Strefa czasowa – wytyczony obszar powierzchni Ziemi o szerokości średnio 15° (360°/24) długości geograficznej, rozciągający się południkowo między biegunami, w którym urzędowo obowiązuje jednakowy czas (czas strefowy). Przeważnie jest on średnim czasem słonecznym środkowego południka tej strefy, który różni się o całkowitą liczbę godzin od czasu uniwersalnego. Są jednak wprowadzone urzędowo strefy, w których czas różni się od czasu uniwersalnego o niecałkowitą liczbę godzin.
± 30 minut
1 godzina ± 30 minut
2 godziny ± 30 minut
3 godziny ± 30 minut
−1 godzina ± 30 minut
± 30 minut
1 godzina ± 30 minut
2 godziny ± 30 minut
Wszystkie punkty położone na tym samym południku mają ten sam czas lokalny (miejscowy). Każda zmiana długości geograficznej powoduje zmianę lokalnego czasu – gdy ludzie zaczęli przemieszczać się coraz częściej i szybciej, stawało się to bardzo niewygodne. Czas uniwersalny i strefy czasowe zostały zaproponowane w 1878 roku przez kanadyjskiego wynalazcę Sandforda Fleminga, zaś wprowadzono je w 1884 roku.
Całą Ziemię podzielono na 24 strefy czasowe o szerokości 15° każda. W praktyce strefy czasowe o granicach wytyczonych przez południki obowiązują jedynie na morzach i oceanach. Na lądach ich kształt jest zmodyfikowany tak, by w małych i średnich państwach obowiązywała tylko jedna strefa czasowa. Większe państwa znajdują się zwykle w kilku strefach czasowych (m.in. Stany Zjednoczone, Kanada, Brazylia, Rosja, Australia), choć nie jest to regułą – w Chinach obowiązuje jedna strefa czasowa, pomimo iż różnica w czasie słonecznym między wschodnimi i zachodnimi prowincjami wynosi ponad 4 godziny.
Poza standardowymi strefami, pomiędzy którymi różnice w czasie mierzone są pełnymi godzinami, istnieją strefy o różnicach rzędu 30 minut (m.in. UTC+3:30 używana w Iranie) lub kwadransu (m.in. UTC+5:45 w Nepalu). W przeszłości funkcjonowały także strefy o bardziej nieregularnych różnicach, jak np. UTC+0:20, stosowana w Holandii przed II wojną światową.
Czas strefowy używany jest również na morzach i oceanach, gdzie zegary przestawia się po przepłynięciu wielokrotności południka 15 stopni[1].
Na obowiązującą w danym kraju strefę czasową nierzadko wpływ ma czas stosowany w sąsiednich państwach. Przykładowo Hiszpania i Francja znajdują się w strefie UTC+1:00, wspólnej ze znaczną częścią Europy, choć położone są na długościach geograficznych odpowiadających strefie UTC+0:00. Strefę czasową w Hiszpanii zmieniono z UTC+0:00 na UTC+1:00 po dojściu do władzy gen. Franco, który chciał w ten sposób symbolicznie zbliżyć kraj do nazistowskich Niemiec. Taką samą zmianę wprowadzono we Francji pod naciskiem Hitlera po kapitulacji tego kraju w 1940 r. W Hiszpanii po demokratyzacji kilkukrotnie podejmowano debatę nad zmianą strefy czasowej – za każdym razem zakończoną zachowaniem status quo[2]. Na niektórych wyspach leżących na Oceanie Spokojnym na wschód od południka 180° (tj. na półkuli zachodniej), jak Tokelau czy Tonga związki polityczno-ekonomiczne z państwami wschodniej półkuli (Australia, Nowa Zelandia) spowodowały zaadaptowanie niestandardowych stref, jak UTC+14:00, które poprzez przesunięcie o 24 godziny w przód względem standardowych dla tych długości stref typu UTC-10:00, zapewniają spójność daty z tymi krajami (jednocześnie powstaje jednak różnica nawet 26 godzin między tymi wyspami a podobnie położonymi terytoriami, w których te strefy nie funkcjonują).
