Pełne imię i nazwisko |
Ernest Otton Wilimowski | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Data i miejsce urodzenia | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Data i miejsce śmierci | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wzrost |
174 cm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pozycja | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kariera juniorska | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kariera seniorska[a] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kariera reprezentacyjna | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kariera trenerska | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ernest Otton Wilimowski (ur. jako Ernst Otto Pradella 23 czerwca 1916 w Katowicach, zm. 30 sierpnia 1997 w Karlsruhe) – polski piłkarz występujący na pozycji napastnika, reprezentant Polski (1934–1939) i III Rzeszy (1941–1942).
Wilimowski przeszedł do historii mistrzostw świata jako strzelec trzech lub czterech bramek (nie ma jednoznacznych dowodów) w meczu Brazylia – Polska (6:5) podczas Mistrzostw Świata 1938 we Francji, przez co przez 56 lat był rekordzistą pod względem liczby zdobytych goli w jednym meczu. Jego rekord został pobity podczas Mistrzostw Świata 1994 w Stanach Zjednoczonych, kiedy to Oleg Salenko w meczu grupy B przeciwko Kamerunowi (6:1) strzelił 5 bramek dla reprezentacji Rosji.
Czterokrotny mistrz Polski z klubem Ruch Hajduki Wielkie (1934, 1935, 1936, 1938), trzykrotny król strzelców ligi polskiej (1934, 1936, 1939). Jako pierwszy piłkarz w historii ligi zdobył w jednym meczu siedem, osiem, dziewięć i dziesięć goli. Dysponował bardzo dobrym dryblingiem oraz znakomitą skutecznością strzelecką. Łącznie w karierze strzelił 1175 goli w oficjalnych i nieoficjalnych meczach[2], natomiast w oficjalnych meczach według statystyk RSSSF strzelił 554 gole, co daje mu 15. miejsce na liście strzelców wszech czasów[3][4].
Ernest Wilimowski urodził się w Katowicach na Górnym Śląsku w pruskiej prowincji Cesarstwa Niemieckiego jako Ernst Otto Pradella. Pochodził z górnośląskiej rodziny mieszkającej na polsko-niemieckim pograniczu. Jego matka, Pauline Florentine Pradella (1895–1981) urodziła chłopca jako panna, w akcie urodzenia nie widnieją dane ojca. Najprawdopodobniej ojciec Ernesta (który miał mieć na imię Ernst Roman) zginął na froncie wschodnim podczas I wojny światowej. Istniała również hipoteza (z czasem odrzucona jako niewytrzymująca konfrontacji z faktami), że prawdziwym ojcem Ernesta był Roman Wilimowski, zaginiony na wojnie, a więc nieuznany oficjalnie za ojca[5]. W 1922 roku wschodni Górny Śląsk stał się częścią Polski i Ernest tym samym został obywatelem II RP. W 1929 jego matka Paulina Pradella wyszła za mąż za urzędnika i powstańca śląskiego z polskiej rodziny osiadłej na śląsku, Romana Wilimowskiego (1895–1941), który usynowił 13-letniego Ernesta nadając mu jednocześnie swoje nazwisko. Rodzicami jego matki Pauliny byli Johann Pradella i Klara z d. Bekersch z Załęża (do 1924 r. Załęże funkcjonowało jako samodzielna jednostka terytorialna, od 1924 dzielnica Katowic); natomiast rodzicami ojczyma byli Teodor Wilimowski oraz Paulina z d. Musiałek, rodowici Polacy osiedli przed 1890 rokiem w Chorzowie, w obecnej dzielnicy Batory (dawniej Hajduki Wielkie). W domu w przeważającej części mówił w gwarze śląskiej, w szkole i publicznie używał języka polskiego (ukończył prestiżowe gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Katowicach), a czasami niemieckiego, lecz tylko ze względu na niemieckie poczucie narodowe matki oraz jej rodziny. Jako obywatel polski mówił o sobie „Górnoślązak” (Oberschlesier)[6]. Jako dziecko próbował sił również w kilku innych dyscyplinach sportu (m.in. piłce ręcznej i hokeju na lodzie). 6 czerwca 1929 Ernest Pradella zmienił rodowe nazwisko matki na Wilimowski.
