Rumia
miasto i gmina
Ilustracja
Rumia z lotu ptaka
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Powiat

wejherowski

Aglomeracja

trójmiejska

Prawa miejskie

7 października 1954

Burmistrz

Michał Pasieczny

Powierzchnia

30,1 km²

Wysokość

7–169,4 m n.p.m.

Populacja (30.06.2023)
• liczba ludności
• gęstość


52 931[1]
1758,50 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 58

Kod pocztowy

84-230 i 84-232

Tablice rejestracyjne

GWE

Położenie na mapie powiatu wejherowskiego
Mapa konturowa powiatu wejherowskiego, blisko prawej krawiędzi nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Rumia”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko górnej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Rumia”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Rumia”
Ziemia54°34′14″N 18°23′16″E/54,570556 18,387778
TERC (TERYT)

2215021

SIMC

0934694

Hasło promocyjne: Rumia – naturalnie pomysłowa
Urząd miejski
ul. Sobieskiego 7
84-230 Rumia
Strona internetowa
BIP

Rumia (kaszb. Rëmiô, niem. Rahmel[2]) – miasto w województwie pomorskim, w powiecie wejherowskim nad Zagórską Strugą. Z miastami Wejherowem i Redą tworzy zespół trzech miast zwany Małym Trójmiastem Kaszubskim.

Wieś duchowna położona była w II połowie XVI wieku w powiecie puckim województwa pomorskiego[3]. W latach 1945–1975 miasto administracyjnie należało do tak zwanego dużego województwa gdańskiego, a w latach 1975–1998 do tak zwanego małego województwa gdańskiego.

Według danych z 31 grudnia 2022 Rumia liczyła 52 634 mieszkańców[4]. Jest największym polskim miastem niebędącym siedzibą powiatu oraz największym miastem pod względem mieszkańców w powiecie wejherowskim.

Struktura powierzchni

Według danych z 2002 Rumia ma obszar 32,86 km²[5], w tym:

  • użytki rolne: 26%
  • użytki leśne: 44%

Miasto stanowi 2,35% powierzchni powiatu.

W 2021 ustalono, że na 32 km ulic w mieście znajduje się 4387 nośników reklamowych[6].

Sąsiednie gminy

Gdynia, Kosakowo, Puck (gmina wiejska), Reda, Wejherowo.

Historia

  • VI–IV wiek p.n.e. – osada (wykopaliska) pochodząca z wczesnej epoki żelaza.
  • 1223/1224 – pierwsza wzmianka w bliżej niedatowanym dokumencie[7], w którym książę pomorski Świętopełk nadaje wieś Ruminę opactwu cystersów z Oliwy. Klasztor pozostaje w jego posiadaniu do 1772.
  • 1870 – doprowadzenie kolei.
  • 10 lutego 1920 – wkroczenie Wojska Polskiego.
  • 1939 – w walkach obronnych ginie 2 tys. żołnierzy polskich.
  • 1939–1945 – niemiecka okupacja Rumi.
  • 13–27 marca 1945 – niemiecka obrona Góry Markowca.
  • 1945 – w walkach z armią niemiecką ginie 4,5 tys. żołnierzy polskich i radzieckich.
  • 1954 – prawa miejskie – miasto powstało z połączenia wsi: Rumia, Zagórze, Biała Rzeka, Szmelta i Janowo.
  • 1 stycznia 2001 – przyłączenie do miasta wsi Kazimierz z gminy Kosakowo[8] (decyzja cofnięta kilka miesięcy później).

Epizod lotniczy

 Osobny artykuł: Lotnisko w Rumi.

