Bombus (Pyrobombus) hypnorumtrzmiel drzewny

Trzmiel – zwyczajowa nazwa dużej, krępej i gęsto owłosionej pszczoły o czarnym ubarwieniu, zwykle z szerokimi, poprzecznymi, żółtymi lub pomarańczowymi pasami. W mowie potocznej często błędnie nazywany bąkiem[1][2][3]. W literaturze polskiej nazwą „trzmiel” określane są społeczne pszczoły z rodzaju Bombus[4].

W systematyce biologicznej owady te były do końca XX wieku, a nawet początków XXI wieku[5] klasyfikowane w rodzajach Bombus (i czasami Bombias). Jako odrębną grupę traktowano bardzo podobne do nich, pasożytnicze trzmielce z (dawnego) rodzaju Psithyrus[5][4]. Wszystkie trzy rodzaje zaliczano do plemienia Bombini, w języku polskim określanego nazwą „trzmiele”[6], a także do podrodziny Bombinae[a], również nazywanej trzmielami[7].

Analizy morfologiczne i molekularne wykazały, że trzmiele i trzmielce (Psithyrus) są ze sobą bardzo blisko spokrewnione. Trzmielce zaliczono do rodzaju Bombus[8][9][10].

Etymologia

Nazwa „trzmiel” wywodzona jest od prasłowiańskiego *čьmel'ь: *ščьmel'ь, derywat odczasownikowy utworzony za pomocą przyrostka *-el'ь (podobnie jak kąpiel, kisiel, piszczel etc.) od *ščьmiti „powodować ból, ściskać”[11].

Biologia i ekologia

Trzmiele charakteryzują się stosunkowo długimi języczkami. Ich długość różni się u poszczególnych gatunków, np. trzmiel ogrodowy czy ciemnopasy należą do gatunków długojęzyczkowych[12]. Trzmiele mogą zapylać kwiaty rurkowate o długich koronach bardziej efektywnie niż np. pszczoła miodna[12][13]. Mają również zdolność zapylania wibracyjnego[12]. Żerują już przy temperaturach ok. 10 °C[12], a królowe niektórych gatunków żyjących w zimnym klimacie mogą latać nawet przy 2 °C[14]. Te cechy sprawiają, że trzmiele należą do efektywnych i cennych zapylaczy.

Gatunki strefy umiarkowanej są aktywne od marca do października, przy czym dokładny zakres czasowy jest różny u różnych gatunków[15]. Do wcześnie budzących się i długo latających trzmieli należy np. ziemny, z kolei np. trzmiel wysokogórski jest aktywny przez krótszą część roku[15]. Pierwszą czynnością królowej po zimowym śnie jest wyszukanie miejsca na gniazdo. W zależności od gatunku wybiera ona takie miejsca jak podziemne nory, zakamarki w budynkach, kępy suchych traw, dziuple czy gruzowiska[16].

Przemieszczają się powoli – w locie osiągają prędkość ok. 10 km/h[17].

Większość trzmieli żyje w monogynicznych koloniach[9]. Ich gniazdo składa się z części zewnętrznej – zbudowanej z suchej trawy, mchu i tym podobnych budulców, często wzmacnianych woskiem, oraz części wewnętrznej, gdzie samica matka buduje woskowy garnuszek, do którego znosi nektar z kwiatów. Następnie buduje z wosku pierwszą komórkę kolebkę, gdzie składa jaja, które ogrzewa ciepłem własnego ciała[15]. Z jaj lęgną się czerwie (lęg trwa do tygodnia), są intensywnie karmione, a po 2 tygodniach tworzą kokony i przepoczwarczają się. Rozwój od jaja do owada doskonałego trwa od 28 do 36 dni.

W strefie umiarkowanej z jaj składanych od początku wiosny do połowy lata lęgną się robotnice pomagające matce w rozbudowie gniazda i spełniające w nim wszystkie funkcje opiekuńcze. Pierwsze osobniki z racji mniejszej ilości pokarmu są nieco mniejsze od wylęgających się później. Od sierpnia lęgną się samce, które odżywiają się pyłkiem kwiatowym, a na końcu młode królowe.Jesienią w strefie umiarkowanej robotnice, samce, a także stare samice giną, zaś młode samice zimują i wiosną zakładają własne kolonie.

Liczebność trzmieli skupionych przy jednym gnieździe to, w zależności od gatunku i kondycji rodziny, od kilkudziesięciu do 500 osobników[12].

U kilku gatunków z podrodzajów Alpinobombus i Thoracobombus stwierdzono pasożytnictwo społeczne (prawdopodobnie fakultatywne)[9].