Ernest Wilimowski karierę piłkarską rozpoczął w niemieckim klubie 1.FC Katowice. Zgodnie z ustaleniami Andrzeja Gowarzewskiego, już w wieku 12 lat i 295 dni zadebiutował w pierwszej lidze. Klub w kwietniu 1929 miał duże problemy kadrowe i sprowadził z okolicznych klubów kilku zawodników, wśród nich gracza o nazwisku Pradelok (ówczesny pseudonim Ernesta), który rozegrał całe spotkanie ligowe 14 kwietnia 1929 przeciwko zespołowi Klub Turystów Łódź. Nigdy więcej zawodnik o takim nazwisku dla 1.FC nie zagrał. Na całym Śląsku był tylko jeden piłkarz o takiej godności – Wincenty Pradelok, wówczas gracz Orła Wełnowiec. Po latach spotkał się on z Gowarzewskim, a zapytany o tamten mecz odparł, że jako syn powstańca śląskiego nigdy nie zagrałby dla niemieckiego klubu[7].
Twierdzenie to podważyli Jerzy Miatkowski i Jarosław Owsiański w opublikowanej w 2019 roku książce „1929. Zielone mistrzostwo”. Zagadnienie to wydaje się ważne, ponieważ dotyczy ono najlepszego polskiego piłkarza z lat międzywojennych. Autorzy przytaczają następujące argumenty: 1) w zapowiedzi prasowej omawiającej sytuację drużyny 1.FC przed sezonem 1929, która ukazała się 30 marca, pojawiła się taka oto informacja: […] Nowym nabytkiem klubu jest młody Pradellok, członek bardzo dobrej drużyny Orzeł Wełnowiec[8], tymczasem nie wiadomo nic o tym, żeby Wilimowski był kiedykolwiek piłkarzem Orła Wełnowiec; 2) słynny później reprezentant Polski i Niemiec nie był wówczas nawet w wieku juniora, co stanowiłoby formalną przeszkodę do oficjalnego zgłoszenia go jako zawodnika w Wydziale Gier i Dyscypliny; 3) Pradellok rozpoczął mecz na bardzo odpowiedzialnej pozycji środkowego pomocnika, na której nie wystawiano zwykle młokosów, a powszechnie wiadomo, iż Wilimowski całe życie grywał w ataku jako lewy łącznik; 4) Wilimowski jako 13-latek miał wyjątkowo skromną posturę i był o głowę niższy od swoich rówieśników, czego dowodzi opublikowana fotografia młodzieżowego zespołu 1.FC Katowice, co przekreślałoby jakiekolwiek szanse w jego rywalizacji z potężnie zbudowanymi seniorami. Zdaniem autorów w meczu tym wystąpił Gerhard Pelagius Pradellok, ur. 23 września 1906 roku w Dębie, dzisiejszej dzielnicy Katowic, jako syn Piotra i Augustyny z d. Maludy. Po swym pierwszym i zarazem ostatnim ligowym występie stracił on miejsce w jedenastce 1.FC, więc próbował ponownie grywać w Orle Wełnowiec. Jednakże jego udział w meczu Orzeł – Iskra Siemianowice (2:1), rozegranym 26 maja 1929 w ramach śląskiej klasy A, zakończył się przyznaniem walkoweru dla gości, co potwierdza „Polska Zachodnia”[9]. Powodem takiej decyzji był właśnie udział Pradelloka, który nie był uprawniony do gry w tym spotkaniu.
W 1933 talent Wilimowskiego zauważyli działacze Ruchu Hajduki Wielkie, którego wkrótce został zawodnikiem. Debiut zaliczył 2 stycznia 1934 w meczu sparingowym z KS Chorzów[10]. Natomiast w ekstraklasie zadebiutował 8 kwietnia 1934 w wygranym 3:0 wyjazdowym spotkaniu z Cracovią[11][12], pierwszą bramkę strzelił 29 kwietnia 1934 w Chorzowie w 17. minucie pojedynku z Wisłą Kraków (4:1), podwyższając wynik na 2:0[13].
Z tym klubem Wilimowski czterokrotnie zdobywał mistrzostwo Polski (1934, 1935, 1936, 1938) oraz trzykrotnie był królem strzelców (1934 – 33 gole, 1936 – 18 goli, 1939 – 26 goli; rozgrywki niedokończone z powodu wybuchu II wojny światowej). Dnia 21 maja 1939 roku w Chorzowie podczas meczu ligowego z Union-Touring Łódź (12:1) Wilimowski strzelił 10 bramek, co do chwili obecnej pozostaje rekordem ekstraklasy[14][15][16].
