 Fotografia Nygaardsvolda (ok. 1937) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Premier Norwegii | |
| Okres |
od 20 marca 1935 |
| Przynależność polityczna | |
| Małżonek |
Albine Regine Brandslet |
| Poprzednik | |
| Następca | |
Johan Nygaardsvold (
odsłuchaj) (ur. 6 września 1879 w Malvik, zm. 13 marca 1952 w Trondheim) – norweski robotnik i polityk, premier Norwegii w latach 1935–1945.
Nygaardsvold urodził się w gospodarstwie w Hommelvik w gminie Malvik w regionie Sør-Trøndelag[1]. Gospodarstwo należało do przedsiębiorstwa Karlslyst i zostało założone przez jego dziadka[1]. Pod koniec XIX wieku Hommelvik przekształcił się w duże centrum przemysłowe i transportowe[2]. Jako rolnicy-dzierżawcy ojciec i dziadek Nygaardsvolda mieli obowiązek pracy w tartaku i cegielni Karlslysta w Hommelviku[3].
Już jako chłopiec Nygaardsvold był zaangażowany w działalność polityczną, ponieważ jego ojciec reprezentował Partię Liberalną w radzie miejskiej Malviku w 1883 roku[1]. Zarówno ojciec, jak i jego dziadek uważnie śledzili politykę norweską, a w weekendy w domu czytano radykalny dziennik Verdens Gang[3]. W wieku 12 lat Nygaardsvold zaczął pracować w tartaku i cegielni[1]. Stopniowo angażował się w walkę o skrócenie czasu pracy z 12 godzin dziennie[3].
Kiedy jego ojciec zmarł w 1897 roku, 18-letni Johan przejął funkcję głównego żywiciela rodziny, podejmując pracę jako wolny pracownik w cegielni[3]. Pracowała w niej także Bine Brandslet, która później została jego żoną[1]. W 1901 roku wskutek kryzysu przedsiębiorstwo Karlslyst zbankrutowało, a Nygaardsvold wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował przy budowie kolei[1]. W 1907 roku wrócił do Norwegii z zamierem zabrania rodziny, jednak po śmierci brata został w kraju i podjął pracę w tartaku[1].
Nygaardsvold wkrótce stał się liderem lokalnych związków zawodowych i lokalnych struktur Partii Pracy[2]. W 1915 roku został wbrew swojej woli nominowany do wyborów do Stortingu z list Partii Pracy w okręgu Strinda i uzyskał mandat poselski[1]. Choć pierwsze lata w Stortingu nie przynosiły mu satysfakcji, wkrótce Nygaardsvold stał się jedną z wiodących postaci w grupie parlamentarnej Partii Pracy[1]. W latach 1920–1922 był burmistrzem swojego rodzinnego miasta Malvik[4].
Kiedy w wyniku wyborów w 1927 roku Partia Pracy została najsilniejszą partią w Stortingu, sekretarz partii Martin Tranmæl na stanowisko premiera zaproponował Nygaardsvolda[1]. Nygaardsvold kategorycznie odmówił i zagroził, że zerwie z polityką i wróci na farmę do Hommelviku[4]. To sprawiło, że premierem został starszy i bardziej doświadczony polityk Christopher Hornsrud, a Nygaardsvold, mimo wyraźnej niechęci, objął ministerstwo rolnictwa[3]. Rząd Hornsruda został jednak obalony już po 18 dniach[1].
Po porażce w wyborach w 1930 roku Partia Pracy zmieniła kurs polityczny. Zamiast rewolucjonizować społeczeństwo, postawiła na walkę z depresją gospodarczą i bezrobociem, zaś Nygaardsvold zrewidował swoje poglądy wobec objęcia stanowiska premiera[1]. Stał się wiodącą osobowością w partii i w wyborach w 1933 roku zdobył 40 procent głosów[1].
W 1935 roku Partii Pracy udało się porozumieć z Partią Chłopską w celu obalenia liberalnego rządu Johana Ludwiga Mowinckela i poprzeć rząd mniejszościowy z premierem Nygaardsvoldem[3]. Podstawą tego porozumienia było doraźne rozwiązanie podnoszące cenę produktów rolnych[1]. Rząd został powołany 20 marca 1935 roku, a Nygaardsvold postanowił połączyć obowiązki premiera ze stanowiskiem ministra pracy[1]. Dzięki poprawiającej się sytuacji gospodarczej na świecie, rządowi Nygaardsvolda udało się zmniejszyć bezrobocie oraz poprawić politykę socjalną i edukacyjną[1].
Nygaardsvold niechętnie zgodził się na żądania zwiększenia wydatków na obronę militarną Norwegii[1]. W obliczu nadchodzącej II wojny światowej przestał oponować[1].