Gatunki występujące w Polsce[18][19]

Uwagi

  1. Podrodzina Bombinae nie jest obecnie wyróżniana.

Przypisy

  1. bąk, [w:] Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2019-01-27].
  2. Trzmiel to nie bąk. A bąk to mucha, która atakuje ludzi. zdrowie.wp.pl, 2014-06-10. [dostęp 2014-10-20].
  3. Marek Kozłowski: Buczące trzmiele. e-ogrody.pl, 2013-07-12. [dostęp 2014-10-20].
  4. a b Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
  5. a b Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. I. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2004. ISBN 83-88147-04-8.
  6. Wojciech Bresiński: Encyklopedia audiowizualna Britannica. Zoologia. Cz. 2. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2006. ISBN 83-60563-14-4.
  7. Henryk Sandner: Owady. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 284–286. ISBN 83-01-08369-7.
  8. P.H. Williams. Phylogenetic relationships among bumble bees (Bombus Latr.): a re-appraisal of morphological evidence. „Systematic Entomology”. 19 (4), s. 327–344, 1994. DOI: 10.1111/j.1365-3113.1994.tb00594.x. (ang.). 
  9. a b c Kawakita et al. Phylogeny, historical biogeography, and character evolution in bumble bees (Bombus: Apidae) based on simultaneous analysis of three nuclear gene sequences. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 31, s. 799–804, 2004. DOI: 10.1016/j.ympev.2003.12.003. (ang.). 
  10. Cameron et al. A comprehensive phylogeny of the bumble bees (Bombus). „Biological Journal of the Linnean Society”. 91, s. 161–188, 2007. DOI: 10.1111/j.1095-8312.2007.00784.x. (ang.). 
  11. Ewa Jakus-Borkowa, Polskie nazwy miejscowości zakończone na -el, [w:] Munuscula Linguistica, Kraków 2006, s. 201.
  12. a b c d e Aneta Sikora, Pszczoły w mieście. Trzmiele Wrocławia, wyd. 1, Wrocław: Stowarzyszenie Natura i Człowiek, 2018, ISBN 978-83-945844-0-5, OCLC 1088968846 [dostęp 2022-12-14].
  13. Nicholas J. Balfour, Mihail Garbuzov, Francis L.W. Ratnieks, Longer tongues and swifter handling: why do more bumble bees (Bombus spp.) than honey bees (Apis mellifera) forage on lavender (Lavandula spp.)?: Longer tongues and swifter handling, „Ecological Entomology”, 38 (4), 2013, s. 323–329, DOI: 10.1111/een.12019 [dostęp 2022-12-26] (ang.).
  14. Dave Goulson, Bumblebees. Behaviour, ecology, and conservation, wyd. 2nd ed, Oxford [England]: Oxford University Press, 2010, ISBN 978-0-19-955306-8, OCLC 435730813 [dostęp 2022-12-26].
  15. a b c Anna Krzysztofiak, Lech Krzysztofiak, Tadeusz Pawlikowski, Trzmiele Polski. Przewodnik terenowy, Suwałki: Krzysztofiak & Krzysztofiak, 2004, ISBN 83-920046-9-8, OCLC 749447213 [dostęp 2022-12-14].
  16. Gospodarstwo kulturowe BioDar – Dr inż. Stanisław Flaga – Ekologia [online], www.biodar.com.pl [dostęp 2022-12-26].
  17. Barbara Wilkaniec (red.), Entomologia ogólna, PWRiL, 2009, s. 61, ISBN 978-83-09-01057-9.
  18. Anna Krzysztofiak, Lech Krzysztofiak, Tadeusz Pawlikowski, Trzmiele Polski. Przewodnik terenowy, Suwałki: Krzysztofiak & Krzysztofiak, 2004, ISBN 83-920046-9-8, OCLC 749447213 [dostęp 2022-12-14].
  19. Aneta Sikora, Pszczoły w mieście. Trzmiele Wrocławia, wyd. 1, Wrocław: Stowarzyszenie Natura i Człowiek, 2018, ISBN 978-83-945844-0-5, OCLC 1088968846 [dostęp 2022-12-14].
  20. a b Józef Banaszak, Pierre Rasmont, Occurence and distribution of the subgenus Bombus Latreille sensu stricto in Poland, „Polskie Pismo Entomologiczne”, 63, 1994, s. 337–356.
  21. Pierre Rasmont, Guillaime Ghisbain, Michael Terzo, Bumblebees of Europe and neighbouring regions, Verrières-le-Buisson 2021, ISBN 978-2-913688-38-4, OCLC 1299145852 [dostęp 2022-12-15].



Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się