| 1795–1803 | |
| Język urzędowy | |
|---|---|
| Stolica | |
| Status terytorium | |
| Zależne od | |
| Głowa terytorium | |
| w jego imieniu |
gubernator Anton Baum von Apfelhofen (p.o.) |
| Data powstania |
1795 |
| Data likwidacji |
1803 |
 Mapa Królestwa Galicji z Nową Galicją zaznaczoną kolorem żółtym
| |
Nowa Galicja lub Galicja Zachodnia (niem. Neu-Galizien, West-Galizien) – w latach 1796–1803 jednostka podziału terytorialnego ziem polskich zagarniętych przez Austrię na mocy III rozbioru Polski w 1795. Obszar należał do Austrii w latach 1795–1809: do 1803 jako osobny kraj koronny, a od 1 listopada 1803 w składzie Galicji[2].
21 marca 1796 cesarz Franciszek II Habsburg wydał patent, formalnie włączający to terytorium do Austrii pod nazwą prowincji Galicji Zachodniej[3].
Swym zasięgiem objęła tereny byłych województw I Rzeczypospolitej: lubelskiego, sandomierskiego, a także części: krakowskiego, mazowieckiego, ruskiego, brzeskolitewskiego i podlaskiego.
W lipcu 1796 Galicja Zachodnia została podzielona na 12 cyrkułów, podporządkowanych Zachodnio-Galicyjskiej Nadwornej Komisji Urządzającej, a od 1797 Gubernium Krajowemu dla Galicji Zachodniej w Krakowie pod prezydencją komisarza radcy dworu Johanna Wenzla von Margelika[potrzebny przypis]. Przy czym wprowadzony wówczas podział ulegał w kolejnych kilku latach zmianom. Ze względu na brak odpowiednich budynków nadających się na siedziby starostów i innych urzędników cyrkularnych (3-4 komisarzy, sekretarza, 2 kancelistów)[4] zmianie uległy siedziby niektórych cyrkułów. Np. siedzibę cyrkułu łukowskiego przeniesiono z Łukowa do Radzynia ze względu na okazały pałac Potockich[5].
| Nazwa w 1796 | Siedziba w 1796 | Nazwa w 1801 | Siedziba w 1801 | Przynależność administracyjna w I RP |
|---|---|---|---|---|
| cyrkuł bialski | Biała Podlaska | cyrkuł bialski | Biała Podlaska | południowa część ziemi mielnickiej, zachodnia część województwa brzeskolitewskiego |
| cyrkuł chełmski | Chełm | cyrkuł chełmski | Chełm | ziemia chełmska, ziemia krasnostawska, ziemia parczewska |
| cyrkuł józefowski | Józefów nad Wisłą | cyrkuł józefowski | Józefów nad Wisłą | południowo-zachodnia część województwa lubelskiego |
| cyrkuł kielecki | Kielce | cyrkuł stopnicki | Stopnica | powiat wiślicki, część powiatu chęcińskiego, po 1793 ziemia proszowska; od 1800 także Działoszyce, Kazimierza Wielka i Skalbmierz[6] |
| cyrkuł konecki | Końskie | cyrkuł konecki | Końskie | powiat opoczyński, części powiatów: ksiąskiego, chęcińskiego i radomskiego, po 1793 ziemia chęcińska |
| cyrkuł krakowski | Kraków | cyrkuł krakowski | Kraków | powiat krakowski, proszowicki i część lelowskiego, po 1793 ziemia krakowska |
| cyrkuł lubelski | Lublin | cyrkuł lubelski | Lublin | wschodnia część województwa lubelskiego (bez ziemi łukowskiej) |
| cyrkuł łukowski | Łuków | cyrkuł radzyński | Radzyń | ziemia łukowska (bez Siedlec) |
| cyrkuł miński | Mińsk Mazowiecki | cyrkuł wiązowieński | Wiązowna | południowa część ziemi nurskiej, wschodnia część ziemi warszawskiej, zachodnia część ziemi liwskiej, wschodnia część ziemi czerskiej, większość ziemi stężyckiej |
| cyrkuł radomski | Radom | cyrkuł radomski | Radom | powiat radomski, powiat warecki, po 1793 ziemia radomska |
| cyrkuł sandomierski | Sandomierz | cyrkuł opatowski | Opatów | powiat sandomierski, po 1793 ziemia sandomierska |
| cyrkuł siedlecki | Siedlce | cyrkuł siedlecki | Siedlce | północna część ziemi łukowskiej (z Siedlcami), wschodnia część ziemi liwskiej (z Liwem), południowo-zachodnia część województwa podlaskiego (z Węgrowem i Sokołowem), zachodnia część ziemi mielnickiej (z Łosicami) |
Na przełomie 1801 i 1802 likwidacji uległ cyrkuł radzyński (łukowski), a jego terytorium podzielone zostało między sąsiednie cyrkuły. Z ziem przyłączonych od Prus (okręg olkuski, fragment ziemi żarnowieckiej po 1793), po przyłączeniu części cyrkułu stopnickiego utworzono cyrkuł słomnicki.
