Julian Dunajewski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

4 czerwca 1821
Stanisławów

Data i miejsce śmierci

28 grudnia 1907
Kraków

Miejsce spoczynku

cmentarz Rakowicki w Krakowie

Zawód, zajęcie

Ekonomista

Narodowość

Polska

Alma Mater

Uniwersytet Lwowski

Krewni i powinowaci

Albin Dunajewski (brat)

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Świętego Stefana Krzyż Wielki Orderu Leopolda (Austria) Order Korony Żelaznej I klasy (Austro-Węgry)

Julian Antoni Dunajewski herbu Sas także zwany Julian Ritter von Dunajewski[1] (ur. 4 czerwca 1821 w Stanisławowie, zm. 28 grudnia 1907 w Krakowie) – polski ekonomista, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, działacz państwowy, 1880–1891 minister skarbu Austrii.

Życiorys

Pochodził z rodziny szlacheckiej z Dunajowa w ziemi lwowskiej, która pięczetowała się herbem Sas. Był synem Szymona (komisarza cyrkułowego w Stanisławowie, a następnie w Nowym Sączu) i Antoniny z Błażowskich, bratem Albina (kardynała, biskupa krakowskiego), szwagrem Karola Estreichera (bibliografa, dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej).

Dzieciństwo i wczesną młodość spędził w Nowym Sączu. Kształcił się w gimnazjum jezuickim w Nowym Sączu (do 1839), następnie studiował ekonomię na Uniwersytecie Lwowskim (1839–1842) i na uniwersytecie w Wiedniu (1839–1840). Od 1849 pracował na Uniwersytecie Jagiellońskim, początkowo jako asystent w Katedrze Umiejętności Politycznych i Statystyki. W 1850 obronił – na podstawie pracy O instytucjach gmiannych – doktorat praw. W 1851 był kandydatem do objęcia katedry umiejętności politycznych na Wydziale Prawa, ale nie uzyskał nominacji z austriackiego Ministerstwa Wyznań i Oświecenia. W okresie rządów ministra spraw wewnętrznych Aleksandra von Bacha, Julian Dunajewski był podejrzewany o działalność antyrządową. Było to głównie konsekwencją działalności niepodległościowej prowadzonej przez starszego brata, za którą to Albin Dunajewski został skazany na karę śmierci (wyrok zamieniono później na 8 lat osadzenia w twierdzy).

W latach 1850–1855, pracując jako zastępca profesora na Uniwersytecie Jagiellońskim, zajmował się prawem karnym, naukami politycznymi i statystyką. Dzięki rekomendacji austriackiego ministra oświaty hrabiego Leona Thuna uzyskał posadę profesorską w 1855 na Akademii Prawa w Bratysławie. Pracował tam pięć lat, najpierw jako profesor nadzwyczajny, a od 1856 jako profesor zwyczajnym Katedry Statystyki. W latach 1860–1861 był profesorem i kierownikiem Katedry Ekonomii Politycznej i Prawa Administracyjnego Uniwersytetu Lwowskiego. W 1861 powrócił na Uniwersytet Jagielloński; kierował Katedrą Umiejętności Politycznych, Statystyki i Prawa Administracyjnego Austriackiego, dwukrotnie pełnił funkcję dziekana Wydziału Prawa (1862/1863, 1867/1868), trzykrotnie rektora (1864/1865, 1868/1869, 1879/1880), trzykrotnie prorektora (1865/1866, 1869/1870, 1880/1881).

Prowadził jednocześnie aktywną działalność polityczną, reprezentując nurt konserwatywny oraz austro-polski – zdecydowanie występował przeciwko powstaniu styczniowemu. W latach 1864–1873 był członkiem Oddziału Politycznego i posłem na Sejm Krajowy we Lwowie, w 1870 członkiem Rady Państwa, od 1873 (do końca życia) posłem do parlamentu w Wiedniu; 1880–1891 był ministrem skarbu Austrii. Przeprowadził na tym stanowisku reformę systemu podatkowego – za pomocą bardziej elastycznego opodatkowania udało mu się zrównoważyć budżet, wprowadził m.in. podatki pośrednie oraz podwyższył cła od kawy oraz podniósł ceny wyrobów tytoniowych.