Na faktyczny czas w poszczególnych krajach wpływ ma także przestrzeganie bądź nie czasu letniego. W jego wyniku część krajów dokonuje w okresie letnim (odmiennym dla półkuli północnej i południowej) przestawienia czasu o godzinę w przód względem standardowego. Data dokonania zmiany często jest przy tym odmienna dla różnych terytoriów – na północ od równika zmianę na czas letni wykonuje się w marcu lub kwietniu, a odwrotną w okresie od września do listopada, na południe od równika czas letni wprowadza się we wrześniu lub październiku, a powrót następuje między lutym a kwietniem. Zdarza się, że czas letni obowiązuje jedynie w części kraju (np. w Kanadzie zmiany nie dokonuje się między innymi w prowincji Saskatchewan).
Międzynarodowa linia zmiany daty przebiega wzdłuż granicy stref od UTC+12:00 do +14:00 i UTC-12:00, częściowo pokrywając się z południkiem 180°. Czas obowiązujący na terytoriach położonych na zachód od tej linii jest przesunięty o dobę do przodu względem czasu terytoriów położonych na wschód od niej; np. na Fidżi (UTC+12:00) jest zawsze ta sama godzina co na wyspie Baker (UTC-12:00), choć data stale różni się o jeden dzień.
Strefa całoroczna
Strefa całoroczna
Strefa całoroczna
Johnston
Polinezja Francuska (Wyspy Tubuai, Tuamotu, Wyspy Towarzystwa) Stany Zjednoczone (Hawaje)
Wyspy CookaPółkula północna. Czas letni: UTC-9:00
Strefa całoroczna
Strefa całoroczna
Półkula północna. Czas letni: UTC-8:00
Strefa całoroczna
Półkula północna. Czas letni: UTC-7:00
Kanada (zachód)
Meksyk (Kalifornia Dolna) Stany Zjednoczone (zachód)Strefa całoroczna
Półkula północna. Czas letni: UTC-6:00
Kanada (środkowy zachód) Meksyk (zachód) Stany Zjednoczone (środkowy zachód)Strefa całoroczna
Belize
Chile (Wyspa Wielkanocna)
Ekwador (Prowincja Galápagos)
Gwatemala
Honduras Kanada (Saskatchewan)
Kostaryka
Nikaragua
SalwadorPółkula północna. Czas letni: UTC-5:00
Kanada (środkowy wschód) Meksyk (środek i wschód) Stany Zjednoczone (środkowy wschód)Strefa całoroczna
Półkula północna. Czas letni: UTC-4:00
Bahamy Kanada (środkowy wschód) – EST
Kuba Stany Zjednoczone (wschód) – EST
Turks i CaicosStrefa całoroczna
Anguilla
Antigua i Barbuda
Antyle Holenderskie
Aruba
Barbados
Boliwia
Brazylia (zachód)
Brytyjskie Wyspy Dziewicze
Dominika
Dominikana
Gwadelupa
Grenada
Gujana Kanada (wschodni Quebec) Martynika
Montserrat
Portoryko
Saint Kitts i Nevis
Saint Lucia
Saint Vincent i Grenadyny
Trynidad i Tobago
Wenezuela
Wyspy Dziewicze Stanów ZjednoczonychPółkula północna. Czas letni: UTC-3:00
Bermudy
Grenlandia (północny zachód) Kanada (wschód)Półkula południowa. Czas letni: UTC-3:00
Półkula północna. Czas letni: UTC-2:30
Strefa całoroczna
Półkula północna. Czas letni: UTC-2:00
Półkula południowa. Czas letni: UTC-2:00
Brazylia (południowy wschód)Strefa całoroczna
Brazylia (wyspy atlantyckie)
Georgia Południowa i Sandwich PołudniowyStrefa całoroczna
Półkula północna. Czas letni: UTC+0:00
Grenlandia (wschód)
Portugalia (Azory)Strefa całoroczna
Burkina Faso
Gambia
Ghana
Gwinea
Gwinea Bissau
Islandia
Liberia
Mali
Maroko
Mauretania
Sahara Zachodnia
Senegal
Sierra Leone
Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha
Togo
Wybrzeże Kości Słoniowej
Wyspa Bouveta
Wyspy Świętego Tomasza i KsiążęcaPółkula północna. Czas letni: UTC+1:00
Guernsey
Hiszpania (Wyspy Kanaryjskie, Hiszpańskie posiadłości w Afryce Północnej)
Irlandia
Jersey Portugalia Wielka Brytania
Wyspa Man
