Separatyzm albo separacjonizm (z łac. separatus – oddzielony[1]) – dążenie do wyodrębnienia się jakiejś grupy z całości. Najbardziej typowym jest separatyzm narodowościowy, a jednym z jego przejawów secesja narodowa. Dążenie do odrębności pod względem narodowym, politycznym, etnicznym, religijnym; działalność mająca na celu wyodrębnienie terytorialne mniejszości narodowych. Separatyzm jest dążeniem do oderwania się określonego terytorium od jakiegoś państwa i utworzenia odrębnej struktury państwowej.

Narody aspirujące do utworzenia własnego państwa

Podmiot Państwo Ugrupowanie
Abchazja Abchazowie  Gruzja
Aczinowie  Indonezja
Afrykanerzy  Południowa Afryka Volkstaat
Alandczycy  Finlandia
Alaska  Stany Zjednoczone Partia Niepodległości Alaski
Ambazonia  Kamerun
Asyryjczycy  Irak
 Syria
Patriotyczna Partia Asyrii
Aragonia Aragończycy  Hiszpania Chunta Aragonesista
Kraj Basków Baskowie  Hiszpania
 Francja
ETA[2]
Beludżowie  Pakistan Front Wyzwolenia Beludżystanu
Bretończycy  Francja Bretońska Partia Narodowa[2]
Czeczeni  Rosja Czeczeńska Republika Iczkerii
Flamandowie  Belgia Interes Flamandzki[2]
 Quebec  Kanada Partia Quebecka
Gagauzi  Mołdawia
Galisyjczycy  Hiszpania
Hawajczycy  Stany Zjednoczone
Ibo  Nigeria
Ingusze  Rosja
Katalończycy  Hiszpania Konwergencja i Unia[2]
Kaszmirczycy  Indie
 Pakistan
Front Wyzwolenia Dżammu i Kaszmiru
Kornwalia Kornwalijczycy  Wielka Brytania Mebyon Kernow Cornish Nationalist Party[2]
Korsykanie  Francja Front Narodowego Wyzwolenia Korsyki
Kurdowie  Turcja
 Iran
 Irak
 Syria
Partia Pracujących Kurdystanu
Lakoci  Stany Zjednoczone
Wyspa Man Manx  Wielka Brytania
Oromowie  Etiopia Front Wyzwolenia Oromo
Osetyjczycy  Gruzja
Palestyńczycy  Izrael Organizacja Wyzwolenia Palestyny
 Naddniestrze  Mołdawia Naddniestrzańska Republika Mołdawska
Rusini  Ukraina
Sahrawi Maroko Front Polisario
Sardyńczycy  Włochy Partito Sardo d'Azione
Sikhowie  Indie
Szkocja Szkoci  Wielka Brytania Szkocka Partia Narodowa, Szkocka Partia Socjalistyczna[2]
Tamilowie  Sri Lanka Tamilskie Tygrysy
Tuaregowie Mali Narodowy Ruch Wyzwolenia Azawadu
Tybetańczycy  Chiny środowisko XIV Dalajlamy
Ujgurzy  Chiny
Walijczycy  Wielka Brytania Plaid Cymru[2]
Walonowie  Belgia
Vermont  Stany Zjednoczone Druga Republika Vermontu

Pojęcia pokrewne

Separatyzm bywa mylony z regionalizmem, czyli dążeniem do kultywowania kulturowej, społecznej i ekonomicznej odrębności regionu i dbałością o „małą ojczyznę”. Czasem jednak regionalizm może przerastać w separatyzm:

Region Zamieszkiwany teren
Padańczycy  Włochy
Bawaria Bawarczycy  Niemcy
Ślązacy  Polska,  Czechy

Separatyzmem nie jest też irredentyzm, czyli dążenie do przyłączenia określonego terytorium do innego państwa – np. prorosyjski separatyzm na Ukrainie.

