Według danych z roku 2012[4] Miasto stanowi 1,23% powierzchni powiatu. Słupca ma obszar 10,31 km², w tym:
użytki rolne: 47,58%
użytki leśne: 4,26%
grunty pod wodami: 8,05%
grunty zabudowane i zurbanizowane: 29,14%
tereny mieszkalne: 14,50%
tereny przemysłowe: 9,70%
tereny komunikacyjne: 10,97%
drogi: 8,15%
tereny kolejowe: 2,52%
pozostałe: 4,94%
Nazwa
Nazwa „Słupca” pojawia się w źródłach pisanych dopiero w XIII wieku, choć w odbiegającym zapisie, wynikającym z języka, w którym notatka o Słupcy była sporządzona. Pojawiają się więc takie nazwy jak: „Slupcza”, „Slubzec”, „Sluptza”, „Słupcza”. Polska nazwa na przestrzeni dziejów prawie nie uległa zmianom. Etymologicznie jest to nazwa pochodząca od wyrazu „słup”, z którego przez dodanie końcówki „-ca” utworzono nazwę miejscowości.
Związek z konkretnym, rzeczywistym obiektem (słupem) jest trudny do wyjaśnienia. Być może chodziło o jakąś budowlę lub urządzenie (fortyfikacja obronna) zrobione ze słupów, wzmacniające wały grodu[5]. Zatem najprawdopodobniejsza jest wersja, która łączy nazwę miasta z grodem z wczesnej epoki żelaza, którego pozostałości zachowały się na Jeziorze Słupeckim (tzw. kopiec szwedzki)[6]. Nazwa słup jest popularna na terenach zamieszkanych przez Słowian i pierwotnie była nazwą wież strażniczych, dzięki którym mieszkańcy mogli obserwować okolicę aby ustrzec się przed niespodziewanym napadem.
Historia Słupcy
750–400 lat p.n.e. – budowa osady kultury łużyckiej, „kopca szwedzkiego”. Kultury łużyckiej, jej osad, jak i przedstawicieli nie można wiązać z późniejszą ludnością słowiańską.
1176 i 1196 – pierwsze informacje o kościele parafialnym pod wezwaniem św. Wawrzyńca w księdze nadań Łaskiego.
1296 – ponowna lokacja przez biskupa poznańskiego Jana Gerbicza, tym razem na prawie średzkim. Miasto otrzymało cały szereg nowych nadań i przywilejów. Słupcę zamieszkiwało około 1000 mieszkańców.
1356 – Kazimierz III Wielki zwolnił Słupcę z opłat celnych na terenie całego państwa.
1375–1382 – budowa murów obronnych o długości 1100 m na polecenie Mikołaj z Kórnika. Chroniły 9 hektarów gruntów miejskich. W ich ciągu wybudowano dwie bramy: od północy Toruńską, od południa Pyzderską, oraz dwie furty: zachodnią – Poznańską i wschodnią – Konińską.
W XV w., nim ostatecznie ukształtowały się stałe siedziby sądów grodzkich, do Słupcy przybywał Starosta Generalny lub jego zastępca, celem orzekania w sprawach miejscowej szlachty[8].
1919 – dochodzi do ekscesów antysemickich. Żołnierze baonu wartowniczego obozu dla jeńców w Strzałkowie obcinają brody ortodoksyjnym Żydom i niszczą księgi religijne z miejscowej bożnicy[10].
1922 – wybudowanie linii kolejowej Kutno – Strzałkowo dało miastu bezpośrednie połączenia kolejowe z Poznaniem i Warszawą. W tym samym roku rozpoczęło swoją działalność Seminarium Nauczycielskie[9].
Założenie urbanistyczne – Nr rej.: 55/544 z 23. luty 1956
Kościół gotyckipod wezwaniem św. Wawrzyńca z połowy XV w. Został zregotyzowany w latach 1948–1958 r. Jest on murowany z cegły w układzie polskim z wykorzystaniem kamieni narzutowych. Kościół posiada trójnawowe, halowe wnętrze ze sklepieniem gwiaździstym. W nim krucyfiks oraz rzeźba Matki Boskiej Bolesnej (XV w.), późnorenesansowy tron biskupi (początek XVII w.) oraz kropielnica gotycka (XV w.), nr rej.: 59/623 z 25. kwiecień 1958.
Drewniany kościół pw. św. Leonarda (XVI w.) kryty gontem. W jego wnętrzu znajduje się obraz św. Leonarda (gotyk, ok. 1460), kamienna kropielnica (1521 r.) oraz krucyfiks (ok. 1500 r.), nr rej.: 60/624 z 25. kwiecień 1958.
Park miejski, ul. Parkowa, z 1867 r., nr rej.: 729/Wlkp/A z 29. grudzień 2008.
Zajazd Pocztowy w Słupcy znajduje się na ulicy Kościuszki, powstał w pierwszej połowie XIX wieku, nr rej.: 405/147 z 7. kwiecień 1988.