Wilimowski ostatnią bramkę w ekstraklasie strzelił dnia 2 lipca 1939 roku w 62. minucie meczu u siebie z Polonią Warszawa, który zakończył się porażką Niebieskich 2:3[17], a ostatni mecz rozegrał dnia 20 sierpnia 1939 roku na wyjeździe z Wartą Poznań, który zakończył się zwycięstwem gospodarzy 5:2[18].
Łącznie dla Ruchu Hajduki Wielkie rozegrał w ekstraklasie 86 meczów, w których strzelił 117 bramek. Dwukrotnie znajdował się w Top 10 Plebiscytu Przeglądu Sportowego na najlepszego polskiego sportowca (1934 – 4. miejsce, 1937 – 7. miejsce). Znajduje się także na liście najskuteczniejszych zawodników w historii meczów rozgrywanych o mistrzostwo Polski, tj. Klub 100.
Po wybuchu II wojny światowej został wpisany na niemiecką listę narodowościową. W 1940 roku wyjechał w głąb III Rzeszy do Saksonii, a prawie cała Polska uznała go za zdrajcę narodu, mimo że do wyjazdu namawiał go m.in. Józef Kałuża, trener reprezentacji Polski[19]. W celu uniknięcia służby wojskowej w Wehrmachcie został policjantem i kontynuował karierę sportową w barwach III Rzeszy. Grał w klubach: Bismarckhütter SV (1939), 1. FC Kattowitz (1939–1940), PSV Chemnitz (1940–1942 – Puchar Związku Rzeszy w 1941 roku), TSV 1860 Monachium (1942–1943), w którego barwach dnia 15 listopada 1942 roku na Stadionie Olimpijskim w Berlinie po zwycięstwie 2:0 z Schalke Gelsenkirchen (Wilimowski strzelił bramkę w 80. minucie na 1:0) w finale zdobył Puchar Niemiec 1942 (Tschammer-Pokal), a Wilimowski z 14 golami został królem strzelców tych rozgrywek. Następnie reprezentował barwy LSV Mölders Krakau (1943), 1. FC Kattowitz (1944), Karlsruher FV (1944), VfB Stuttgart (1944).
W 1942 roku jego matka – Paulina Wilimowska, za romans z rosyjskim Żydem, trafiła do obozu koncentracyjnego Auschwitz i pracowała u jednego z obozowych oficerów SS. Z pomocą przyszedł as lotnictwa myśliwskiego Luftwaffe, pułkownik Hermann Graf, twórca drużyny piłkarskiej Rote Jäger (1943–1944), dzięki jego interwencji została zwolniona z obozu.
Po zakończeniu II wojny światowej Wilimowski za grę w reprezentacji III Rzeszy został wymazany w historii polskiej piłki. Grał w klubach: SG Kassel (1946), SG Merseburg (1946), SG Chemnitz-West (1946–1948), SG Babelsberg (1947 – 2 mecze), TSG Arolsen (1947 – 1 mecz), Hameln 07 (1947), TSV Detmold (1948), BC Augsburg (1948–49 – 6 meczów, 3 gole), francuski RC Strasbourg (1949 – 1 mecz), Offenburger FV (1949–1950 – był również grającym trenerem), FC Singen 04 (1950–1951 – 30 meczów, 16 goli), VfR Kaiserslautern (1951–1955 – 90 meczów, 70 goli) oraz Kehler FV, w którym w 1959 roku zakończył piłkarską karierę.
W 1951 roku ożenił się z Klarą Mehne – córką restauratora z Offenburga (druga żona; w 1939 roku ożenił się z Elżbietą Ławnik[20][21] – z którą miał czworo dzieci, córki Sylvia, Sigrid i Ulle oraz syn Rainer, oraz pięcioro wnucząt: Steven, Timo, Dapher, Janis, Nicole[22]).