W latach 1928–1931 nastąpiła parcelacja majątku ziemskiego należącego do Dymitra Andault de Langeron, niegdyś folwarku cysterskiego. Tym samym władze gminne uzyskały 280 ha ziemi. Część przejęli lokalni rolnicy, pozostały teren przeznaczono na budowę lotniska[9]. W sierpniu 1931 Aeroklub Gdański, niemogący korzystać z lotniska Gdańsk – Wrzeszcz, założył w Rumi ośrodek szkoleniowy i siedzibę klubu. W początkowym okresie wykorzystywano samoloty typu PZL.5. W 1932 zapadła decyzja o budowie lotniska w Rumi. 1 maja 1935, na przedłużeniu ul. Żwirki i Wigury uruchomiono lotnisko cywilne dla Gdyni („Port lotniczy Gdynia w Rumi-Zagórzu”), sukcesywnie je rozbudowując w kolejnych latach. Po wybudowaniu budynku dworca w 1936 (o kubaturze około 12 000 m³, wyłożonego różowym marmurem, z urzędem pocztowym Gdynia 1 – Port Lotniczy), obsługiwano połączenia z Warszawą, w początkowym okresie przez Gdańsk. Od 1939 istniały połączenia z Kopenhagą i Wenecją; wcześniej uruchomiono linie Gdynia – Rzym i Gdynia – Budapeszt – Belgrad[10]. W 1937 lotnisko obsłużyło blisko 3 tysiące pasażerów. Utrzymywano też stałe połączenie z Gdańskiem samolotami typu Fokker F-VII/1M. Przed wybuchem wojny lotnisko dysponowało dwiema drogami startowymi o nawierzchni darniowej (o dług. około 1300 m każda) oraz dwoma hangarami konstrukcji łukowej (o wymiarach 40 x 50,6 m). Lotniskiem zapasowym było lądowisko w majątku Nowe Obłuże, obecnie Gdynia Babie Doły, dzisiejszy Port lotniczy Gdynia-Kosakowo. Na lotnisku montowano też sprowadzane z USA dla PLL LOT samoloty typów Lockheed L-10A Electra oraz L-14H Super Electra, również dla jugosłowiańskich linii lotniczych Aeroput i rumuńskich Lares. Od 1932 rumskie lotnisko stanowiło również zaplecze dla Morskiego Dywizjonu Lotniczego z Pucka. W 1939 podczas uroczystości patriotycznej gościem lotniska był płk Stanisław Dąbek.

Góra Markowca – w czasie okupacji stanowisko radaru i dział przeciwlotniczych

W czasie okupacji niemieckiej w latach 1941–1942 Niemcy rozbudowali tutejsze lotnisko, które wraz z puckimi obiektami lotniczymi tworzyło Gdyński Zespół Lotniskowy. Obiekty pełniły funkcje pomocnicze oraz stanowiły zaplecze dla fabryk produkujących części samolotowe – Niemcy kontynuowali produkcję samolotów dla niemieckiej Luftwaffe, fabryka istniała w Zagórzu – Gemeinschaftslager-Flugzeugwerk-Kurt-Kannenberg (po 1945 teren pofabryczny zajmowany był przez Rumskie Zakłady Garbarskie, obecnie znajduje się tu Galeria Rumia), pozostałe zakłady rozlokowano w Gdyni. W zakładach tych pracowali jeńcy wojenni, na obszarze obecnej Rumi w okresie okupacji działało kilka obozów pracy, w tym wyżej wspomniana fabryka w Zagórzu. Produkowano tu myśliwce typu Focke-Wulf Fw 190, bombowce Heinkel He 111 oraz Junkers Ju 288. Na Górze Markowca Niemcy umieścili stanowisko radaru przeciwlotniczego Würzburg FuMG 62, baterię czterech dział przeciwlotniczych 105 mm, poczwórnie sprzężone działko 20 mm oraz dalmierz artyleryjski. Resztki tych instalacji są widoczne nadal[11]. W marcu 1945 w wyniku niemieckich działań minerskich i późniejszych bombardowań alianckich lotnisko zostało zniszczone i w latach powojennych uległo likwidacji. Na jego miejscu powstało osiedle domów jednorodzinnych. W ostatnich latach niszczone są pozostałości rumskiego lotniska (przykładem jest schron-magazyn przy ul. Tysiąclecia)[12], na skrzyżowaniu ulic Sędzickiego oraz Żwirki i Wigury zachował się jednoosobowy schron naziemny – stanowisko obserwacyjne, obecnie wykorzystywany jako słup ogłoszeniowy. Na przedłużeniu ul. I Dywizji Wojska Polskiego pod wsią Kazimierz znajduje się pozostałość drogowego odcinka lotniskowego (DOL) wraz ze stojanką. Obiekt związany z lotniskiem Marynarki Wojennej w Babich Dołach[13].

