 Paweł Hertz (między 1949–1957) | |
| Data i miejsce urodzenia |
29 października 1918 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
13 maja 2001 |
| Narodowość |
polska |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
   
| |
Paweł Hertz (ur. 29 października 1918 w Warszawie, zm. 13 maja 2001 tamże) – polski pisarz, poeta, tłumacz i wydawca.
Urodził się w spolonizowanej żydowskiej rodzinie Michała i Pauliny z Turowerów[1]. Uczęszczał do Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie, z własnego wyboru porzucił szkołę i nigdy nie przystąpił do matury. W latach 1935–1937 podróżował po Austrii i Włoszech. W części podróży towarzyszył mu m.in. Jarosław Iwaszkiewicz. Od końca 1937 mieszkał w Paryżu, gdzie uczęszczał na wykłady École des Hautes Études Internationales[potrzebny przypis]. W kręgu homoseksualistów nazywano go wówczas „księżniczką Izraela”[2].
Latem 1939 wrócił do Polski. Po wybuchu II wojny światowej dotarł przez majątek Stradecz do Lwowa. Tam w styczniu 1940 został aresztowany i osadzony przez Rosjan w więzieniu zamarstynowskim, a następnie skazany na osiem lat pobytu w obozie, po czym przez więzienia w Chersoniu i Dniepropietrowsku trafił do obozu w Iwdielu na Syberii. Po układzie Sikorski-Majski i amnestii dotarł do polskiej delegatury w Ałma Acie. W 1942 rozpoczął, na zlecenie delegatury Ambasady RP, organizowanie szkół polskich na terenie Kirgizji, a następnie został przedstawicielem ambasady RP. Po zerwaniu stosunków dyplomatycznych między rządem RP a władzami radzieckimi ponownie aresztowany. Po zwolnieniu wyjechał do Samarkandy, gdzie do jesieni 1944 pracował jako bibliotekarz Samarkandzkiego Muzeum Okręgowego i bibliograf w Bibliotece im. A. Puszkina. Swoje przeżycia z tego okresu opisał m.in. w książce Sedan (1948). Do Polski wrócił w grudniu 1945 i początkowo zamieszkał w Łodzi, w 1949 przeniósł się na stałe do Warszawy, gdzie kontynuował pracę twórczą i pracował jako redaktor.
Od 1945 roku był członkiem redakcji tygodnika „Kuźnica”, wstąpił też do PPR (od 1948 PZPR)[2]. Z czasem zajął stanowisko opozycyjne wobec partii[2], a w 1957 r. wystąpił z niej. W marcu 1964 był sygnatariuszem Listu 34 w obronie wolności słowa. W 1969 został członkiem zarządu Polskiego PEN Clubu. W latach 1975–1978 był wiceprezesem, a od grudnia 1980 członkiem zarządu Związku Literatów Polskich. Na chrzest zdecydował się w wieku 60 lat[2]. Należał do Rady Duszpasterstwa Środowisk Twórczych oraz Rady do Spraw Stosunków Polsko-Żydowskich przy prezydencie RP (1991–1995). Był członkiem korespondentem Institut für die Wissenschaften vom Menschen w Wiedniu.
Na Pawle Hertzu Czesław Miłosz wzorował postać Piotra Kwinto w swojej powieści Zdobycie władzy (1955)[3].
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 119-6-17)[4].
Debiutował w wieku 16 lat wierszem Popiół w „Wiadomościach Literackich” nr 29 (1934), w okresie międzywojennym swoje wiersze publikował także w „Skamandrze”. Pierwszy tom wierszy Nocna muzyka wydał w wieku 17 lat (1935). W kolejnych latach swoje wiersze, szkice literackie i recenzje publikował m.in. w: „Tygodniku Powszechnym”, „Nowej Kulturze”, „Kuźnicy”, „Więzi”, „Znakach czasu”, „Zeszytach Literackich”. Do jego najbliższych przyjaciół należeli Jarosław Iwaszkiewicz, Czesław Miłosz, Zygmunt Mycielski, Antoni Sobański, Stefan Kisielewski, Julian Stryjkowski, Henryk Krzeczkowski; utrzymywał także bliskie kontakty ze środowiskiem paryskiej „Kultury” – m.in. z Józefem Czapskim, Zygmuntem Hertzem, Konstantym A. Jeleńskim. W latach 1945–1948 należał do zespołu redakcyjnego „Kuźnicy”. W latach 1949–1952 był kierownikiem redakcji klasycznej literatury rosyjskiej w Państwowym Instytucie Wydawniczym, 1954–1959 należał do komitetu redakcyjnego Słownika języka polskiego, a w latach 1955–1978 i 1979–1982 współredagował „Rocznik Literacki”, w 1978 wszedł do rady redakcyjnej pisma „Res Publica” (następnie „Nowa Res Publica”), w 1990 należał do redakcji Tygodnika „Solidarność”. W 1957 roku był jednym z inicjatorów i członków redakcji miesięcznika „Europa” (pismo zostało zawieszone przez władzę przed ukazaniem się pierwszego numeru). Opracował monumentalną 7-tomową antologię XIX wiecznej poezji polskiej Zbiór poetów polskich XIX-wieku, (t. I–VII, 1959–1979), ułożył Księgę cytatów z polskiej literatury pięknej (wraz z Władysławem Kopalińskim, 1975), oraz redagował liczne edycje polskich pisarzy i poetów (m.in. Kazimiery Iłłakowiczówny, Jana Kasprowicza, Zygmunta Krasińskiego, Teofila Lenartowicza, Juliusza Słowackiego). Był inicjatorem reprintowania książek cennych dla kultury polskiej (należał do Rady Programowej do Spraw Reprintów przy Wydawnictwach Artystycznych i Filmowych). W 1977 roku zainicjował w Państwowym Instytucie Wydawniczym serię „Podróże”, gdzie pod swoją redakcją wydał osiemnaście tomów dzieł klasycznej literatury podróżniczej. Opracował wielotomowe polskie wydania dzieł Fiodora Dostojewskiego, Aleksandra Puszkina, Lwa Tołstoja, Iwana Turgieniewa i in.[5][6] 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[7].
Wielokrotnie był nagradzany za swój dorobek translatorski, tłumaczył m.in. Annę Achmatową, Josifa Brodskiego, Jacoba Burckhardta, Antoniego Czechowa, Fiodora Dostojewskiego, Hugo von Hofmannsthala, Pawła Muratowa, Marcela Prousta, Iwana Turgieniewa.
Andrzej Kijowski nazwał go „wytwornym pięknisiem i snobem” (13 I 1957)[2].
Mariana Brandysa złościło funkcjonowanie Pawła Hertza i jego przyjaciela Henryka Krzeczkowskiego na specjalnych warunkach w środowisku literackim: „Im się pozwala na mówienie takich rzeczy, jakich nie ścierpiałoby się od rdzennego polskiego oenerowca, bo nie traktuje się tego na serio. Ale już najwyższy czas, aby to traktowanie zmienić, bo Krzeczkowski i Hertz stali się najbardziej zdecydowanymi wrogami i paszkwilantami demokratycznej opozycji” (5 IV 1978)[2].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