Osiadł w Karlsruhe, gdzie pracował jako urzędnik, odmówił pracy w Niemieckim Związku Piłkarskim (DFB)[23]. Jednak wykonywanie zawodu na pełnym etacie nie stanowiło przeszkody w amatorskiej grze w piłkę nożną oraz w pracy trenerskiej w klubach niższych klas rozgrywkowych, gdyż był bardzo oddany swojej pasji (potrafił jednego dnia prowadzić treningi w dwóch klubach w różnych miejscowościach)[21].
Nigdy już nie wrócił na Górny Śląsk, choć w 1995 roku była nawet szansa, żeby po latach przyjechał tam na zaproszenie działaczy Ruchu Chorzów z okazji 75-lecia istnienia klubu, jednak ze względu na chorobę żony, a przede wszystkim niepochlebne opinie (na kilka dni przed przyjazdem dziennikarz sportowy Bohdan Tomaszewski publicznie nazwał go zdrajcą i stwierdził, że nie powinien on przyjeżdżać do Polski) spowodowały rezygnację Wilimowskiego z przyjazdu do Polski[24].
Ernest Wilimowski zmarł dnia 30 sierpnia 1997 roku w Karlsruhe w wieku 81 lat (choć polska prasa podawała informacje o jego śmierci już w latach 50[25].). Na pogrzebie była obecna rodzina, znajomi, sąsiedzi, a także delegacja z wieńcem Niemieckiego Związku Piłki Nożnej; nie było delegacji PZPN[20].
W seniorskiej reprezentacji Polski miał zadebiutować 15 kwietnia 1934 na Stadionie Letná w Pradze, w rewanżowym spotkaniu eliminacyjnym do Mistrzostwa Świata 1934 przeciwko Czechosłowacji (zaledwie 7 dni po ligowym debiucie w barwach Ruchu). Do meczu jednak nie doszło z powodów politycznych (zobacz: Czechosłowacko-polski konflikt o Śląsk Cieszyński), bowiem 11 kwietnia 1934 kierowane przez Józefa Becka polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych wraz z ówczesnym rządem zakazały „biało-czerwonym” wyjazdu do Pragi, odmawiając wydania wiz drużynowych[11]. W reprezentacji Wilimowski zadebiutował więc ponad miesiąc później – 21 maja 1934 w przegranym 2:4 meczu towarzyskim z Danią w Kopenhadze, mając 17 lat i 332 dni (najmłodszy wówczas reprezentant Polski w historii). Dwa dni później, 23 maja 1934 w Sztokholmie podczas towarzyskiego meczu ze Szwecją strzelił swoją pierwszą bramkę dla drużyny narodowej.
W 1936 za udział w libacji alkoholowej Wilimowski został wyrzucony z olimpijskiej reprezentacji Polski, która przygotowywała się do igrzysk w Berlinie (choć jak podaje Andrzej Gowarzewski, prawdziwym powodem było jego rzekome zawodowstwo[potrzebny przypis]).
W kadrze ponownie zagrał 4 października 1936 w Kopenhadze w przegranym 1:2 meczu towarzyskim z Danią, znów stanowiąc o sile drużyny. Grał również w meczach eliminacyjnych do mistrzostw świata 1938, w których rywalem Polski była Jugosławia. W dwumeczu lepsza okazała się Polska (4:0 w Warszawie – 1 bramka Wilimowskiego, 0:1 w Belgradzie), która tym samym zakwalifikowała się do mistrzostw świata 1938 we Francji
Rywalem w pierwszej rundzie tego turnieju była Brazylia. Mecz, który odbył się 5 czerwca 1938 w Strasburgu i zakończył się zwycięstwem Canarinhos 5:6 po dogrywce, był jednym z najlepszych w karierze Wilimowskiego, gdyż zdobył w nim cztery bramki (53., 59., 89. i 118. minuta). Bramkę strzelił także Fryderyk Scherfke (23. minuta) z rzutu karnego podyktowanego po faulu na Wilimowskim. Reprezentacja Polski odpadła z turnieju, ale Wilimowski był wymieniany jako jeden z najlepszych piłkarzy turnieju.
