|
|
Ten artykuł od 2011-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach:
Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
Piza (wł. Pisa) – miasto we Włoszech, w Toskanii, 85 379 mieszkańców, nad rzeką Arno, oddalone o 13 km od wybrzeża Morza Tyrreńskiego.
Piza jest także jedną z prowincji Toskanii o powierzchni 2448 km², zamieszkaną przez 384 957 osób, podzieloną na 39 gmin.
Historia
Założona przez Etrusków lub Ligurów, później port morski. Stała się potężną republiką między X a XII wiekiem. W roku 1081 uzyskała prawa miejskie i zrzeczenie się księcia Toskanii wszelkiej jurysdykcji oraz nadanie praw mieszkańcom wyboru margrabiów. Piza wzbogaciła się w tym okresie na łupach pochodzących z kampanii przeciwko Saracenom na Sycylii i Sardynii – najlepiej świadczy o tym kunszt wykonania słynnej w świecie Krzywej Wieży (Torre Pendente). Od XVI w. podupadło głównie z winy nanoszonego przez rzekę Arno mułu, który doprowadził do zapiaszczenia portu. W 1409 miejsce soboru. W Pizie znajduje się również jeden ze starszych uniwersytetów na świecie, utworzony w 1343.
- 180 p.n.e. – zdobyta przez Rzym
- 313 – stolica biskupia
- 860 – miasto złupili wikingowie pod wodzą Hastinga
- 1063 – rozpoczęcie budowy katedry
- 1075 – miasto wystąpiło do papieża z prośbą o nadanie praw miejskich
- 1081 – nadanie praw miejskich
- 1152 – rozpoczęcie budowy baptysterium
- 1284 – miasto zdobyte przez Genueńczyków
- 1343 – założenie uniwersytetu
- 1406 – zdobyta przez Florencję
- 1409 – Sobór w Pizie
- 1494 – odzyskanie niepodległości
- 1509 – po raz drugi zdobyta przez Florencję
- 1987 – Campo dei Miracoli zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego UNESCO[1]
Zabytki
- Campo dei Miracoli (Pole cudów) – duży plac, na którym znajdują się 4 arcydzieła architektury średniowiecznej: katedra, baptysterium, kampanila, zwana Krzywą Wieżą oraz cmentarz:
- Katedra – zbudowana w latach 1063–1118, następnie po pożarze w 1595 odbudowana w 1604 roku. Fasada katedry w stylu lombardzkim[2] ozdobiona kolorowym piaskowcem oraz płytkami ze szkła i majoliki. Najcenniejsze zabytki to południowe drzwi wykonane z brązu (1180) przez Bonannusa, mozaika Chrystus w Majestacie (1302) w apsydzie i ambona (1302–1311) autorstwa Giovanniego Pisano;
- Baptysterium – w budowli można zidentyfikować kilka stylów architektonicznych, romański w bryle budynku, gotycki w zdobiących elewacje pinaklach, renesans w półkolistych arkadach. Projekt budynku wykonał Diotisalvi, natomiast budowę ukończyli Giovanni Pisano i Nicola Pisano. Wewnątrz zwraca uwagę marmurowa chrzcielnica Guida Bigaralliego oraz ambona Nicoli Pisano;
- Torre Pendente (Krzywa Wieża) – budowę której rozpoczęto w 1173 jako dzwonnicy katedry, jednakże ze względu na piaszczysty grunt zaczęła się przechylać już w trakcie budowy;
- Camposanto – nekropolia w północnej części Campo dei Miracoli w pobliżu katedry;
- Bazylika San Piero a Grado – rzymskokatolicki kościół znajdujący się w miejscu, gdzie według tradycji św. Piotr zszedł na ląd w drodze z Antiochii do Rzymu, znaczący przykład lokalnego stylu romańskiego;
- kościół Santa Maria della Spina – mały kościół położony nad brzegiem Arno zbudowany w 1230 i przebudowany w stylu gotyckim w 1323 roku. W 1871 kościół rozebrano i przesunięto o kilka metrów. Nazwa kościoła pochodzi od przechowywanej tu kiedyś relikwii ciernia z korony cierniowej Jezusa;
- kościół San Zeno;
- Piazza dei Cavallieri – plac otoczony średniowiecznymi budynkami;
- Museo dell'Opera del Duomo – eksponujące skarby katedry i baptysterium;
- Museo Nazionale di San Matteo – muzeum z bogatym zbiorem toskańskiej rzeźby i malarstwa, w szczególności twórców związanych z Pizą i Florencją;
- Museo delle Sinopie – muzeum eksponuje szkice fresków które ozdabiały mury Camposanto. Freski te zostały zniszczone w czasie nalotów bombowych w 1944 roku;
Znane postacie
- Filippo Buonarroti (1761–1837), rewolucjonista
- Giorgio Chiellini (ur. 1984 ), piłkarz
- Ulisse Dini (1845–1918), matematyk
- Eugeniusz III, papież
- Leonardo Fibonacci (ok. 1175–1250), matematyk
- Galileo Galilei (1564–1642), astronom, fizyk i filozof
- Antonio Pacinotti (1841–1912), fizyk
- Rustichello da Pisa (XIII wiek), powieściopisarz
- Giovanni Pisano (ok. 1250–1314), rzeźbiarz i architekt
- Nicola Pisano (ok. 1220–1278), rzeźbiarz
- Bruno Pontecorvo (1913–1993), fizyk
- Ippolito Rosellini (1800–1843), orientalista i egiptolog
- Titta Ruffo (1877–1953), śpiewak operowy
Miasta partnerskie
Zobacz też
Przypisy
- ↑ UNESCO World Heritage Centre: Piazza del Duomo, Pisa. whc.unesco.org. [dostęp 2016-12-15]. (ang.).
- ↑ Najsłynniejsze miejsca i budowle świata. Warszawa: Hachette Livre Polska sp. z o.o., 2005, s. 205. ISBN 83-7184-480-8.
Bibliografia
- Tim Jepson: Przewodnik National Geographic – Włochy. Warszawa: G+J RBA Sp. z o.o.& Co. Spółka Komandytowa, 2002, s. 263. ISBN 83-88132-80-6.
- Baedeker – Włochy północne. Wyd. I. Bielsko-Biała: Pascal sp. z o.o., 2008, s. 363-370. ISBN 978-3-8297-6558-9.
- Praca zbiorowa: Przewodniki Wiedzy i Życia – Florencja i Toskania. Warszawa: Hachette Livre Polska sp. z o.o., 2009, s. 156–161. ISBN 978-83-7575-692-0.
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona turystyki w Pizie (archiwum)
- Strona oficjalna prowincji
- Piza – artykuł i zdjęcia
43°43′N 10°24′E/43,716667 10,400000