Zaraz po wybuchu wojny zrezygnował z funkcji ministra pracy, aby w pełni poświęcić się kierowaniu pracami rządu[1]. Nadzieja Nygaardsvolda na utrzymanie neutralności Norwegii prysła, gdy Niemcy zaatakowały kraj 9 kwietnia 1940 roku[3]. Niemcy zażądali dymisji rządu Nygaardsvolda i powołania przez króla nowego rządu pod kierownictwem Vidkuna Quislinga. Król Haakon VII oświadczył, że nie może spełnić niemieckich żądań i woli raczej abdykować niż mianować Quislinga na stanowisko premiera[1]. 10 kwietnia król Haakon wraz z rządem odrzucili żądania Niemiec i uciekli na północ[1]. Pod koniec kwietnia rząd został poszerzony o trzech ministrów doradczych, reprezentujących Partię Liberalną, Partię Chłopską i Partię Konserwatywną[3].
Kiedy Wielka Brytania, Francja i inne państwa sojusznicze postanowiły wycofać swoje wojska z Norwegii, król i rząd zaakceptowali ofertę kontynuacji walki z terenu Wielkiej Brytanii[1]. 7 czerwca 1940 roku król i premier wraz z rządem wypłynęli z Tromsø na pokładzie statku brytyjskiej marynarki wojennej[1]. W Londynie rząd ustanowił swoją administrację, koncentrując się przede wszystkim na sprawach związanych z prowadzeniem wojny[1]. Na emigracji Nygaardsvold otrzymał raporty o planach utworzenia w Norwegii rządu kolaboracyjnego z Niemcami.
Wkrótce w Norwegii zaczął również formować się ruch oporu, powstawała m.in. grupa Kretsen, która stała się trzonem Hjemmefronten[1]. Do Nygaardsvolda docierały raporty o planach grupy[1]. W 1941 roku dowiedział się, że sędzia Sądu Najwyższego Paal Berg i były minister Gunnar Gerhardsen byli zdania, że ówczesny Storting, wybrany w 1936 roku, nie powinien się zbierać po wojnie, i że rząd Nygaardsvolda powinien zostać zastąpiony przez nowy rząd koalicyjny[1]. Uważali również, że tylko dwie lub trzy partie powinny mieć możliwość udziału w wyborach po wojnie[1]. Ani król, ani Nygaardsvold, ani też jego rząd, nie mogli zaakceptować tych postulatów[1]. W przemówieniu radiowym w Boże Narodzenie 1942 roku Nygaardsvold powiedział, że rząd złoży rezygnację, gdy tylko król i rząd powrócą do Norwegii[5].
Po kapitulacji Niemiec w dniu 8 maja 1945 roku, pięciu członków rządu przybyło 14 maja do Oslo, aby przygotować przeniesienie legalnych rządów do Norwegii pod kierownictwem Oscara Torpa, pełniącego funkcję premiera, i następcy tronu Olafa jako regenta[3]. 31 maja przybył Nygaardsvold i inni członkowie rządu, a 7 czerwca król Haakon z pozostałymi członkami rodziny królewskiej[1]. Rząd złożył rezygnację 20 czerwca, a 25 czerwca powołano rząd koalicyjny Einara Gerhardsena[1].
Po zdobyciu mandatu do Stortingu jesienią 1945 roku, Nygaardsvold został wezwany do złożenia wyjaśnień, kiedy Storting omawiał raport komisji śledczej na temat działalności jego rządu przed wojną i w jej trakcie[1]. Działalność rządu w Londynie spotkała się z łagodną krytyką, natomiast liczne zarzuty postawiono w związku z pracami rządu w okresie przedwojennym[1]. Byłemu premierowi zarzucono ignorowanie przygotowań obronnych do nadchodzącej wojny, przez co Norwegia stała się łatwym celem dla III Rzeszy[6]. Reakcja Nygaardsvolda zaszokowała Storting, gdyż poprosił on o wszczęcie przeciw niemu procedury sądowej[1]. Kiedy stały komitet kontrolny Stortingu przedstawił swoje zalecenia w 1948 roku, wtedy wszystko wskazywało na to, iż zostanie on postawiony w stan oskarżenia[1]. Jednak po interwencji Partii Pracy większość członków komisji uznała, że nie ma do tego podstaw[1]. Uniemożliwiło to sądową ocenę oskarżenia, której oczekiwał Nygaardsvold[1].
Pod koniec kadencji Stortingu w 1949 roku Nygaardsvold wrócił do Hommelvik[1]. W tym samym roku Nygaardsvold został odznaczony Medalem za wybitną służbę obywatelską (Borgerdådsmedaljen)[4]. Odrzucał zaproszenia do wygłaszania wykładów, zaczął zaś pracować nad swoimi wspomnieniami, których nie udało mu się w całości wydać za życia[1]. Jego wspomnienia z czasów wojny zostały zredagowane i opublikowane po jego śmierci[1].
Nygaardsvold zmarł na raka w szpitalu w Trondheim 13 marca 1952 roku. Został pochowany w kościele Hommelvik w Malvik[7].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