Miał opinię jednego z najlepszych mówców parlamentarnych, był również ceniony jako wykładowca[2]. Uniwersytet Jagielloński uhonorował go doktoratem honoris causa, ponadto otrzymał Wielką Wstęgę Orderu św. Szczepana i Orderu Leopolda oraz Order Korony Żelaznej I klasy. W 1872 został członkiem czynnym AU, w latach 1873–1875 przewodniczył Komisji Prawniczej AU, a od 1889 był zastępcą protektora akademii. Był również m.in. zastępcą przewodniczącego Oddziału Nauk Moralnych cesarsko-królewskiego Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Jednym z jego uczniów był historyk Michał Bobrzyński.

Zajmował się teorią budżetu państwowego, finansami, myślą ekonomiczną w dobie Odrodzenia oraz prawem administracyjnym. W polityce ekonomicznej reprezentował poglądy liberalne zbliżone do Adama Smitha, nawiązywał także do francuskiego klasycyzmu Jean-Baptiste Saya i Charlesa Rau. Przedstawił syntezę teorii, historii i polityki ekonomicznej w pracy Wykład ekonomii politycznej (wydanej pośmiertnie w 1935). Był zwolennikiem podatków bezpośrednich, stosowanie podatków pośrednich dopuszczał jedynie wówczas, gdy bezpośrednie przynosiły niewystarczające opłaty.

W 1907 imieniem Juliana Dunajewskiego nazwano część dawnej ulicy Podwale w Krakowie, przy której pod numerem 4 znajdował się pałacyk Dunajewskiego, wzniesiony w 1882 przez architekta Antoniego Łuszczkiewicza. Otrzymał także Honorowe Obywatelstwo Nowego Sącza[3], Jasła[4].

W ostatnich latach życia osiadł w Krakowie, gdzie zmarł i został pochowany na cmentarzu Rakowickim[5] (pas 24, zach.).

Pisma

  • Wykład ekonomii politycznej (1935)[6]
  • Ziemia i kredyt. Studyum ekonomiczne (1869)
  • Zarys organizacyjny władz administracyjnych w Galicji (1871, z Wiktorem Kopffem i Dionizym Skarżyńskim)[7]
  • Słowo o "Zasadach bicia monety" (1873)[8]
  • Mowy (1914)

Przypisy

  1. Kurzbiografie Dunajewski | Parlament Österreich [online], parlament.gv.at [dostęp 2022-01-09].
  2. Adam Redzik, Poczet prawników polskich XIX–XX w., 2. wyd., Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck, 2011, ISBN 978-83-255-1718-2, OCLC 750520709 [dostęp 2020-02-07].
  3. Honorowi Obywatele Nowego Sącza. nowysacz.pl. [dostęp 2011-02-17].
  4. Honorowi Obywatele Miasta. jaslo.pl, 2014-07-04. [dostęp 2016-07-10].
  5. Skon zasłużonego pedagoga. „Nowości Illustrowane”. Nr 1, s. 13, 4 stycznia 1908. 
  6. Juljan Dunajewski, Wykład ekonomji politycznej [online], polona.pl [dostęp 2019-06-06].
  7. Zarys organizacyi władz administracyjnych dla Galicyi : projekt [online], polona.pl [dostęp 2019-06-06].
  8. Julian Dunajewski, Słowo "O zasadach bicia monety" : (Ratio cudendae monetae) Mikołaja Kopernika [online], polona.pl [dostęp 2019-06-06].

Bibliografia

  • Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983

Linki zewnętrzne


Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się