Mury miejskie zbudowane w latach 1375–1382 i rozebrane w latach 1880–1887 (pozostałości na ul. Kościuszki), nr rej. 405/147 z 7. kwiecień 1988.
Grodzisko pierścieniowate, potoczna nazwa „Szwedzki Kopiec” nr rej: 414/Wlkp/C z 22.03.2011r.
Najważniejsze obiekty i tereny podlegające ochronie konserwatorskiej[16]:
budynek dawnej synagogi z połowy XIX w. (ul. Bożnicza 11).
Aktualnym miejscem pochówku, a zarazem cmentarzem komunalnym jest cmentarz Świętego Krzyża przy ulicy Cmentarnej. Przed II wojną światową w Słupcy znajdował się jeszcze drugi cmentarz katolicki przy kościele św. Leonarda oraz cmentarze niekatolickie, świadczące o różnorodności narodowościowej i religijnej przedwojennej Słupcy. Do dziś nie przetrwały cmentarz prawosławny przy ulicy Szeluty oraz cmentarz żydowski przy ulicy Gajowej. Miejsca te upamiętniają pomniki.
Demografia
Podstawowe dane demograficzne
Według danych z 30 marca 2014 r. Słupcę zamieszkiwało 13 904 mieszkańców. Ludność zamieszkała w Słupcy stanowi ok. 25% ludności powiatu słupeckiego.
Gęstość zaludnienia wynosi 1378 osób/km² powierzchni. Tak wysoki wskaźnik jest spowodowany niewielką powierzchnią miasta (10,31 km²).
Przewaga kobiet nad mężczyznami w społeczności miasta jest podobna jak w całym województwie wielkopolskim. Wskaźnik feminizacji w roku 2004 wyniosła 106 (średnio w woj. wielkopolskim 106,5), czyli na 100 mężczyzn w Słupcy przypada 106 kobiet (patrz tab. 1).
Tab. 1. Ludność Słupcy według płci. Gęstość zaludnienia
Struktura wiekowa ludności miasta pokazuje, iż najwięcej jest ludzi w wieku średnim (40–49 lat) oraz ludzi młodych (10–19 i 20–29 lat), patrz tab. 2. Średni wiek mieszkańca Słupcy wynosi 37 lat.
Tab. 2. Struktura wiekowa mieszkańców Słupcy
Przedział wiekowy
0–9
10–19
20–29
30–39
40–49
50–59
60–69
70–79
80<
Liczba ludności
1148
2439
2457
1715
2508
2067
911
580
523
źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002
Piramida wieku mieszkańców Słupcy w 2014 roku[18].
Komunikację drogową pomiędzy Słupcą i Koninem oraz innymi miejscowościami w powiecie słupeckim, konińskim, wrzesińskim zapewnia komunikacja autobusowa PKS Konin i Euromatpol. Obecnie większość połączeń poza granice województwa zostały zlikwidowane.
Komunikacja kolejowa
Przez Słupcę przebiega linia kolejowaBerlin – Moskwa. Stacja Słupca posiada bezpośrednie połączenia m.in. z Warszawą, Poznaniem, Szczecinem, Zieloną Górą, Krakowem, Lublinem, Przemyślem, Świnoujściem. Wybudowana została w latach 1919–1923 jako linia jednotorowa łącząca Strzałkowo z Kutnem, w trakcie II wojny światowej został dobudowany 2 tor. Decyzję o budowie linii kolejowej podjął Sejm odrodzonej Polski 11 kwietnia1919 roku przyjmując odpowiednią ustawę (Dz.U. 1919 nr 32, poz. 268)[23].
Na podstawie rejestracji danych meteorologicznych przez Posterunek Meteorologiczny w Słupcy obliczono, że średnia temperatura roczna wynosi 7,8 °C (stycznia: –2,8 °C, lipca: 17,4 °C). Pod względem opadów atmosferycznych rejon Słupcy leży w strefie w której średnia roczna suma opadów wynosi 500–550 mm. W rejonie Słupcy dominują wiatry zachodnie (21,8%), południowo-zachodnie (12,9%) i północno-zachodnie (9,5%). Dominujący – zachodni kierunek wiatrów sprawia, iż w rejonie Słupcy przeważają masy powietrza polarno-morskiego. Dni bezwietrznych notuje się około 17% w roku.
W rejonie Słupcy spotyka się trzy typy gleb: pseudobielicowe, brunatne wyługowane oraz czarne ziemie. Są to głównie gleby łatwe do uprawy, zawierające w wierzchnich warstwach piaski gliniaste lekkie i piaski gliniaste mocne. Stanowią one około 58% gruntów ornych. Oprócz tego w około 40% występują tu gleby lekkie zawierające w wierzchnich warstwach piaski luźne i słabo gliniaste.
Hydrografia
Słupca leży w dorzeczu Warty. Wszystkie cieki okolic Słupcy są prawymi dopływami rzeki Warty. Słupca leży nad jednym z tych dopływów – Rzeką Meszną. Meszna ma długość 38 km – wypływa z Jeziora Powidzkiego. Wpływa do Warty na zachód od Policka.