Dzielnice Rumi

Rumia na niemieckiej mapie sztabowej, przed 1939

Rumia nie jest administracyjnie podzielona na dzielnice. Rumia powstała w wyniku połączenia kilku wsi i ich nazwy zwyczajowo funkcjonują jako nazwy dzielnic i osiedli miasta[14]:

Demografia

Według danych GUS 31 grudnia 2022 miasto miało 52 634 mieszkańców[4].

Piramida wieku mieszkańców Rumi w 2021[4]:

Struktura demograficzna mieszkańców Rumi według danych z 31 grudnia 2007:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 44 796 100 22 966 51,27 21 830 48,73
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 9061 20,23 4356 9,72 4705 10,5
Wiek produkcyjny (18–65 lat) 29 934 66,82 14 773 32,98 15 161 33,84
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 5801 12,95 3837 8,57 1964 4,38

Zmiana liczby ludności na przestrzeni lat

Dane od 2007 według GUS[15], według faktycznego miejsca zamieszkania:

Rumia Szmelta
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego – widok z chóru kościelnego
Rok Liczba ludności
2007
44 796
2008
45 095
2009
45 679
2010
46 107
2011
46 714
2012
47 148
2013
47 374
2014
47 506
2015
47 812
2016
48 095
2017
48 632
2018
49 031
2019
49 230
2020
49 536
2021
49 672
2022
52 634

Według danych z 2019 dochód gminy na mieszkańca wynosił 4806 zł[16].

Zabytki

Ruiny kościoła Świętego Krzyża

Zabytkami prawnie chronionymi są[17]:

Poza rejestrem zabytków znajduje się natomiast 200-letni piętrowy dworek w stylu klasycystycznym z przełomu XVIII/XIX w., znajdujący się przy ul. Mickiewicza 19 w parku nad Zagórską Strugą – obecnie siedziba powstałego w 1963 miejskiego domu kultury (tzw. Dworek Pod Lipami).

Gospodarka

Według danych z 31 grudnia 2022 Rumia miała 5,4% mieszkańców bezrobotnych[4]. Budżet miasta na 2022[18]:

Stacja uzdatniania wody dla Gdyni
  • Dochody: 228.239.272 zł
  • Wydatki: 258.328.972 zł

Ważniejsze zakłady przemysłowe

  • Fabryka Kotłów FAKO SA w Janowie
  • RLS w Zagórzu (wchodzi w skład grupy Stoczni Remontowej w Gdańsku)
  • Fabryka Mebli Tapicerowanych „Meblomak” w Janowie
  • Fabryka Nici „Amanda” w Janowie
  • Grupa Kapitałowa „Rubo” w Janowie; produkcja i serwis rusztowań

Ważniejsze zakłady spożywcze i handlowe

  • Zakłady Mięsne „Kummer” w Rumi
  • Palarnia Kawy „Darboven Poland” w Janowie
  • Centra Handlowe „Port Rumia” w Białej Rzece, niedaleko granicy z Redą i „Galeria Rumia” w Zagórzu
  • Restauracje sieciowe McDonald’s i KFC
  • Castorama
  • Leroy Merlin

Transport

 Osobny artykuł: Ornowski Travel Rumia.

