Ergatyw (łac. ergativus) – przypadek w językach ergatywno-absolutywnych, określający podmiot czasownika przechodniego[1]. Jest zbliżony znaczeniowo do polskiego narzędnika[2][3]. Może oznaczać również narzędzie czynności[4]. Częsty w językach kaukaskich[5], obecny też w baskijskim[6][7]. Istnieje też w niektórych językach Indian w Ameryce Północnej[6].
Ergatyw nazywany jest też agentywem (agentiwem)[6][8].
Ergatyw pełni funkcję syntaktyczną (składniową), sygnalizując podmiot w zdaniu, którego predykatem jest czasownik przechodni, to znaczy wówczas, gdy semantyczna rola podmiotu określana jest jako agens. Element pełniący w takim zdaniu syntaktyczną funkcję dopełnienia bliższego jest w przypadku absolutywu, a jego rolę sematyczną określa się – pacjens[9][10].
W przybliżony sposób konstrukcję ergatywną oddaje się w języku polskim przez stronę bierną czasownika[6].
Przykład
Przykład z języka plemienia Nez Percé, używanego na północnym zachodzie USA[11]:
- [Haama + nim] [pee + m 'wi + ye] [wewukiye + ne]
- [Człowiek (ＥＲＧ nim)] [3/3 + strzelać + ＡＳＰ] [łoś (ＯＢＪ)]
- Człowiek zastrzelił łosia
To samo zdanie w układzie mianownik – biernik
- [Haama + Ø] [hi + 'wi + ye] [wewukiye + Ø]
- [Człowiek (ＮＯＭ)] [3 + strzelać + ＡＳＰ] [łoś (Ａｃｃ)]
- Człowiek zastrzelił łosia
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Agens. encenc.pl. [dostęp 2017-12-09]. (pol.).
- ↑ Milewski 1967 ↓, s. 240.
- ↑ Majewicz 1999 ↓, s. 217.
- ↑ Polański 1999 ↓, s. 145.
- ↑ Milewski 1967 ↓, s. 240–242.
- ↑ a b c d Zbigniew Gołąb, Adam Heinz, Kazimierz Polański: Słownik terminologii językoznawczej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968.brak strony w książce
- ↑ Ergative case. [dostęp 2017-08-20]. (ang.).
- ↑ Włodzimierz Pianka: Nieścisłości związane z terminem „kategoria” w polskiej i słowiańskiej terminologii lingwistycznej, w: Kategorie w języku. Język w kategoriach pod redakcją Marii Cichońskiej. 2009. s. 18. [dostęp 2017-12-08].
- ↑ ergatywność | Woofla Świat Języków Obcych [online], woofla.pl [dostęp 2021-04-18] .
- ↑ ThomasT. Stolz ThomasT., Ergativ für blutigste Anfänger, Universität Bremen [zarchiwizowane] .brak strony (książka)
- ↑ Ellen Woolford: Four Way Case System: Ergative, Nominative, Objective, Accusative. [w:] Massachusetts Institute of Technology [on-line]. [dostęp 2017-12-08].
Bibliografia
