyka – Ligia. Film uhonorowano kilkoma znaczącymi nagrodami, w tym Srebrnym Niedźwiedziem na MFF w Berlinie.
Dwa lata później Walerian Borowczyk zrealizował swój pierwszy pełnometrażowy film Goto, wyspa miłości, w którym główną rolę żeńską również zagrała jego żona.
W 1971 roku Borowczyk zainspirowany MazepąJuliusza Słowackiego zrealizował we francuskim kostiumie historycznym kolejny swój film – Blanche[5].
Zrealizowane w 1974 roku Opowieści niemoralne ugruntowały jego pozycję jako największego twórcę artystycznego kina erotycznego. Rok później powierzono mu reżyserię adaptacji powieści Stefana Żeromskiego Dzieje grzechu. W tym samym roku Borowczyk ukończył realizację ostatniego z najbardziej znanych filmów zatytułowanego Bestia na motywach powiadania LokisProspera Mériméego[6].
Przez następne lata kontynuował swą pasję, realizując 10 pełnometrażowych filmów, m.in. Heroiny zła, Lulu, czy Dr Jekyll i kobiety[7]. W jednym z wywiadów powiedział: Erotyka, seks to przecież jedna z najbardziej moralnych stron życia. Erotyka nie zabija, nie unicestwia, nie nakłania do zła, nie prowadzi do przestępstwa. Wręcz przeciwnie: łagodzi obyczaje, przynosi radość, daje spełnienie, sprawia bezinteresowną przyjemność[8].
Borowczyk był twórcą absolutnym swych filmów, nie tylko reżyserem i scenarzystą, ale też scenografem. Narzucał sposób fotografowania, nawet wybitni operatorzy musieli w pełni mu się podporządkować. Do jednego ze swoich filmów (Owidiusz: Sztuka kochania) sam zrobił zdjęcia, ponieważ nie znalazł odpowiedniego operatora. Borowczyk był również autorem plakatów do swoich filmów, a nawet zwiastunów kinowych. Pod koniec życia zaczął jednak realizować inne młodzieńcze marzenia – pisanie książek. Anatomia diabła to cykl zmysłowych opowiadań, a Moje polskie lata (napisane po francusku) to próba rozrachunku z krainą swej młodości.
Walerian Borowczyk zmarł w wieku 83 lat w podparyskim szpitalu w wyniku komplikacji wywołanych chorobą serca.
Twórczość
Ważniejsze prace plastyczne
Rysunki satyryczne – album (1953)
Nowa Huta – cykl litografii (1953)
Korzenie – plakat (1956)
Obcy ludzie – plakat (1956)
Sąd boży – plakat (1956)
Sobór w Konstancji – plakat (1956)
Tajemnica dzikiego szybu – plakat (1956)
Prawdziwy koniec wielkiej wojny – plakat (1957)
Filmografia
Filmy animowane, dokumentalne i fabularne krótkometrażowe
Sierpień – Polska 1946
Głowa – Polska 1949
Magik – Polska 1949
Tłum – Polska 1950
Żywe fotografie (zrealizowany w Paryżu) – Polska 1955
Jesień – Polska 1955
Atelier De Fernand Leger (nakręcony we Francji, w pracowni Fernanda Legera)- Polska 1955
Dni oświaty (z Janem Lenicą – temat PKF) – Polska 1957
Strip-tease (z Janem Lenicą – temat PKF) – Polska 1957
Był sobie raz (z Janem Lenicą) – Polska 1957
Nagrodzone uczucie (z Janem Lenicą) – Polska 1957
Dom (z Janem Lenicą) – Polska 1958
Szkoła – Polska 1958
Sztandar Młodych (z Janem Lenicą) – Polska 1958
Les Astronautes/Astronauci – Francja 1959
Terra incognita Francja 1959
Le Magicien/Magik – Francja 1959
La Tete -Francja 1959
La Foule – Francja 1959
Les Stroboscopes: Magasins du XIX siecle / Stroboskopy: Magazyny XIX wieku Francja 1959
L’ecriture / Pismo- Francja 1960
La Boite a musique/Muzyczna walizka – Francja 1961
Solitude / Samotność – Francja 1961
Les Bibliotheques / Biblioteki – Francja 1961
Les Ecoles/Szkoły – Francja 1961
Le Concert de M. Et Mme Kabal / Koncert Pana i Pani Kabal – Francja 1961
La fille sage / Przyzwoita dziewczyna – Francja 1962
L’encyclopedie de grand-maman en 13 volumes / Encyklopedia babuni w 13 tomach – Francja 1963
Renaissance / Renesans – Francja 1963
Holy smoke – Francja 1963
Gancia – Francja 1963
Les jeux des anges / Zabawy anołów – Francja 1964
Le musee / Muzeum – Francja 1964
Le dictionnaire de Joachim / Słownik Joachima – Francja 1965
Un ete torride epizod długometrażowego filmu Teatr państwa Kabal – Francja 1965
Rosalie / Rozalia (aktorski) – Francja 1966
Le Petit poucet / Paluszek – Francja 1966
Dyptique / Dyptyk – Francja 1967
Le theatre de monsieur et madame Kabal / Teatr państwa Kabal (pełnometrażowy, animowany) – Francja 1967
Gavotte / Gawot – Francja 1967
Le Phonographe / Gramofon – Francja 1969
Une collection particuliere / Wyjątkowa kolekcja – Francja 1973