Najstarsze ślady osadnictwa Słowian na terenach obecnego Kołbacza datuje się na VII w. naszej ery. W średniowieczu istniał tutaj (około 1,5 km na południowy wschód od obecnej wsi) gród książęcy. Jest to jedna z możliwych lokalizacji pierwotnej siedziby pomorskiego książęcego rodu Gryfitów. W XII w. ziemie te należały do Warcisława II Świętoborzyca, kasztelanaszczecińskiego, który w 1173 sprowadził w okolice grodu cystersów z duńskiegoklasztoru w Esrum. Kołbacz stał się stolicą państwa zakonnego. W 1186 opat i dwunastu mnichów pojechało do Oliwy, aby tam założyć nowe opactwo. W kolejnych latach panowania zakonników na tych terenach sukcesywnie powiększały się ich dobra. Kołbacz był jednym z najważniejszych ośrodków politycznych księstwa pomorskiego, do którego często zjeżdżali książęta szczecińscy. W 1210 rozpoczęto budowę nowego kościoła, klasztoru i murów obronnych. Przeprowadzono wówczas prace melioracyjne o szerokim zasięgu, których celem było podniesienie poziomu lustra wody jeziora Miedwie. Wykopano stawy, wybudowano urządzenia przemysłowe i młyny[4]. W kościele klasztornym zostało pochowanych wielu członków rodów Świętoborzyców i Gryfitów, niestety nie zachował się żaden nagrobek. Po reformacji w 1535 nastąpiła sekularyzacja dóbr kościelnych, klasztor został zlikwidowany, a jego dobra stały się domeną książąt, którzy przebudowali budynki klasztorne na zamek. W 1662 ostatecznie zakończył się okres świetności Kołbacza, stało się tak w wyniku ogromnego pożaru. Miejscowość nie odzyskała dawnego blasku, a w XVIII/XIX w. za panowania pruskiego rozebrano duże partie klasztoru[4].
Po II wojnie światowej w 1946 wieś została włączona administracyjnie do nowo powstałego województwa szczecińskiego. Powojenny rozwój wsi związany jest z założeniem tutaj Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki z Krakowa. Część mieszkańców obecnego Kołbacza to właśnie pracownicy tego zakładu. W latach 1970-1976 wybudowano nowoczesny ośrodek rolniczy i uruchomiono na włoskiej licencji fermę trzody chlewnej i fermę bydła[4].
Stodoła gotycka z XIV w. (70 m na północ od kościoła, po drugiej stronie głównej ulicy) – ceglany budynek gospodarczy, pierwotnie prawdopodobnie jako owczarnia, jedyny tego typu budynek na Pomorzu Zachodnim.
Wieża Więzienna, gotycka (na zachodnim brzegu Płoni, po północnej stronie głównej ulicy) – z cegły, ukończona w 1349, ocalały fragment dawnego obwarowania.
Pałac klasycystyczny (naprzeciw kościoła), z 2. polowy XVIII w., przebudowany w XX w., nakryty dachem naczółkowo-mansardowym, z klasycystyczną oficyną, obecnie siedziba dyrekcji Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego w Krakowie[5]. Przy pałacu ustawione głazy, m.in. pomnik przyrodyMiedwieński Kamień (Czarci Głaz) o obwodzie 9,0 m i wysokości 2,2 m, z tablicą z 1973 upamiętniającą 800 lat Kołbacza, inny głaz o obwodzie 10,4 m i wysokości 1,55 m, z tablicą z 1985 z okazji 40. rocznicy powrotu Pomorza Zachodniego do Macierzy. Głazy zostały przywiezione z okolicznych pól.
Dwór klasycystyczny (po wschodniej stronie stodoły gotyckiej), z 2. polowy XVIII w., przebudowany w XX w.; do 1988 szkoła podstawowa, obecnie w ruinie
Grodzisko pierścieniowate z VIII-XI w. 0,9 km na południowy wschód, po wschodniej stronie Płoni, o czytelnych wałach i fosie
Grodzisko stożkowate z X-XIII w. (1,5 km na południowy wschód, na zachodnim brzegu Płoni), wał ziemny o wysokości 5–6 m, ślady cegieł[6].
Zabytki Kołbacza
Kościół pocysterski
Dom Konwersów
Dom Opata
Stodoła gotycka
Wieża Więzienna
Pałac klasycystyczny
Dwór klasycystyczny
IZ-PIB Zakład Doświadczalny w Kołbaczu
Dawny pałac w Kołbaczu, od 1950 siedziba Instytutu Zootechniki: PIB ZD Kołbacz
Instytut Zootechniki-Państwowy Instytut Badawczy z siedzibą w Krakowie – Zakład Doświadczalny w Kołbaczu, utworzony w 1950, zatrudnia (2009) 85 pracowników. Zakład prowadzi działalność naukowo-badawczą i produkcyjną. Gospodaruje na prawie 4,5 tys.hagruntów ornych i użytków zielonych, specjalizując się w hodowli pszenicy wysokojakościowej, rzepaku, buraków cukrowych i zbóż paszowych oraz w produkcji mleka o rocznej sprzedaży 6 mlnlitrów.
Administracja: Instytut Zootechniki-Państwowy Instytut Badawczy w Krakowie Zakład Doświadczalny w Kołbaczu 74-106 Kołbacz ul. Warcisława 1
Oficjalna strona:
Zakład Doświadczalny Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego w Krakowie oddział w Kołbaczu
Religia, oświata i kultura
Kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, poświęcony 20 października 1946, mieści się w prezbiterium i w transepcie dawnego kościoła opackiego cystersów. Pozostała część nawy głównej od XVII w. pełniła funkcję magazynu (obecnie część pomieszczeń wykorzystywana jest na cele wystawiennicze).
Zespół Szkół w Kołbaczu, przy ul. Cystersów 9. Nowy budynek oddano do użytku w styczniu 1989. Szkoła posiada nowoczesną halę sportową, otwartą na rok szkolny 2009/2010.
Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Starym Czarnowie w Domu Opata ul. Warcisława 8
Dom Kultury w Domu Konwersów
Galeria Cysterska w dawnym spichlerzu prowadzona przez Stowarzyszenie Spichlerz Sztuki, miejsce wystaw odbywających się m.in. w ramach corocznej imprezy pod nazwą Cienie Zapomnianych Kultur
Sport i turystyka
Klub piłkarski Gminny Ludowy Klub Sportowy Zootechnik Kołbacz założony w 1949, od 2002 roku pod nazwą Fagus Kołbacz[7]. W sezonie 2018/19 występował w rozgrywkach B klasa województwa zachodniopomorskiego, grupa Szczecin III[8].
↑Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 56325
↑NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
↑Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 499 [zarchiwizowane 2022-10-26].
53°18′06″N 14°48′52″E/53,301667 14,814444[1]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Szlak im. Bolesława Czwójdzińskiego