Drogi krajowe i wojewódzkie

Przez Rumię przebiega droga wojewódzka nr 468 (dwupasmowe ulice Jana III Sobieskiego i Grunwaldzka), dawniej przebiegał tu odcinek drogi krajowej nr 6, jednak po ukończeniu trasy kaszubskiej straciła miano drogi krajowej[19][20].

Swoją trasę do niedawna rozpoczynała tu droga wojewódzka nr 100 (jednopasmowe ulice Starowiejska i I Dywizji Wojska Polskiego) jednak po przejęciu drogi przez władze powiatu puckiego, rada powiatu uchwaliła, że drogę pozbawia się kategorii drogi powiatowej[21][20].

Transport zbiorowy

Pociągi

Przez Rumię kursują pociągi na liniach kolejowych 202, 228 i 250. Pasażerowie mogą korzystać z 2 stacji:

Nazwa Zdjęcie Linie kolejowe Rodzaje przewozów Ilość pasażerów dziennie
Rumia 202 228250 pociągi dalekobieżne,

pociągi regionalne,

pociągi podmiejskie

ok. 10 700[22]
Rumia Janowo 250 pociągi podmiejskie ok. 1500–2000[22]
Autobus ZKM Gdynia jadący ul. Hieronima Derdowskiego

Autobusy miejskie

W Rumi komunikacja miejska jest obsługiwana przez MZK Wejherowo (trzy linie) i ZKM Gdynia (3 linie pośpieszne, 6 zwykłych i jedna nocna).

Autobusy regionalne

Przez Rumię przejeżdżają obecnie 3 linie organizowane przez PKS Gdynia[23]: 650 z Gdyni do Karwi, 651 z Gdańska do Karwi (nie zatrzymuje się jednak w Rumi) i 656 z Rumi do Pucka.

Media

Oświata

Pomnik Józefa Wybickiego – autora hymnu narodowego

Szkoły podstawowe:

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Józefa Wybickiego
  • Szkoła Podstawowa nr 8 im. ks. Stanisława Ormińskiego
  • Szkoła Podstawowa nr 6 im. Aleksandra Majkowskiego
  • Szkoła Podstawowa nr 9 im. Kapitana żeglugi wielkiej Karola Olgierda Borchardta
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Janusza Korczaka
  • Szkoła Podstawowa nr 10 im. Jana Brzechwy
  • Szkoła Podstawowa nr 7 im. Karola Wojtyły
  • Publiczna Szkoła Podstawowa Sióstr Salezjanek im. Świętej Rodziny w Rumi
  • Ekologiczna Szkoła Społeczna
  • Salezjańska Szkoła Podstawowa im. św. Dominika Savio
  • Szkoła Podstawowa KREATYWNI

Szkoły średnie:

  • II Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Teodora Konrada Korzeniowskiego
  • Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Bosko
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1
  • I Liceum Ogólnokształcące im. Książąt Pomorskich
  • Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2 im. Hipolita Roszczynialskiego
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa

Sport

  • EDF Wybrzeże APS TPS Rumiasiatkówka kobiet
  • „Siódemka” Rumia – Bieg na Orientację BnO
  • Rugby Club Arka Rumia
  • Orkan Rumia – piłka nożna mężczyzn
  • OKS Janowo – piłka nożna mężczyzn
  • R.F.T.R. (Rumski Freeridowy Team Rowerowy) klub kolarstwa ekstremalnego
  • RKS Rumia (Rumski Klub Sportowy) – lekkoatletyka
  • RKS Janowo (Rumski Klub Sportowy) – piłka nożna
  • Tri-Team Rumia – triathlon i pływanie
  • KJF Spin On Rolls Rumia – jazda figurowa na rolkach

Wspólnoty wyznaniowe

Parafia Bł. Edmunda Bojanowskiego w Białej Rzece
Parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Rumi
Kościół parafialny św. Jana z Kęt w Janowie
Neorenesansowy kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, z lat 1913–1918
Kościół św. Józefa i św. Judy Tadeusza

