Styl potoczny, styl konwersacyjny[1], język potoczny[2][3]styl funkcjonalny języka stosowany przede wszystkim do swobodnych kontaktów językowych[4], opozycyjny wobec języka książkowego[5]. Główną cechą stylu potocznego, odróżniającą go od innych stylów, jest jego charakter ustny[1]. Tworzy on formę języka zauważalnie nacechowaną pod względem ekspresywnym i emocjonalnym, niespecjalistyczną i antropocentryczną; charakteryzuje się gęstym występowaniem związków frazeologicznych, wyrazistą strukturą słowotwórczą wyrazów i ich konkretnością. W stylu potocznym występują liczne środki językowe oceniające rzeczywistość ujemnie; cechuje się on szybko zmieniającą się leksyką, w której duży udział mają wyrażenia o podłożu środowiskowym i obcym. Obserwuje się w nim wiele skrótów oraz tzw. potok składniowy[6], czyli tendencję do luźnego, niepełnego porządkowania wyrazów pod względem logiczno-syntaktycznym. Na płaszczyźnie dźwiękowej styl potoczny cechuje się wyrazistą wymową, większą rozciągłością zjawisk asymilacyjnych wewnątrz słów i w końcówkach wyrazowych[1]. Częstym elementem języka swobodnego jest slang[7].

Język potoczny wykazuje dużą elastyczność, pozwalającą na użycie jego wyrażeń w różnych i zmiennych znaczeniach[8].

Potoczna polszczyzna jest określana w literaturze jako swobodniejsza forma języka literackiego[9]. Jej kształt normatywny, jako ogólnopolskiej mowy swobodnej, nieoficjalnej, podlega regulacji w ramach normy użytkowej (potocznej)[10][11].

Pozycja stylu potocznego

Styl potoczny jest najbardziej upowszechniony wśród stylów użytkowych języka: znajduje zastosowanie w rozlicznych sytuacjach społecznych i jest używany przez szczególną liczbę użytkowników języka. Na etapie akwizycji językowej styl ten jest przyswajany jako pierwszy i zachowuje swoją centralną pozycję w późniejszej praktyce językowej[12].

Styl potoczny nie występuje wyłącznie w języku mówionym, choć prymarny charakter ustnego języka sprawia, że styl ten jest w tej postaci szczególnie dobrze rozwinięty. Styl potoczny może jednak obejmować zarówno wszelkie gatunki wypowiedzi ustnych (codzienne rozmowy, powitania, prośby, polecenia, życzenia, kłótnie, flirty, kawały itd.), jak też wypowiedzi pisemne, również, zróżnicowane pod względem tematyki (listy i pamiętniki, reportaże, porady życiowe)[12].

Styl potoczny pełni funkcję interpretanta w odniesieniu do innych stylów językowych. Ma to miejsce wtedy, gdy język potoczny służy eksplikacji, wyjaśnianiu przekazu wyspecjalizowanego stylistycznie przy użyciu „ludzkiego języka”, „swoimi słowami”[12]. Styl potoczny funkcjonuje na zasadzie przystawalności do doświadczeń najbliższych człowiekowi[13]. Styl potoczny stanowi ponadto podstawę derywacyjną dla wtórnych stylów, odpowiednio dostosowujących zawarte w nim środki językowe do własnych potrzeb. Style sekundarne (np. naukowy) mogą się rozwijać, czerpiąc środki z zasobów stylu potocznego[12], a powstawanie terminologii fachowej może się opierać na adaptacji jednostek języka obiegowego[14].

Styl potoczny w postaci pisanej

Styl potoczny funkcjonuje również w postaci pisanej, zwłaszcza w swobodnych interakcjach tekstowych. Wiadomości tekstowe pisane w stylu potocznym charakteryzują się zwykle odejściem od przepisów interpunkcyjnych: wyodrębnianie wypowiedzeń nie jest bowiem uważane za istotne, podobnie jak w kodzie języka ustnego. Do znaków najczęściej stosowanych w swojej podstawowej funkcji należą: wykrzyknik, nadający wypowiedzi emocjonalne zabarwienie, i znak zapytania, służący wyróżnianiu zdań pytających. Usługa SMS jako medium przypomina komunikację ustną: umożliwia bowiem interakcję w czasie zbliżonym do rzeczywistego, przy użyciu środków typowych dla języka mówionego. Wiadomości tekstowe dzielą z językiem mówionym spontaniczność i szybkość reakcji[15].

Na gruncie polskim wiadomości tekstowe wyróżniają się pomijaniem niektórych znaków graficznych, a także brakiem typowej delimitacji tekstu na poszczególne elementy składniowe[15].

Pojęcie potoczności

Różnie pojmowana jest relacja między językiem standardowym/literackim a językiem potocznym. Pod pojęciem języka potocznego rozumie się przede wszystkim potoczną warstwę środków języka standardowego, choć w ogólniejszym ujęciu termin ten może obejmować wszelkie konwersacyjne akty językowe. W takim szerokim rozumieniu na język potoczny mogą się składać również inne elementy, wyraźnie występujące poza ramy języka standardowego (np. dialektyzmy)[16]. Przykładowo Rafał Romanowski określa mowę potoczną jako wariant języka niepodlegający przepisom normatywnym, dopuszczający „dużą swobodę użycia dowolnych wyrazów i zwrotów, nawet nieakceptowanych przez wyższe warstwy społeczeństwa”[17]. Peter Trudgill zaś pisze, że pojęcia formalności i potoczności nie mają związku z dychotomią między formami standardowymi i niestandardowymi: na przykładzie angielszczyzny stwierdza, że język standardowy może występować zarówno w postaci formalnej, jak też swobodnej czy nawet wulgarnej[18].

