Data i miejsce urodzenia |
20 grudnia 1923 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
29 kwietnia 2012 |
Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej | |
Okres |
od 25 listopada 1991 |
Przynależność polityczna | |
Poprzednik | |
Następca | |
Minister sprawiedliwości, prokurator generalny | |
Okres |
od 12 stycznia 1991 |
Przynależność polityczna | |
Poprzednik | |
Następca | |
Prezes Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego | |
Okres |
od 28 października 1989 |
Przynależność polityczna | |
Następca | |
Odznaczenia | |
Wiesław Marian Chrzanowski (ur. 20 grudnia 1923 w Warszawie, zm. 29 kwietnia 2012 tamże[1]) – polski prawnik i polityk, adwokat, profesor nauk prawnych, żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski, założyciel i pierwszy prezes Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, poseł i marszałek Sejmu I kadencji, senator IV kadencji, minister sprawiedliwości i prokurator generalny w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego. Kawaler Orderu Orła Białego.
Syn Wiesława, inżyniera i konstruktora silników cieplnych, profesora Politechniki Lwowskiej i Politechniki Warszawskiej, ministra w okresie II RP[2], i Izabeli. W 1945 ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1975 uzyskał stopień naukowy doktora, a w 1979 doktora habilitowanego nauk prawnych. Otrzymał tytuł profesorski w zakresie nauk prawnych. Pracował jako wykładowca akademicki, był profesorem na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W latach 1987–1990 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Prawa Kanonicznego i Świeckiego KUL[3]. Prowadził później zajęcia z zakresu prawa cywilnego w Uczelni Łazarskiego.
W 1940 z inicjatywy brata Zdzisława rozpoczął działalność konspiracyjną w Młodzieży Wielkiej Polski[4]. W 1943 został współtwórcą konspiracyjnej organizacji Młodzież Wszechpolska[5]. Walczył w szeregach Narodowej Organizacji Wojskowej, która weszła w skład Armii Krajowej. Jako żołnierz AK uczestniczył w powstaniu warszawskim. W stopniu kaprala podchorążego[6] walczył w batalionie NOW-AK „Gustaw”, a następnie był żołnierzem batalionu „Harnaś”[7]. We wrześniu został ranny podczas ataku na szpital[7]. Po opuszczeniu Warszawy został skierowany do obozu w Pruszkowie.
Następnie należał do Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Działał w konspiracyjnych organizacjach o orientacji niepodległościowej, m.in. w Stronnictwie Narodowym i Związku Akademickim Młodzież Wszechpolska. W lipcu 1945 wraz z m.in. Tadeuszem Łabędzkim reaktywował pismo „Wszechpolak”. Był też redaktorem „Młodej Polski”. Związał się politycznie ze Stronnictwem Pracy, z którym współpracował od 1945[8].
W kwietniu 1946 został prezesem Chrześcijańskiego Związku Młodzieży „Ostoja”. W maju tego samego roku został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa, a po kilku tygodniach zwolniony. Następnie przebywał w ukryciu do amnestii z 1947, kiedy się ujawnił[9]. Podjął wówczas pracę w „Tygodniku Warszawskim”.
W latach 1948–1954 był ponownie więziony z powodów politycznych. 8 stycznia 1950 został skazany na karę 8 lat pozbawienia wolności[10]. Na początku lipca 1954 opuścił zakład karny w Rawiczu jako tzw. urlopowany więzień karny[11]. Od 1965 blisko współpracował z prymasem Stefanem Wyszyńskim. W latach 1956–1972 podejmował próby uzyskania uprawnień adwokata. Mimo kilku uchwał rady adwokackiej dopuszczających go do zawodu minister sprawiedliwości odrzucał jego wnioski. Wiesław Chrzanowski został radcą prawnym specjalizującym się w prawie spółdzielczym. Pełnił funkcję kierownika zespołu radców prawnych Centralnego Związku Spółdzielczości Budownictwa Mieszkaniowego, a od 1972 był pracownikiem naukowym Spółdzielczego Instytutu Badawczego.
W 1980 został doradcą Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, był współautorem statutu związku. W 1981 został ostatecznie dopuszczony do wykonywania zawodu adwokata. Współpracował z Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności[12].
W 1989 był jednym z założycieli Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, do 1994 pełnił funkcję prezesa zarządu głównego tej partii[13]. Od 12 stycznia 1991 do 23 grudnia 1991 sprawował urząd ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego[14]. W wyborach parlamentarnych w 1991 został wybrany na posła w okręgu lubelskim z listy Wyborczej Akcji Katolickiej. W Sejmie I kadencji zajmował stanowisko marszałka Sejmu[15]. W wyborach w 1993 nie odnowił mandatu, startując z listy Katolickiego Komitetu Wyborczego „Ojczyzna”. W 1992 jego nazwisko znalazło się na tzw. liście Macierewicza[16]. W 2000 sąd lustracyjny prawomocnie orzekł, że Wiesław Chrzanowski nie był agentem Służby Bezpieczeństwa[17]. W latach 1997–2001 Wiesław Chrzanowski zasiadał w Senacie IV kadencji, został wybrany z listy Akcji Wyborczej Solidarność w województwie lubelskim. Od 2000 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej Legislacji Europejskiej[18]. W 2001 wycofał się z bieżącej działalności politycznej i nie ubiegał się o reelekcję[19].
W latach 2005–2010 był członkiem Rady Kuratorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich[20]. Od kwietnia do maja 2011 był cyklicznym gościem audycji Świadkowie historii na antenie Programu I Polskiego Radia. W 2011 udzielił oficjalnego poparcia partii Polska Jest Najważniejsza[21].
Zmarł 29 kwietnia 2012. Uroczystości pogrzebowe z udziałem m.in. prezydenta RP Bronisława Komorowskiego i marszałek Sejmu VII kadencji Ewy Kopacz odbyły się 7 maja tego samego roku. Wiesław Chrzanowski został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[22] (kwatera 229–3–23/24)[23].
Postanowieniem z 10 grudnia 1993 uhonorowany został przez prezydenta Lecha Wałęsę Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[24].
3 maja 2005 został odznaczony przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego Orderem Orła Białego[25]. W 2007 prezydent Lech Kaczyński powołał go do kapituły tego orderu[26].
W 2010 został odznaczony Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego, przyznanym przez papieża Benedykta XVI[27].
Został uhonorowany przez rady miejskie tytułami honorowego obywatela Warszawy (2007) oraz Lublina (2010)[28]. W 2007 został uhonorowany Wielką Odznaką Adwokatura Zasłużonym[29].
Był również członkiem honorowym Klubu Konserwatywnego w Łodzi[30].
W 2013 imię Wiesława Chrzanowskiego nadano sali nr 24 w budynku Komisji Sejmowych[31], a także auli reprezentacyjnej Uczelni Łazarskiego[32]. W 2014 na bloku mieszkalnym przy ul. Solec 79a, w którym mieszkał w latach 1966–2012 i w którym zmarł[33], odsłonięto tablicę pamiątkową[34]. Wiesław Chrzanowski został również patronem XXIV promocji Krajowej Szkoły Administracji Publicznej w Warszawie. W kwietniu 2022 w dziesiątą rocznicę śmierci polityka w Sejmie zorganizowano wystawę Marszałek Wiesław Chrzanowski (1923–2012) – polityk, prawnik, mistrz[35]. W 2023 do obiegu wszedł znaczek pocztowy z wizerunkiem Wiesława Chrzanowskiego (który zaprojektował Paweł Myszka)[36].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.