| Nazwa w 1802 | Siedziba w 1802 | Zmiany granic |
|---|---|---|
| cyrkuł bialski | Biała Podlaska | włączona wschodnia część zlikwidowanego na przełomie 1801/1802 cyrkułu radzyńskiego (łukowskiego) z Łukowem i Radzyniem[7] |
| cyrkuł chełmski | Chełm | |
| cyrkuł józefowski | Józefów nad Wisłą | |
| cyrkuł konecki | Końskie | włączenie Kielc |
| cyrkuł krakowski | Kraków | |
| cyrkuł lubelski | Lublin | włączenie Kocka, Łysobyków ze zlikwidowanego cyrkułu radzyńskiego |
| cyrkuł opatowski | Opatów | |
| cyrkuł radomski | Radom | |
| cyrkuł siedlecki | Siedlce | włączenie północnej części zlikwidowanego cyrkułu radzyńskiego |
| cyrkuł słomnicki | Słomniki | cyrkuł utworzony z połączenia uzyskanego od Prus okręgu olkuskiego[8] i zachodniej części cyrkułu stopnickiego[4] |
| cyrkuł stopnicki | Stopnica | odłączenie Działoszyc, Kielc |
| cyrkuł wiązowieński | Wiązowna | włączenie pozostałej części ziemi stężyckiej ze zlikwidowanego cyrkułu radzyńskiego |
Na podstawie dekretu cesarza Franciszka II z 13 maja 1803[4], z dniem 1 listopada 1803 Nowa Galicja została podporządkowana Gubernium Galicji we Lwowie. Wtedy też dokonano zmniejszenia liczby cyrkułów o połowę łącząc ze sobą sąsiednie cyrkuły:
| Nazwa | Siedziba | Terytorium |
|---|---|---|
| cyrkuł kielecki | Kielce | dotychczasowe cyrkuły: konecki i stopnicki |
| cyrkuł krakowski | Kraków | dotychczasowe cyrkuły: krakowski i słomnicki |
| cyrkuł lubelski | Lublin | dotychczasowe cyrkuły: lubelski i józefowski |
| cyrkuł radomski | Radom | dotychczasowe cyrkuły: radomski i opatowski |
| cyrkuł siedlecki | Siedlce | dotychczasowe cyrkuły: siedlecki i wiązowieński |
| cyrkuł włodawski | Biała Podlaska[9] | dotychczasowe cyrkuły: bialski i chełmski |
Krótko przed włączeniem Nowej Galicji do Galicji istniała koncepcja przyłączenia do Nowej Galicji (West Galizien) cyrkułów myślenickiego, sądeckiego i bocheńskiego z ziem zagarniętych po I rozbiorze (z Galicji właściwej)[10].
Po zwycięskiej dla wojsk polskich wojnie polsko-austriackiej, administrację nad wyzwolonymi ziemiami Nowej Galicji przejął z rąk Gubernium we Lwowie Rząd Centralny Wojskowy Tymczasowy Obojga Galicji. Zgodnie z postanowieniami podpisanego 14 października 1809 pokoju w Schönbrunn, Nowa Galicja i cyrkuł zamojski (z I rozbioru) zostały włączone do Księstwa Warszawskiego.
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