Kościół rzymskokatolicki

Parafie: Na terenie miasta jest 5 parafii, które wchodzą w skład dekanatu Reda:

Domy zakonne:

  • Dom zakonny Sióstr Zmartwychwstania Pańskiego
  • Domy zakonne Towarzystwa Salezjańskiego (Salezjanie)
  • Domy zakonne Córek Maryi Wspomożycielki (Salezjanki)

Kościoły protestanckie

  • Kościół Chrześcijańska Wspólnota Jordan[24]

Świadkowie Jehowy

Buddyzm

Kościół Ewangelicki

Kościół Ewangelicki w Rumi – neogotycki kościół zbudowany w latach 1858–1859 w Rumi. Poświęcony 24 lipca 1859. W czasie II wojny światowej doznał znaczących uszkodzeń. Po wojnie kościół został rozebrany i częściowo zaadaptowany na salę gimnastyczną Szkoły Podstawowej nr 1. Przy kościele istniały cmentarz ewangelicki i szkoła.

Administracja

Rumia jest gminą miejską. W tutejszej radzie miasta zasiada 21 radnych. Miasto jest członkiem następujących organizacji: Związek Miast Polskich, Komunalny Związek Gmin „Dolina Redy i Chylonki”, Metropolitalny Związek Komunikacyjny Zatoki Gdańskiej oraz Stowarzyszenie Turystyczne „Ziemia Wejherowska”.

Zarządzający Rumią

  • 1920–1933 Izydor Wysiecki (wójt)
  • 1933–1934 Hilary Jarzębiński (wójt)
  • 1934–1939 Hipolit Roszczynialski (wójt)
  • 1939–1943 Max Hils (komisarz urzędowy)
  • 1943–1945 Paul Hoering (komisarz urzędowy)
  • 1945 Feliks Sobecki (wójt)
  • 1945–1946 Wojciech Marczyński (wójt)
  • 1946–1947 Klemens Literski (wójt)
  • 1947–1950 Marian Dudzik (wójt)
  • 1950–1952 Leon Kulling (przewodniczący Prezydium Gminnej Rady Narodowej (GRN))
  • 1950–1952 Władysław Lessnau, (przewodniczący Prezydium GRN)
  • 1952–1954 Roman Paszki (przewodniczący Prezydium GRN)
  • 1954–1962 Jan Kłosiński (przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (MRN))
  • 1962–1965 Antoni Zelewski (przewodniczący Prezydium MRN)
  • 1965–1968 Wojciech Elke (przewodniczący Prezydium MRN)
  • 1968–1975 Jerzy Kijak (przewodniczący Prezydium MRN; od 1973 naczelnik)
  • 1975–1982 Apolinary Bittner (naczelnik)
  • 1982–1987 Zdzisław Kończyński (naczelnik)
  • 1987–1990 Seweryn Czoska (naczelnik)
  • 1990–1992 Tadeusz Wolski (burmistrz)
  • 1992–2002 Jan Klawiter (burmistrz)
  • 2002–2014 Elżbieta Rogala-Kończak (burmistrz)
  • od 2014 Michał Pasieczny (burmistrz)

Honorowi obywatele miasta

Imię „Rumia” nosiły lub noszą

Współpraca

Miasta siostrzane (zaprzyjaźnione)

Miasta stowarzyszone

  • Reda (w ramach Małego Trójmiasta Kaszubskiego)
  • Wejherowo (w ramach Małego Trójmiasta Kaszubskiego)