Wyspy Owcze
Strefa całoroczna
Algieria
Angola
Benin
Czad
Tunezja
Demokratyczna Republika Konga (zachód)
Gabon
Gwinea Równikowa
Kamerun
Kongo
Niger
Nigeria
Republika ŚrodkowoafrykańskaPółkula północna. Czas letni: UTC+2:00
Albania
Andora
Austria
Belgia
Bośnia i Hercegowina
Chorwacja
Czarnogóra
Czechy
Dania Francja
Gibraltar Hiszpania
Holandia Jan Mayen
Kosowo
Liechtenstein
Luksemburg
Macedonia Północna
Malta
Monako
Niemcy Norwegia
Polska
San Marino
Serbia
Słowacja
Słowenia Svalbard
Szwajcaria
Szwecja
Watykan
Węgry
WłochyPółkula południowa. Czas letni: UTC+2:00
Strefa całoroczna
Botswana
Burundi Demokratyczna Republika Konga (wschód)
Egipt
Libia
Lesotho
Malawi
Mozambik
Namibia (od września 2017)[3]
Południowa Afryka
Rosja (Obwód królewiecki)
Rwanda
Eswatini
Zambia
ZimbabwePółkula północna. Czas letni: UTC+3:00
Akrotiri i Dhekelia
Bułgaria
Cypr
Cypr Północny[4]
Estonia
Finlandia
Grecja
Izrael
Jordania
Liban
Litwa
Łotwa
Mołdawia
Palestyna
Rumunia
Syria
UkrainaStrefa całoroczna
Arabia Saudyjska
Bahrajn
Białoruś
Dżibuti
Erytrea
Etiopia
Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne (Wyspy Rozproszone)
Irak
Jemen
Katar
Kenia
Komory
Kuwejt
Madagaskar Majotta Rosja (większość europejskiej części kraju)
Somalia
Sudan
Sudan Południowy
Tanzania
Turcja
UgandaPółkula północna. Czas letni: UTC+4:30
Strefa całoroczna
Armenia
Azerbejdżan Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne (Wyspy Crozeta)
Gruzja
Mauritius
Oman Reunion Rosja (Obwód samarski i Udmurcja)
Seszele
Zjednoczone Emiraty ArabskieStrefa całoroczna
Strefa całoroczna
Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne (Wyspy Kerguelena oraz Święty Paweł i Amsterdam)
Kazachstan (zachód)
Malediwy Rosja (zachodnia część azjatycka)
Tadżykistan
Turkmenistan
Uzbekistan
Wyspy Heard i McDonaldaPółkula północna. Czas letni: UTC+6:00
Strefa całoroczna
Strefa całoroczna
Strefa całoroczna
Bangladesz
Bhutan
Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego Kazachstan (środek i wschód)
Kirgistan Rosja (Kraj Ałtajski, obwód nowosybirski, obwód omski, obwód tomski i Republika Ałtaju)Strefa całoroczna
Strefa całoroczna
Indonezja (zachód)
Kambodża
Laos
Mongolia (zachód) Rosja (środkowo-zachodnia część azjatycka)
Tajlandia
Wietnam
Wyspa Bożego NarodzeniaStrefa całoroczna
Australia (Australia Zachodnia)
Brunei
Chiny
Filipiny Indonezja (środek)
Malezja (środek) Mongolia (środek i wschód) Rosja (Obwód irkucki, Buriacja i Kraj Zabajkalski)
Singapur
TajwanStrefa całoroczna
Indonezja (wschód)
Japonia
Korea Południowa
Korea Północna
Palau Rosja (środkowa część azjatycka)
Timor WschodniStrefa całoroczna
Półkula południowa. Czas letni: UTC+10:30
Strefa całoroczna
Australia (Queensland)
Guam
Mariany Północne
Mikronezja (zachód)
Papua-Nowa Gwinea Rosja (środkowy wschód)Półkula południowa. Czas letni: UTC+11:00
Australia (południowy wschód)Półkula południowa. Czas letni: UTC+11:00
Strefa całoroczna
Mikronezja (wschód) Nowa Kaledonia Rosja (wschodnia Jakucja)
Vanuatu
Wyspy SalomonaStrefa całoroczna
Strefa całoroczna
Fidżi
Kiribati (Wyspy Gilberta)
Nauru Rosja (daleki wschód)
Tuvalu Wake Wallis i Futuna
Wyspy MarshallaPółkula południowa. Czas letni: UTC+13:00
Półkula południowa. Czas letni: UTC+13:45
Strefa całoroczna
Półkula południowa. Czas letni: UTC+14:00
Strefa całoroczna
| Wzorce czasu |
|
|---|---|
| Pojęcia powiązane |
|
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
