Najwyższy Trybunał Narodowy – polski[1] sąd szczególny utworzony 18 lutego 1946 roku i działający na podstawie Dekretu z dnia 22 stycznia 1946 r. o Najwyższym Trybunale Narodowym (Dz.U. z 1946 r. nr 59, poz. 327, Dz.U. z 1947 r. nr 32, poz. 143 oraz Dz.U. z 1949 r. nr 32, poz. 238), zajmujący się wymierzaniem kar dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy oraz zdrajców Narodu Polskiego. Trybunał procedował w latach 1946–1948.
Trybunał orzekał w składzie trzech sędziów i czterech ławników powoływanych spośród posłów do KRN. Jego wyroki, podobnie jak orzeczenia Sądu Najwyższego, były ostateczne i niezaskarżalne. Skazanym przysługiwało prawo do zwrócenia się o łaskę do Prezydenta KRN. Najwyższy Trybunał Narodowy sądził w szczególności:
Trybunał działał do 1948 roku, mimo że nie został zlikwidowany żadnym aktem prawnym[3]. Kolejne procesy przeciwko zbrodniarzom wojennym toczyły się przed sądami powszechnymi.
Skład Najwyższego Trybunału Narodowego
Wymagania formalne, wybór oraz kadencja członków Trybunału
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
Zgodnie z art. 3 ust. 2 dekretu o Najwyższym Trybunale Narodowym, prezydium Krajowej Rady Narodowej na wniosek Ministra Sprawiedliwości powoływała na sędziów Najwyższego Trybunału Narodowego osoby posiadające kwalifikacje sędziowskie.
Osoby zasiadające w Trybunale
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
W wypadku orzeczenia w wyroku skazującym kary śmierci akta sprawy wraz z opinią Trybunału trafiały do Prezydenta KRN, z możliwością skorzystania przez niego z prawa łaski.
Obrońcy w procesach przed Trybunałem
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
↑Grzegorz Jakubowski, Sądownictwo powszechne w Polsce w latach 1944–1950, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2002, s. 37; Marian Kallas, Historia ustroju Polski X–XX w., PWN, Warszawa 2001, s. 496; Najwyższy Trybunał Narodowy, [w:] Wielka encyklopedia PWN, t. 18, Warszawa 2003, s. 303.
↑Alexander V.A.V.PrusinAlexander V.A.V., Polska Norymberga. Siedem procesów przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, 1946–19481, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” (9), 2013, s. 116–140, ISSN 1895-247X [dostęp 2023-06-03](pol.).
↑Grzegorz Jakubowski, Sądownictwo powszechne w Polsce w latach 1944–1950, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2002, s. 49.
↑ abcdefghijkProces ludobójcy Amona Leopolda Goetha przed Najwyższy Trybunałem Narodowym. Warszawa, Lódz, Kraków: Centralna Żydowska Komisja Historyczna w Polsce, 1947.brak strony w książce
↑ abcdMarianM.PodgórecznyMarianM., Proces gauleitera Alberta Forstera, s. 22.
↑ abMarek Henzler. Wojna osądzona. „Polityka”, s. 67, 17 lutego–23 lutego 2016.
↑Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie Kalendarz Ilustrowany 1959”, s. 36, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”.
↑ abMarek Henzler. Wojna osądzona. „Polityka”, s. 68, 17 lutego–23 lutego 2016.
↑Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie Kalendarz Ilustrowany 1959”, s. 38, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”.
Marian Podgóreczny, Proces gauleitera Alberta Forstera, Palestra R. 1975 nr 19/9(213), s. 20–38. Artykuł dostępny w kolekcji cyfrowej Muzeum Historii Polski.
Grzegorz Jakubowski, Sądownictwo powszechne w Polsce w latach 1944–1950, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2002.
Dekret z dnia 22 stycznia 1946 r. o Najwyższym Trybunale Narodowym (Dz.U. z 1946 r. nr 5, poz. 45)
Dekret z dnia 17 października 1946 r. o zmianie dekretu z dnia 22 stycznia 1946 r. o Najwyższym Trybunale Narodowym (Dz.U. z 1946 r. nr 59, poz. 325)
Dekret z dnia 11 kwietnia 1947 r. o zmianie dekretu o Najwyższym Trybunale Narodowym (Dz.U. z 1947 r. nr 32, poz. 143)
Tekst jednolity Dekretu o Najwyższym Trybunale Narodowym zamieszczony w Obwieszczeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 października 1946 r. (Dz.U. z 1946 r. nr 59, poz. 327)
Linki zewnętrzne
Baza świadectw „Zapisy Terroru”, w której gromadzone są zeznania składane przed Główną Komisją Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce wykorzystane w procesach przed Najwyższym Trybunałem Narodowym
Wyrok Najwyższego Trybunału Narodowego z 22 grudnia 1947 r. w tzw. procesie oświęcimskim