Zobacz też

Przypisy

  1. Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2023-11-30] (pol.).
  2. Familienforschung in Westpreußen. westpreussen.de. [dostęp 2020-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-26)].
  3. Prusy Królewskie w drugiej połowie XVI wieku: suplement. Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2021, k. 1.
  4. a b c d Rumia w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-09-26] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  5. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
  6. Wyborcza.pl [online], trojmiasto.wyborcza.pl [dostęp 2023-09-26] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-26].
  7. Por. B. Śliwiński: Dzieje Rumi w średniowieczu, [w:] Zarys dziejów Rumi pod red. J. Banacha, Toruń 1994, s. 85–87; Jerzy Treder przytacza wzmiankę o wsi Romnam z 1178, odnotowanej w falsyfikacie zamieszczonym w Kronice oliwskiej w połowie XIII wieku. Kolejnym zapisem jest Rumina (1220) z dokumentu Świętopełka. Zob. J. Treder: Toponimia Rumi, [w:] Ibidem, s. 27.
  8. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2000 r. (Dz.U. z 2000 r. nr 117, poz. 1230).
  9. Por. F. Mamuszka: Wejherowo i ziemia wejherowska, Gdańsk 1969, s. 117.
  10. Lotnisko w międzywojennej Gdyni – latano nawet do Rzymu i Belgradu [online], trojmiasto.wyborcza.pl, 14 czerwca 2015 [dostęp 2023-09-26] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-26] (pol.).
  11. Góra Markowca [online], www.fortyfikacje.eksploracja.pl [dostęp 2023-09-26] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03] (pol.).
  12. Rumia [online], www.fortyfikacje.eksploracja.pl [dostęp 2023-09-26] [zarchiwizowane z adresu 2014-05-04] (pol.).
  13. Zob. R. Hinc, Port lotniczy w Rumi, „Gazeta Rumska”, nr 6, wrzesień 2007, s. 10–11.
  14. Studium uwarunkowań kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Rumi – Uchwała Rady Miejskiej Miasta Rumi Nr V/39/2011 z dnia 27 stycznia 2011 r.
  15. Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-11-20]. (pol.).
  16. https://gdansk.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_pomorskie/portrety_gmin/powiat_wejherowski/rumia.pdf
  17. Rejestr Zabytków KOBiDZ (dostęp: 2009-01-04).
  18. https://bip.rumia.pl/m,1672,projekt-budzetu-miasta-rumi-na-2022-rok.html
  19. Co dalej ze starą krajową szóstką? [online], nadmorski24.pl [dostęp 2023-07-30].
  20. a b Województwo przekazuje drogi powiatom. Krajowa szóstka ma nowy numer [online], nadmorski24.pl [dostęp 2024-02-01].
  21. https://edziennik.gdansk.uw.gov.pl/WDU_G/2023/4318/akt.pdf
  22. a b Urząd Transportu Kolejowego, Wymiana pasażerska na stacjach w Polsce w 2018 r. [online], Urząd Transportu Kolejowego [dostęp 2023-09-26] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-26] (pol.).
  23. https://www.pksgdynia.pl/UserFiles/pksw-2017web.pdf.
  24. Kościoły i związki wyznaniowe wpisane do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych [PDF], L.p. 163; Nr w rejestrze 183, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, 3 lipca 2019 [dostęp 2023-09-26] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-26].
  25. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-15].

Bibliografia

  • Mikulski, Mieczysław: Port Lotniczy Gdynia-Rumia, [w:] Polski transport lotniczy 1918–1978, WKiŁ Warszawa 1980, s. 109
  • Kazimierz Małkowski: Bedeker Gdyński, Polnord Wydawnictwo Oskar Gdańsk 2001, 394 s., ISBN 83-86181-73-7.
  • Jerzy Haszczyński, Piotr Adamowicz: W poszukiwaniu Heimatu szefowej wypędzonych. „Rzeczpospolita”, 9 czerwca 2000. [dostęp 2018-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-30)].
  • Hinc, Ryszard: Port lotniczy w Rumi, „Gazeta Rumska” nr 6/07 (16) z 13 września 2007, [1]
  • Andrzej Sadłowski, Rumskie lotnisko [online] [zarchiwizowane z adresu].

Linki zewnętrzne


Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się