Prokurator Generalny
Ilustracja
Obecny Prokurator Generalny, Adam Bodnar (2023)
Stanowisko
Państwo

 Polska

Data utworzenia

II RP lub 9 września 1950

Pierwszy Prokurator Generalny

Józef Żyta

Długość kadencji

• 6 lat (1950–1990 i 2010–2016)
• jednocześnie z funkcją ministra sprawiedliwości (w II RP, 1990–2010 i od 2016)

Obecny Prokurator Generalny

Adam Bodnar

Obecny od

13 grudnia 2023

Prokurator Generalny – naczelny organ prokuratury i zwierzchnik prokuratorów. W czasach II RP oraz w czasach III RP w latach 1990–2010 i ponownie od 2016 funkcję tę pełni z urzędu Minister Sprawiedliwości.

Historia

II Rzeczpospolita

W II Rzeczypospolitej i w strukturach Rządu RP na uchodźstwie prokuratorem-zwierzchnikiem całej prokuratury, która była całkowicie rozdzielona na pion cywilny i wojskowy, był od 1919 Naczelny Prokurator. Urząd Naczelnego Prokuratora sprawował z urzędu Minister Sprawiedliwości.

W pionie cywilnym naczelnym organem prokuratury i zwierzchnikiem prokuratorów prokuratur powszechnych był Pierwszy Prokurator Sądu Najwyższego.

Organizacja prokuratury wojskowej została określona w 1919. Naczelnym organem prokuratury w pionie wojskowym i zwierzchnikiem prokuratorów prokuratur wojskowych był Naczelny Prokurator Wojskowy.

Polska Ludowa

W 1950 roku określono na nowo organizację prokuratury cywilnej, wyodrębniając ją ze struktury Ministerstwa Sprawiedliwości. Utworzono Prokuraturę Generalną, na której czele stał Prokurator Generalny.

W 1967 podporządkowano prokuraturę wojskową Prokuratorowi Generalnemu. Tym samym Naczelny Prokurator Wojskowy stał się zastępcą Prokuratora Generalnego, a Prokurator Generalny naczelnym organem całej prokuratury.

Prokuratorzy generalni Polski Ludowej
Prokurator generalny Okres sprawowania urzędu
Stefan Kalinowski 9 września 1950 – 20 kwietnia 1956
Marian Rybicki 28 kwietnia 1956 – 28 lutego 1957
p.o. Marian Mazur 28 lutego 1957 – 8 maja 1957
Andrzej Burda 8 maja 1957 – 24 maja 1961
Kazimierz Kosztirko 1 czerwca 1961 – 10 marca 1972
Lucjan Czubiński 10 marca 1972 – 30 listopada 1981
Franciszek Rusek 1 grudnia 1981 – 31 maja 1984
Józef Żyta 1 czerwca 1984 – 30 marca 1990

III Rzeczpospolita

Zespolenie funkcji Prokuratora Generalnego oraz Ministra Sprawiedliwości (1990–2010)

Prokurator Generalny był naczelnym organem całej prokuratury, tym samym podlegali mu wszyscy prokuratorzy. 31 marca 1990 zastąpiono Prokuraturę Generalną Prokuraturą Krajową, a funkcję Prokuratora Generalnego zaczął sprawować z urzędu Minister Sprawiedliwości. Zastępcami Prokuratora Generalnego byli Prokurator Krajowy, Naczelny Prokurator Wojskowy, Dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz inni prokuratorzy powoływani i odwoływani ze stanowiska zastępcy spośród prokuratorów Prokuratury Krajowej (przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Prokuratora Generalnego).

Prokurator Generalny jako niezależny organ (2010–2016)

Z dniem 31 marca 2010 nastąpiło rozdzielenie funkcji Ministra Sprawiedliwości oraz Prokuratora Generalnego oraz zastąpienie Prokuratury Krajowej przez Prokuraturę Generalną. Od tego momentu Prokuratora Generalnego powoływał Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej spośród dwóch kandydatów zgłoszonych przez Krajową Radę Sądownictwa i Krajową Radę Prokuratury (art. 10a ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze). Kadencja Prokuratora Generalnego trwała sześć lat, licząc od dnia złożenia ślubowania. Po upływie kadencji pełnił on obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez następcę, przy czym nie mógł być on ponownie wyznaczony. Po zakończeniu pełnienia obowiązków przechodził w stan spoczynku. Pierwszym i ostatnim Prokuratorem Generalnym powołanym w powyższy sposób został Andrzej Seremet.