W kontekście języka niemieckiego mowa potoczna (Umgangssprache) bywa postrzegana jako „strefa buforowa” między niemczyzną standardową a formami niestandardowymi. Ulrich Ammon zauważa, że termin „potoczny” (umgangssprachlich) może być rozumiany na dwa sposoby: jako określenie na środki wchodzące w skład normy potocznej (tj. pewnej warstwy stylistycznej języka standardowego) lub jako określenie na formy niestandardowe[19].

Jako potoczne określa się również opinie, wiedzę czy nazewnictwo. W tym kontekście potoczność przeciwstawiana jest naukowości: poglądom naukowym lub terminologii fachowej[20].

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c Mistrík 1993 ↓, s. 179.
  2. Język potoczny [online], Słownik języka polskiego PWN [dostęp 2021-09-16].
  3. Język potoczny [online], Korpus Języka Polskiego PWN [dostęp 2021-09-16].
  4. Bańko 2006 ↓, s. 84.
  5. potoczny, [w:] Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, PWN [dostęp 2019-05-16].
  6. Kwiek-Osiowska 1992 ↓, s. 101–103.
  7. Linguistic Association of Nigeria Conference, Ozo-mekuri Ndimele, Globalization & the Study of Languages in Africa, Grand Orbit Communications & Emhai Press, 2005, s. 145, ISBN 978-978-33527-8-0 [zarchiwizowane z adresu 2020-04-18] (ang.).
  8. Izydora Dąmbska, On the Semantics of Conditional Sentences, [w:] Anna Brożek, Jacek Jadacki (red.), Knowledge, Language and Silence: Selected Papers, Leiden: Brill, 2016 (Poznań Studies in the Philosophy of the Sciences and the Humanities 105), s. 257, DOI: 10.1163/9789004312678_023, ISBN 978-90-04-31267-8 [dostęp 2021-08-25] (ang.).
  9. „Przegląd polonijny”, 3 (2), Zakład Wydawniczy „NOMOS”, 1977, s. 109.
  10. Łukasz Mackiewicz, Norma wzorcowa, norma użytkowa i uzus, czyli różne odcienie poprawności językowej [online], Językowe Dylematy, 23 sierpnia 2011 [dostęp 2019-04-25].
  11. Łukasz Mackiewicz, 497 błędów, wyd. 1, Elbląg 2018, s. 15, ISBN 978-83-952853-0-1.
  12. a b c d Jerzy Bartmiński, Styl potoczny jako centrum systemu stylowego języka, „Poradnik Językowy”, 1–2/1991, 1991, s. 10–23.
  13. Jerzy Bartmiński, Styl potoczny, [w:] Janusz Anusiewicz, Franciszek Nieckula (red.), Potoczność w języku i w kulturze, Wrocław: Wiedza o Kulturze, 1992, s. 37–54, ISBN 978-83-7044-041-1, OCLC 805306914 [dostęp 2019-09-03].
  14. Olga Martincová, Ivana Bozděchová, TERMIN, [w:] Petr Karlík, Marek Nekula, Jana Pleskalová (red.), Nový encyklopedický slovník češtiny, 2017 (cz.).
  15. a b Andrzej S. Dyszak, Zmiany w komunikacji językowej pod wpływem nowoczesnych urządzeń elektronicznych (na przykładzie analizy tekstów esemesowych), [w:] Krzysztof Śmiatacz (red.), Zastosowanie narzędzi IT w badaniu opinii usługobiorców na przykładzie służby zdrowia, Bydgoszcz: Wydawnictwa Uczelniane Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy, 2016, s. 72–75, ISBN 978-83-65603-17-3.
  16. Josef Hrbáček, Úvod do studia českého jazyka, Praha: Univerzita Karlova, 1994, s. 54 (cz.).
  17. Rafał Romanowski, Współczesny język potoczny: analiza i charakterystyka w kontekście aktualnych zjawisk kulturowych, „Pisma Humanistyczne”, 6, 2004, s. 128–142.
  18. Peter Trudgill, Standard English: what it isn’t, [w:] Tony Bex, Richard J. Watts (red.), Standard English: The Widening Debate, London–New York: Routledge, 1999, s. 117–128, DOI: 10.4324/9780203054062, ISBN 0-415-19163-7, ISBN 978-0-203-05406-2, OCLC 179162066 [zarchiwizowane z adresu 2018-04-05] (ang.).
  19. Danko Šipka, Exclusion Labels in Slavic Monolingual Dictionaries: Lexicographic Construal of Non-Standardness, „Colloquium: New Philologies”, 1 (1), 2016, s. 4, DOI: 10.23963/cnp.2016.1.1, ISSN 2520-3355 (ang.).
  20. potoczny, [w:] DobrySłownik.pl [online] [dostęp 2019-07-11].

Bibliografia


Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się