 Kenneth Kaunda (1983) | |
| Data i miejsce urodzenia |
28 kwietnia 1924 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
17 czerwca 2021 |
| 1. Prezydent Zambii | |
| Okres |
od 24 października 1964 |
| Przynależność polityczna |
Zjednoczona Narodowa Partia Niepodległości |
| Poprzednik |
urząd utworzony |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Kenneth David Kaunda (ur. 28 kwietnia 1924 w Chinsali, zm. 17 czerwca 2021 w Lusace[1]) – zambijski polityk, w latach 1964–1991 pierwszy prezydent niepodległej Zambii[2].
Urodził się w Chinsali na północy kraju. Pochodził z nauczycielskiej rodziny, jego matka była pierwszą kobietą, która parała się tą profesją w ówczesnej Rodezji Północnej[2]. Kenneth Kaunda poszedł w ślady swoich rodziców i odbył wykształcenie nauczycielskie. Pracował w zawodzie w szkołach na terenie Rodezji Północnej i Tanganiki[2][3]. Do ojczyzny powrócił w 1949 roku. Został wówczas doradcą białego polityka liberalnego sir Stewart Gore-Browne’a. Kaunda zdobył dzięki niemu umiejętności polityczne i wiedzę na temat mechanizmów funkcjonowania rządu kolonialnego[2]. Jeszcze w tym samym roku dołączył do Kongresu Rodezji Północnej (od 1951 Afrykański Kongres Narodowy Rodezji Północnej[4])[2]. Na początku 1951 roku został sekretarzem partii na północy kraju[3]. W 1959 roku wraz ze znaczną częścią struktur dotychczasowej partii odszedł z niej i założył bardziej radykalną Zjednoczoną Narodową Partię Niepodległości. Utworzona przez niego formacja domagała się pełnej niepodległości kraju i odłączenia od Federacji Rodezji i Niasy[3][4][2]. Prowadzona przez Kaundę partia stosowała pokojową metodę obywatelskiego nieposłuszeństwa i wyrzekała się użycia przemocy. Już w 1960 roku liczba członków partii przekroczyła 300 tysięcy ludzi. Krótki wyrok odbyty w więzieniu za działalność niepodległościową doprowadziła do jeszcze większej popularności tego lidera[2].
Zjednoczona Narodowa Partia Niepodległości wygrała wybory do Zgromadzenia Ustawodawczego w roku 1962. Niepodległościowcy zdobyli 15 na 37 mandatów. Po sukcesie partia zawarła koalicję z Afrykańskim Kongresem Narodowym Rodezji Północnej a premierem kraju został Kaunda[4][2]. Jako premier rozbijał fakcyjne podziały pośród czarnych mieszkańców i prowadził rozważną politykę, nie chcąc zrazić do siebie białych osadników[2]. W styczniu 1963 roku Rodezja Północna otrzymała od Wielkiej Brytanii ograniczoną autonomię a 24 października niepodległość jako Zambia. Od chwili uzyskania niepodległości Kaunda sprawował urząd premiera, w 1965 roku został prezydentem. Kaunda w rok po uzyskaniu niepodległości przekształcił Zambię w republikę, która pozostała jednak członkiem brytyjskiej Wspólnoty Narodów[4].
Stłamsił separatystyczne dążenia na terenie dawnego państwa Barotse oraz działalność sekty religijnej Lumpa[4]. Wzorem innych liderów afrykańskich piętnował zjawisko trybalizmu[2]. Prowadził tolerancyjną politykę, która umożliwiała wejście do rządu przedstawicieli mniejszości w tym białych[5]. W 1969 roku rozpoczął realizację reform wewnętrznych w ramach ogłoszonej przez siebie koncepcji „filozofii humanizmu”. W tym samym roku przejął kontrolę nad brytyjskimi i amerykańskimi towarzystwami górniczymi. Politykę zagraniczną w tych latach zdominowały konflikty z apartheidowską RPA, Rodezją (współcześnie Zimbabwe) i kolonialnymi władzami portugalskimi w Mozambiku. Kaunda prowadził politykę wspierania tamtejszych ruchów wyzwoleńczych[4]. Pod koniec lat 70. pozwolił oddziałom Afrykańskiego Ludowego Związku Zimbabwe na tworzenie w Zambii własnych baz wojskowych[2]. Bliskie relacje łączył go z Tanzanią i Chinami. Chiny pomogły w budowie uruchomionej w 1975 linii kolejowej łączącej Zambię z Tanzanią. W 1975 roku Zambia wraz z Tanzanią, Mozambikiem i Angolą utworzyła koalicję państw frontowych Afryki Południowej. Kaunda uczestniczył w rozmowach mediacyjnych pomiędzy SWAPO i RPA w sprawie Namibii oraz pomiędzy RPA i innymi państwami afrykańskimi[4].
W roku 1971 partię rządową opuścił jeden z jej liderów i były prezydent, Simon Kapwepwe, założył on opozycyjną Zjednoczoną Partię Postępową. Opozycyjna partia założyła koalicję z Afrykańskim Kongresem Narodowym (dawniej Afrykański Kongres Narodowy Rodezji Północnej). W 1972 roku rząd zdelegalizował obie opozycyjne partie[4] i ustanowił Zambię państwem jednej partii, a rok później uchwalił konstytucję, która to potwierdzała[2]. W 1976 roku ogłosił socjalistyczną koncepcję tzw. komunokracji, miała ona być rozwinięciem „filozofii humanizmu”[4]. W 1978 i 1983 roku jako jedyny kandydat wziął udział w wyborach prezydenckich[2].
Od początku lat 80. w kraju narastał kryzys, co związane było ze spadkiem cen miedzi w latach 70. Kryzys spowodował powstanie opozycji. W 1990 roku nasiliły się próby likwidacji monopartyjnego systemu. Doszło wtedy do nieudanej próby zamachu stanu wojska. Powstał opozycyjny Ruch na rzecz Demokracji Wielopartyjnej. W grudniu rozpoczęto legalizację partii opozycyjnych. W 1991 roku Kaunda przyjął nową konstytucję, która zagwarantowała system wielopartyjny. W tym samym roku odbyły się pierwsze od 18 lat wielopartyjne i wolne wybory. Zwyciężył w nich Ruch na rzecz Demokracji Wielopartyjnej, a nowym prezydentem został przywódca związkowy Frederick Chiluba[4].
Po utracie władzy stanął na czele opozycji. W 1997 roku został na krótko aresztowany pod zarzutem rzekomego nawoływania do zamachu stanu. Do łask powrócił w kolejnych latach. Z czynnego udziału w polityce zrezygnował w 2000 roku kiedy to zrzekł się przywództwa w partii[4][2].
|
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