Drugi najlepszy mecz w karierze Wilimowski zagrał w Warszawie 27 sierpnia 1939, gdy reprezentacja Polski towarzysko podejmowała ówczesnych wicemistrzów świata – Węgrów. Już po 30. minutach gry było 2:0 dla Węgier, jednak Wilimowski zdołał strzelić hat-tricka (33., 64. i 76. minuta) oraz wywalczył dla swojej drużyny rzut karny, który wykorzystał Leonard Piątek (w 75. minucie). Mecz zakończył się zwycięstwem Polaków 4:2. Było to ostatnie spotkanie polskiej kadry przed wybuchem II wojny światowej, a dla Wilimowskiego ostatnie w reprezentacji Polski, w której łącznie w latach 1934–1939 rozegrał 22 mecze i strzelił 21 bramek.
Ernest Wilimowski grał również w reprezentacji polskiego Śląska, w której w latach 1934–1939 rozegrał 6 meczów i strzelił 7 bramek[26]. Najczęstszym rywalem kadry polskiego Śląska była reprezentacja Śląska Niemieckiego, których mecze nazywane były przez niemiecką prasę małymi meczami międzypaństwowymi (niem. „kleine Länderspiele”). Wilimowski debiut w reprezentacyjnej drużynie Śląska zaliczył 19 marca 1934 w Bytomiu w bezbramkowo zremisowanym meczu z odwiecznym rywalem ze Śląska Niemieckiego, a 24 marca 1935 w Zabrzu w zremisowanym 3:3 meczu z tym samym rywalem strzelił swoje trzy pierwsze bramki dla reprezentacji Śląska. Ostatni mecz w kadrze Śląska Ernest Wilimowski rozegrał 8 stycznia 1939 w Bytomiu, kiedy to zespół ten przegrał 3:5 z reprezentacją Śląska Niemieckiego.
Po wybuchu II wojny światowej Wilimowski grał w barwach reprezentacji III Rzeszy prowadzonej przez Seppa Herbergera, w której również imponował strzelecką skutecznością, gdyż w latach 1941–1942 w 8 meczach zdobył aż 13 bramek. Debiut w kadrze III Rzeszy zaliczył 1 czerwca 1941 w Bukareszcie w wygranym 4:1 meczu towarzyskim z Rumunią, w którym Wilimowski strzelił 2 bramki.
16 sierpnia 1942 doszło do najważniejszego piłkarskiego wydarzenia na Górnym Śląsku w czasie II wojny światowej. W Bytomiu na Stadionie im. marszałka Hindenburga, Niemcy z Wilimowskim w składzie rozgromili Rumunię 7:0, a Wilimowski strzelił jedną z bramek. Mecz na stadionie oglądało 55 000 widzów, a jak głosiła legenda, wśród nich byli Gerard Cieślik i Ernest Pohl[27]. W rzeczywistości obaj po latach przyznali, że to wymysł dziennikarza; Cieślika nie było wtedy stać na bilet tramwajowy z Chorzowa do Bytomia, a Pohl Wilimowskiego nigdy nie widział na oczy (Ten redaktor chcioł, abym tam był, to żech był)[28].
Ostatni mecz w drużynie III Rzeszy Wilimowski rozegrał 22 listopada 1942 w Bratysławie w towarzyskim wygranym 5:2 spotkaniu ze Słowacją.
Sezon | Rozgrywki | Mecze | Bramki |
---|---|---|---|
1934 | Liga | ||
1935 | Liga | ||
1936 | Liga | ||
1937 | Liga | ||
1938 | Liga | ||
1939 | Liga | ||
Łącznie | 86 | 117[1] |
Reprezentacja | Rok | Mecze | Bramki |
---|---|---|---|
Polska | |||
1934 | 5 | 3 | |
1935 | 0 | 0 | |
1936 | 1 | 0 | |
1937 | 4 | 3 | |
1938 | 8 | 10 | |
1939 | 4 | 5 | |
Łącznie | 22 | 21 | |
Polski Śląsk | |||
1934 | 1 | 0 | |
1935 | 1 | 3 | |
1936 | 0 | 0 | |
1937 | 2 | 3 | |
1938 | 1 | 1 | |
1939 | 1 | 0 | |
Łącznie | 6 | 7 | |
III Rzesza | |||
1941 | 4 | 6 | |
1942 | 4 | 7 | |
Łącznie | 8 | 13 |
Ernest Wilimowski oprócz piłki nożnej grał również w hokeja na lodzie na pozycji bramkarza w barwach Pogoni Katowice[29], świetnie jeździł na nartach oraz grał w szachy[20].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.