Narodowość Państwo Organizacja
Rosja Rosjanie  Ukraina Doniecka Republika Ludowa, Ługańska Republika Ludowa
Irlandczycy Wielka Brytania Irlandzka Armia Republikańska

Separatyzm na terenie Polski

W okresie sporu polsko-czechosłowackiego o Śląsk Cieszyński w latach 1918–1920 działały na tym terenie trzy duże organizacje separatystyczne: Śląska Partia Ludowa, Związek Ślązaków (52 tys. członków) i Śląska Partia Socjaldemokratyczna. W okresie sporu polsko-niemieckiego o Górny Śląsk w latach 1918–1922 działały na tym terenie jedna duża: Związek Górnoślązaków (ok. 500 tys. członków) i szereg mniejszych organizacji separatystycznych: Jedność Górnośląska w Bytomiu, Wydział Górnośląski, Komitet Górnośląski w Rybniku, Komitet na rzecz Ustanowienia Wolnego Państwa Górnośląskiego w Katowicach, również takich, które wyodrębniły się z ruchu polskiego: Górnośląski Komitet Plebiscytowy, Polski Związek Górnośląskich Autonomistów w Bytkowie, Liga Obrony Śląska, Śląskie Stronnictwo Demokratyczno-Postępowe i Związek Dawniejszych Powstańców na rzecz Górnośląskiej Niepodległości. Po przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski na tym terenie działały następujące organizacje separatystyczne: Związek Obrony Górnoślązaków, Związek Rodowitych Górnoślązaków, Blok Socjalny Górnoślązaków, Śląski Blok Narodowy, Śląska Partia Ludowa w Katowicach i Niezależna Śląska Partia Pracy.

W czasie okupacji niemieccy okupanci rozpoczęli akcje tworzenia nowych ruchów separatystycznych w celu rozbicia polskiego społeczeństwa, tworząc m.in. Goralenvolk i Hatschower. Na Podhalu, mimo że sama koncepcja narodu góralskiego była w okresie międzywojennym prawie nieznana poza grupą kilku aktywistów góralskich, dzięki uzyskaniu poparcia kilku znanych przywódców, udało się pozyskać liczną grupę ludności góralskiej deklarujących germańskie korzenie. W nazistowskim spisie ludności 157 tys. sympatyków byłej Śląskiej Partii Ludowej na Śląsku Cieszyńskim zadeklarowało przynależność do narodowości „ślązackiej” (Slonzaken Volk)[3]. Podsycany przez hitlerowców separatyzm i nacjonalizm zaowocował krwawymi pacyfikacjami Wołynia, Podola, Wileńszczyzny przez ukraińskie i litewskie formacje zbrojne. Zwłaszcza prowadzona przez UPA w czasie wojny i okresie powojennym działalność zbrojna charakteryzowała się wyjątkową brutalnością i okrucieństwem.

W latach 2007–2010 istniał Śląski Ruch Separatystyczny (KRS: 0000276432).

Zobacz też

Przypisy

  1. separatyzm, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-02-23].
  2. a b c d e f g J. Tomasiewicz: Współczesne ruchy regionalistyczne w Europie zachodniej /w:/ „Sprawy Narodowościowe” (Zakład Badań Narodowościowych PAN) t. VI z. 2 (1997).
  3. Tabela w: Wacław Długoborski (red.), Położenie ludności Rejencji Katowickiej w latach 1939–1945, Poznań 1983; Krzysztof Nowak, Ruch kożdoniowski na Śląsku Cieszyńskim, w pracy pod red. Marii Wandy Wanatowicz, Regionalizm a separatyzm. Historia i współczesność. Śląsk na tle innych obszarów, Katowice 1995, s. 42 przypis 76; Elżbieta Pałka, Śląski Kościół Ewangelicki Augsburskiego Wyznania na Zaolziu, Wrocław 2007, s. 65–66; Ladislav Pallas, Jazyková otázka a podmínky vytváření národního vědomi ve Slezsku, Ostrava 1970, s. 70.

Linki zewnętrzne

  • Separatyzm i autonomia na przykładzie wybranych państw Europy. psz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-10)].
  • Lewicowe ugrupowania nacjonalistyczne w Hiszpanii
  • Ziemowit Szczerek, Ameryka się sypie?. fakty.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-20)].
  • Ziemowit Szczerek, Strefa poradziecka wrze, czyli „nowa Jugosławia”
  • Ziemowit Szczerek, Świat się kruszy
  • Istnienie państw w czasie i przestrzeni w świetle działalności ruchów separatystycznych

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się