Miecz – rodzaj broni białej, charakteryzującej się prostą, obosieczną[a] głownią, otwartą rękojeścią oraz najczęściej krzyżowym jelcem. Używany od epoki brązu do XVI w. Szczególną popularnością cieszył się w średniowieczu[2][3][4][1]. Jest bronią sieczno-kolną, czyli umożliwiającą zadawanie zarówno cięć, jak i pchnięć.
Polska nazwa „miecz” jest zapożyczeniem wywodzącym się z języka gockiego od słowa meki, co oznaczało broń obosieczną[5]. W języku angielskim natomiast mianem sword (pol. miecz) określa się potocznie każdy rodzaj broni białej, posiadającej długą głownię osadzoną w rękojeści (np. miecz, szablę, kord, rapier itp.). Prowadzi to do licznych nieporozumień podczas tłumaczeń, a szczególnie przy próbach klasyfikacji broni białej. Doprowadziło to także do częstego nadużywania w języku polskim określenia „miecz”, w odniesieniu do broni niebędących de facto mieczami. Za przykład może posłużyć japońska katana, określana w języku angielskim jako japanese sword, co spopularyzowało w języku polskim określenie miecz japoński, mimo że ze względu na budowę[b] katana mieczem nie jest[6][7][8].
Ze względu na mnogość typów i konfiguracji, rozpiętość ich produkcji w czasie oraz różnorodność ze względu na kręgi kulturowe, miecze często są trudne do jednoznacznego sklasyfikowania. Próby kategoryzacji średniowiecznych mieczy europejskich podjął się między innymi Ewart Oakeshott, w opublikowanej przez siebie w 1960 r. typologii.
W najbardziej ogólnym ujęciu miecze można podzielić na:
Zasadniczą częścią miecza jest obosieczna głownia, której koniec trzpienia zakuwany jest na głowicy. W konstrukcji głowni często stosowane są takie elementy jak: grań, ość, zbrocze, bruzdy, strudziny. Trzpień głowni osłonięty jest okładzinami (najczęściej drewnianymi oprawionymi w skórę), które tworzą trzon rękojeści. Jelec miecza jest zazwyczaj prosty, krzyżowy (prostopadły do głowni).
W niektórych przypadkach miecze wyposażano dodatkowo w taszkę, chroniącą wlot pochwy przed dostaniem się do niej deszczu i zanieczyszczeń[9].
Od XV w. w konstrukcji niektórych mieczy zaczęły pojawiać się dodatkowe elementy takie jak: kabłąk, obłęki, ricasso, ośla podkowa, stanowiące drogę ewolucji w kierunku późniejszych rapierów (w których rozbudowana osłona rękojeści była już powszechna)[10].
Miecz jest jedną z najstarszych broni sieczno-kolnych. Pierwsze miecze wykonywano z brązu na terenie Chin. Ważnymi ośrodkami produkcji mieczy w epoce brązu były też tereny dzisiejszych Węgier i Słowacji, skąd importowano je między innymi na dzisiejsze ziemie polskie[11]. W późniejszym okresie miecze wykonywano już wyłącznie z żelaza (stali) i stały się powszechnie używaną bronią. Wczesnośredniowieczny miecz europejski jest kontynuacją w prostej linii rzymskiej spathy, w którą uzbrojona była zaciężna konnica germańska złożona z najemników zwanych spathari. W Polsce pierwsze miecze tego typu pojawiają się w IX wieku i mają związek z aktywnością skandynawskich wikingów. Są to głównie egzemplarze typu od B do R według typologii Petersena, produkowane w ośrodkach nadreńskich i datowane na IX i X wiek[12].
Początkowo w Europie dominującą konstrukcją były miecze jednoręczne, używane wespół z tarczą. Stopniowo jednak ich głownie oraz rękojeści ulegały wydłużeniu, aż do wyodrębnienia się w XIII w. mieczy długich. Umożliwiały one dołożenie do chwytu drugiej ręki i efektywniejszą walkę oburącz (ze względu na technologiczny rozwój zbroi, użycie tarczy zaczęło być marginalizowane)[13] . Szczytową formą ewolucji mieczy europejskich był miecz dwuręczny (znacznie większy i cięższy od miecza długiego), który jako broń piechoty (służąca do przełamywania linii przeciwnika) wyodrębnił się na przełomie średniowiecza i renesansu. Wraz z początkiem XVI w. miecz zaczął stopniowo tracić na znaczeniu, ustępując miejsca broni poręczniejszej[c]: rapierowi w Europie Zachodniej, oraz szabli w Europie Wschodniej. Ostatecznie miecze zostały całkowicie wyparte z uzbrojenia i sprowadzone do roli broni ceremonialnej.
W średniowiecznej Europie miecze stały się symbolem stanu rycerskiego. Powstał kult miecza – z narzędzia stał on się sacrum, wierność przysięgano na miecz. Często otrzymywał własne imię i noszono go przed władcami na znak władzy i sprawiedliwości. Był niezbędny przy ceremonii koronacji i pasowania na rycerza.
Pochodzenie ojcowskie określano jako „po mieczu” (w odróżnieniu od „po kądzieli” – po matce), w czasie pogrzebu ostatniego potomka męskiego łamano miecz. Przed bitwą pod Grunwaldem w 1410 r. wielki mistrz zakonu krzyżackiego Ulrich von Jungingen, podarował polskiemu królowi Władysławowi Jagielle dwa nagie miecze jako wyzwanie.
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.