W zegarach powszechnego użytku wskazania obejmują najczęściej godziny, minuty i sekundy. W niektórych zegarach i zegarkach stosowany jest także system kalendarzowy do wskazywania dni tygodnia, dat, faz Księżyca itp. W zegarach specjalistycznych stosuje się mechanizmy wskazywania i rejestracji czasu z dokładnością do ułamków sekundy.
Rodzaje zegarów
Ze względu na metodę pomiaru lub przedstawiania czasu zegary można podzielić na:
oparte na zjawiskach naturalnych i prostych zjawiskach fizycznych:
wskaźniki i sygnalizatory (np. wyświetlacze, wskazówki: godzinowa, minutowa i sekundowa; gongi i pozytywki) przekazujące użytkownikowi informacje o upływie czasu.
W okolicach 1000 roku, późniejszy papieżSylwester II, zbudował w Magdeburgu, pierwszy zegar z obciążnikiem i mechanizmem bicia[3]. Wzorem tej budowli, rozpowszechniły się w XIV wieku zegary wieżowe. Pierwsze tego typu zegary, nie posiadały tarcz i wskazówek, a czas sygnalizowało bicie dzwonu. Zegary wieżowe powstały we Włoszech (Mediolan 1335 rok[6], Padwa 1344 rok[7]) i Polsce (Kraków 1364 rok[8], Wrocław 1368 rok[9], Toruń 1385 rok[10]), wcześniej niż we Francji (Paryż 1370 rok[11]) i Rosji (Moskwa 1404 rok[12]).
W roku 1510, niemiecki ślusarz Peter Henlein, skonstruował pierwszy przenośny zegarek, stosując przy jego mechanizmie małą sprężynę do napędu. Ten rodzaj zegarka stał się wzorem w całej Europie, a szczególne upodobanie odnalazł w Genewie. Do wolnego miasta jakim była Genewa, wiódł szlak dla ludzi którzy z Francji i Niemiec szukali azylu przed prześladowaniami religijnymi. Również pojawiło się tam wielu konstruktorów zegarków. W 1686 r. w Genewie pracowało niespełna 700 zegarmistrzów, a w końcu XVIII w. dziedzina ta dawała już utrzymanie 6 tys. ludzi.
W roku 1637 Galileusz odkrył ruch wahadłowy[13]. Stwierdził, że okres wahań wahadła jest niezmienny. Spostrzeżenie to natchnęło go do dalszych badań nad wahadłami o różnych długościach. W wyniku doświadczeń Galileusz ustalił drugie prawo „czas trwania wahań zależy od długości wahadła”, czyli im wahadło jest dłuższe, tym dłuższy jest okres wahań[14].”
W 1657 roku Christian Huygens dokonał zbudowania pierwszego dokładnego zegara wahadłowego, na podstawie swojej teorii wahadła[15]. Wprowadził do niego spiralny włos, co skutkowało wzrostem dokładności chodu i w przyszłości wprowadzenia wskazówki minutowej.
Przez sto następnych lat powstało wiele dzieł sztuki zegarmistrzowskiej. Wśród nich był zegar z wychwytem kotwicowym, uznany za najważniejszy wynalazek w zegarmistrzostwie od czasu wynalezienia włosa. Do tej pory osie przekładni zegarowej pracowały w metalowych łożyskach, co wpływało na zużycie części i utratę dokładności. Zegarmistrz Fatio wpadł na pomysł zastosowania rubinu jako łożyska, zarówno na końcu czopa, jak i w otworze płyty. Wprowadzony również został do użytku i produkcji zegarek automatyczny. Był on w stanie sam się nakręcać przez specjalny system ochrony przed wstrząsami. Zastosowano w nim tourbillon, czyli urządzenie obiegowe wychwytu mające kompensować wpływ grawitacji.
Nieznana jest data pojawienia się pierwszego zegarka na rękę. Istnieje informacja, że w roku 1810, Breguet skonstruował zegarek na rękę dla królowej Neapolu i posiadał on numer 2639[16]. Patek Philippe skonstruował zegarek o średnicy 8,46 mm, na słynną wystawę w Crystal Palace w Londynie, która odbyła się w roku 1868[17]. W roku 1886 Girard Perregaux otrzymał zamówienie na zegarki dla oficerów Cesarskiej Floty Wojennej Niemiec[18]. Rozwój techniki pozwalał na zmniejszenie rozmiarów zegarków, a także ich rozpowszechnienie. Powstały pierwsze zegarki naręczne, które rozprzestrzenią się dopiero na początku XX wieku. Pierwsze zakłady zajmujące się wyrobem zegarków i ich mechanizmów, wybierają Szwajcarię na miejsce swojej siedziby.
↑Zegar na Ratuszu – dolny-slask.org.pl [online], dolny-slask.org.pl [dostęp 2017-02-24].
↑Toruń w UNESCO – Złote tarcze [online], uran.um.torun.pl [dostęp 2017-02-24] [zarchiwizowane z adresu 2017-02-24].
↑Polski Portal we Francji – VIII. Najstarszy zegar w Paryżu, „Polski Portal we Francji” [dostęp 2017-02-24] [zarchiwizowane z adresu 2017-02-24](pol.).
↑Kiedy w Moskwie pojawił się pierwszy zegar mieście? [online], biganswer.info [dostęp 2017-02-24] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-08].
↑MaciejM.PanczykowskiMaciejM., Galileo Galilei, Galileusz, zasada względności, transformacje Galileusza, a jednak się kręci, inkwizycja, willa Arcetri, Florencja, księżyce galileuszowe, Jowisza, bezwładność, metoda eksperymentalno-matematyczna, system geocentryczny, heliocentryczny, kopernikański, ptolemeuszowy, Urban VIII, dialogi, dowodzenia matematyczne [online], www.edunauka.pl [dostęp 2017-02-24].
↑ZajdlerZ.LudwikZajdlerZ., Dzieje zegara, Warszawa 1977.brak strony (książka)
↑Konrad Zięba i MichałK.Z.M.ZiębaKonrad Zięba i MichałK.Z.M., Czas i sposoby jego pomiaru – od zegara słonecznego do atomowego [online], www.zs-strzyzow.itl.pl [dostęp 2017-02-24].
↑Geniusz, który stworzył markę [online], Motofakty.pl [dostęp 2017-02-24](pol.).
↑5 Milestone Patek Philippe Watches, from 1868 to Today, „WatchTime – USA’s No.1 Watch Magazine”, 6 grudnia 2016 [dostęp 2017-02-24](ang.).
↑DavidD.BoettcherDavidD., Girard-Perregaux Watch Company [online], www.vintagewatchstraps.com [dostęp 2017-02-24](ang.).
Linki zewnętrzne
Karolina Głowacka, Albin Czubla i Maciej Gruszczyński, Mierzenie czasu – po co nam ekstremalnie dokładne zegary?, kanał „Radio Naukowe” na YouTube, 29 lutego 2024 [dostęp 2024-03-05].