Jezioro Słupeckie utworzone zostało w latach 1954–1955, w wyniku spiętrzenia Meszny. Ma powierzchnię 258 ha. Głębokość sięga od 1,85–2,50 m. Jezioro wykorzystywane jest jako zbiornik retencyjny służący nawadnianiu użytków zielonych w dolinie rzeki Meszny. Jezioro stanowi zabezpieczenie przeciwpowodziowe, oraz jest miejscem rekreacji dla okolicznych mieszkańców, którzy chętnie wędkują i uprawiają sporty wodne.
W mieście Słupcy cyklicznie odbywają się następujące imprezy kulturalne i kulturalno-rozrywkowe:
Słupeckie Dni Rodziny
Biegi Okolicznościowe organizowane przez Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Słupcy
Wawrzynki Słupeckie to coroczna impreza sportowo-kulturalno-rekreacyjna, organizowana w dniach 9–10 sierpnia ku czci patrona jednej ze słupeckich parafii – św. Wawrzyńca. 9 sierpnia organizowana jest Wawrzynkowa Gra Miejska, a wieczorem obchodzona jest wigilia św. Wawrzyńca. 10 sierpnia w ramach Wawrzynek odbywają się organizowane przez Muzeum Regionalne Odpustowe Spotkania, promujące lokalnych rzemieślników i artystów. W tym samym dniu wieczorem w farze odbywa się koncert organowy. W ramach dni miasta organizowane są Biegi Wawrzynkowe: biegi dziecięce i młodzieżowe, bieg rodzinny, bieg na 10 km o Laur św. Wawrzyńca, Mistrzostwa Par Małżeńskich.
Wawrzynki to koncerty, wystawy, ogólnopolskie zawody strzeleckie z kbks, turnieje tenisowe, zawody wędkarskie, pikniki i inne.
Słupeckie Spotkania Muzyczne to warsztaty muzyczne dla młodych muzyków odbywające się w Zespole Szkół Muzycznych pod patronatem burmistrza Miasta Słupcy
Słupca jest jednym z większych ośrodków przemysłowych we wschodniej Wielkopolsce. Ponad 1300 podmiotów gospodarczych Słupcy zatrudnia około 4 tys. osób.
Konspol-Bis sp. z o.o. – zakład uboju i przetwórstwa kurczaka
HellermannTyton sp. z o.o. – Przedsiębiorstwo produkcyjne – Tworzywa sztuczne
Okna i drzwi Słowińscy – Producent okien, drzwi z drewna i PCW
Przedsiębiorstwo Techniczno Handlowe „ZREMB” sp. z o.o. – producent urządzeń do mechanizacji budownictwa;
Spółdzielnia Inwalidów „Przyjaźń” – przetwórstwo tworzyw sztucznych, stolarstwo i produkcja elementów elektronicznych;
Silnie reprezentowane są też firmy: hurtownie materiałów budowlanych, transportowe i spedycyjne, produkcja mebli i okien, obróbka drewna, produkcja elementów metalowych, wyprawianie i obróbka skór, wędliniarstwo, usługi dla rolnictwa. W mieście odbywa się dwa razy w tygodniu (we wtorki i w piątki) targ.
Sport
Infrastruktura sportowa
W mieście Słupca znajdują się następujące obiekty sportowe:
↑Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2012 r. Stan w dniu 31 XII 2012 r.. [dostęp 2014-07-31].
↑Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 335.
↑ abPiotr Maluśkiewicz Konin i okolice Wydawnictwo Poznańskie 1979 r, ISBN 83-210-0067-3, s. 122.
↑Piotr Maluśkiewicz Konin i okolice Wydawnictwo Poznańskie 1979 r, ISBN 83-210-0067-3, s. 121.
↑Miasto św. Wawrzyńca. przewodnik-katolicki.pl. [dostęp 2016-01-04]. (pol.).
↑Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 208 [dostęp 2015-10-06].
↑Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Słupcy na lata 2011–2021. miasto.slupca.pl. [dostęp 2015-01-06]. (pol.).
↑Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2012 r.. stat.gov.pl. [dostęp 2014-07-31]. (pol.).
↑Słupca w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12](pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ abHegi Gyula, Domokos György: EUROPE L’EUROPE EUROPA ЕВРОПА Road atlas Atlas Routier Autoatlas Атлас автомобильных дорог. Budapeszt: Cartographia Budapest, 1981. ISBN 963-350-412-0.brak strony w książce
↑Zarządzenie nr 6 Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych z dnia 9 maja 2000 r. w sprawie nowych numerów dróg krajowych [online], Rzeczpospolita, 4 lipca 2000.
↑Uchwała nr 192 Rady Ministrów z dnia 2 grudnia 1985 r. w sprawie zaliczenia dróg do kategorii dróg krajowych (M.P. z 1986 r. nr 3, poz. 16).
↑Dz.U. z 1919 r. nr 32, poz. 268 Ustawa z dnia 11 kwietnia 1919 r. o budowie linji kolejowej Kutno-Strzałków..