Ponowne zespolenie funkcji (od 2016)

Po wejściu w życie nowej Ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. (Dz.U. poz. 178), w dniu 4 marca 2016 r. nastąpiło ponowne zespolenie obu funkcji oraz zastąpienie Prokuratury Generalnej[1] Prokuraturą Krajową, która zapewnia obsługę Prokuratora Generalnego i Prokuratora Krajowego. Do jej zadań należy m.in. zapewnienie udziału prokuratora w postępowaniach przed Trybunałem Konstytucyjnym, Sądem Najwyższym i Naczelnym Sądem Administracyjnym, prowadzenie i nadzorowanie postępowań przygotowawczych, sprawowanie nadzoru instancyjnego i służbowego nad postępowaniami prowadzonymi w prokuraturach regionalnych, koordynacja nadzoru służbowego nad postępowaniami przygotowawczymi prowadzonymi przez pozostałe jednostki organizacyjne prokuratury, prowadzenie wizytacji prokuratur regionalnych, wykonywanie czynności w zakresie obrotu prawnego z zagranicą i prowadzenie centralnej bazy opinii prawnych oraz bazy wytycznych i zarządzeń Prokuratora Generalnego.

Lista Prokuratorów Generalnych od 1989

Prokurator Generalny Okres sprawowania urzędu Uwagi
Józef Żyta 1 czerwca 1984 – 30 marca 1990
Aleksander Bentkowski 31 marca 1990 – 14 grudnia 1990
Wiesław Chrzanowski 12 stycznia 1991 – listopad 1991
wakat na urzędzie listopad 1991 – 5 grudnia 1991 p.o. Andrzej Marcinkowski
Zbigniew Dyka 23 grudnia 1991 – 17 marca 1993
Jan Piątkowski 17 marca 1993 – 18 października 1993
Włodzimierz Cimoszewicz 26 października 1993 – 6 marca 1995
Jerzy Jaskiernia 7 marca 1995 – 7 lutego 1996
Leszek Kubicki 7 lutego 1996 – 31 października 1997
Hanna Suchocka 31 października 1997 – 8 czerwca 2000
wakat na urzędzie 8 czerwca 2000 – 12 czerwca 2000 obowiązki Prokuratora Generalnego pełnił z urzędu[2] Prezes Rady Ministrów Jerzy Buzek
Lech Kaczyński 12 czerwca 2000 – 5 lipca 2001
Stanisław Iwanicki 5 lipca 2001 – 19 października 2001
Barbara Piwnik 19 października 2001 – 6 lipca 2002
Grzegorz Kurczuk 6 lipca 2002 – 2 maja 2004
Marek Sadowski 2 maja 2004 – 6 września 2004
Andrzej Kalwas 6 września 2004 – 31 października 2005
Zbigniew Ziobro 31 października 2005 – 7 września 2007
wakat na urzędzie 7 września 2007 – 11 września 2007 obowiązki Prokuratora Generalnego pełnił z urzędu[2] Prezes Rady Ministrów Jarosław Kaczyński
Zbigniew Ziobro 11 września 2007 – 16 listopada 2007
Zbigniew Ćwiąkalski 16 listopada 2007 – 21 stycznia 2009
wakat na urzędzie 21 stycznia 2009 – 23 stycznia 2009 obowiązki Prokuratora Generalnego z urzędu pełnił[2] Prezes Rady Ministrów Donald Tusk
Andrzej Czuma 23 stycznia 2009 – 13 października 2009
Krzysztof Kwiatkowski 14 października 2009 – 30 marca 2010[3]
Andrzej Seremet 31 marca 2010[4][5] – 3 marca 2016[6]
Zbigniew Ziobro 4 marca 2016 – 27 listopada 2023[7]
Marcin Warchoł 27 listopada 2023 – 13 grudnia 2023[7]
Adam Bodnar od 13 grudnia 2023[7]

Zobacz też

Linki zewnętrzne

  • Ustawa z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (Dz.U. z 2022 r. poz. 1247)
  • Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz.U. z 2011 r. nr 270, poz. 1599, z późn. zm.) (uchylona)

Przypisy

  1. Ustawa z dnia 28 stycznia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o prokuraturze (Dz.U. z 2016 r. poz. 178).
  2. a b c Art. 36 Ustawy o Radzie Ministrów z dnia 8 sierpnia 1996 r. w związku z art. 1 ust. 2 Ustawy o prokuraturze z dnia 20 czerwca 1985 r.
  3. Obowiązki Prokuratora Generalnego pełnił do dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej ustrój prokuratury co nastąpiło 31 marca 2010; od 7 października 2009 nadal jako Minister Sprawiedliwości.
  4. Powołany postanowieniem Prezydenta RP z 5 marca 2010.
  5. Ustawowy upływ kadencji 31 marca 2016.
  6. Kadencja skrócona na mocy art. 27 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o prokuraturze.
  7. a b c Z urzędu jako Minister Sprawiedliwości.

Artykuł uwzględnia ograniczony pod względem terytorialnym stan prawny na 4 marca 2016 r. Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.


Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się