Abdus Salam
Abdus Salam (z lewej) i Syed Qasim Mahmood, pakistański pisarz, encyklopedysta i dziennikarz
Data i miejsce urodzenia
29 stycznia 1926 Jhang
Data i miejsce śmierci
21 listopada 1996 Oksford
Przyczyna śmierci
choroba Parkinsona
Miejsce spoczynku
Rabwah (Pendżab )
Zawód, zajęcie
fizyk
Narodowość
pakistańska
Tytuł naukowy
profesor
Alma Mater
Government College University w Lahore,University of Cambridge
Stanowisko
dyrektor International Centre for Theoretical Physics
Wyznanie
muzułmańskie (ahmadijja )
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Grób Abdusa Salama – na nagrobku wyryto napis: „First Muslim Nobel Laureate” („Pierwszy muzułmański laureat Nagrody Nobla”), jednak fanatycy zniszczyli wyraz „Muslim”[a] .
Abdus Salam (ur. 29 stycznia 1926 w Jhang , zm. 21 listopada 1996 w Oksfordzie )[1] – pakistański fizyk teoretyk , noblista , profesor fizyki teoretycznej w Imperial College London , założyciel i dyrektor International Centre for Theoretical Physics (ICTP) w Trieście [2] [3] . Zasłynął głównie w fizyce cząstek elementarnych – jako współtwórca teorii oddziaływań elektrosłabych obok Weinberga i Glashowa , z którymi otrzymał za to Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1979.
Życiorys
Pochodzenie i wykształcenie
Ojciec Abdusa Salama był urzędnikiem w Wydziale Edukacji w ubogim rolniczym regionie. Abdus Salam jako czternastolatek przystąpił do egzaminu wstępnego na University of the Punjab i uzyskał na nim najwyższy wynik w historii uczelni. Uzyskał stypendium, które pozwoliło mu na podjęcie studiów w Government College na University of the Punjab (obecnie Government College University, Lahore). Studia ukończył w 1946, uzyskując tytuł MA. W tym samym roku wyjechał na stypendium do St John’s College , wchodzącego w skład University of Cambridge . Tam w 1949 uzyskał stopień BA w dziedzinie matematyki i fizyki[4] .
Praca naukowa
W 1950 został wyróżniony Smith's Prize, nagrodą przyznawaną przez University of Cambridge osobom przed doktoratem, za wybitny wkład w dziedzinie fizyki. Stopień doktora fizyki teoretycznej uzyskał w 1952; jego rozprawa dotyczyła elektrodynamiki kwantowej [4] .
W 1951 wrócił do Pakistanu, aby wykładać matematykę w Government College; rok później objął stanowisko kierownika Zakładu Matematyki na University of the Punjab. W 1954 opuścił Pakistan i ponownie wyjechał do Cambridge , gdzie w 1957 został profesorem fizyki teoretycznej na Imperial College London . Stanowisko to łączył z funkcją dyrektora International Centre for Theoretical Physics (ICTP) w Trieście , którego był współzałożycielem[5] .
Abdus Salam za pomocą hipotetycznych równań opisał zależności pomiędzy siłą elektromagnetyczną a oddziaływaniami słabymi . Postulował istnienie cząstek elementarnych, takich jak Bozon W czy Bozon Z . Do podobnych wniosków doszli Sheldon Lee Glashow oraz Steven Weinberg , którzy stosowali inne metody badawcze. Istnienie tych bozonów zostało potwierdzone przez eksperymenty prowadzone w CERN w 1983[5] .
Od 1966 blisko współpracował z gen. Władysławem Turowiczem , komendantem pakistańskiego Space & Upper Atmosphere Research Committee (SUPARCO), przy rozwijaniu programu rakietowego i kosmicznego (satelity, astronauci). Brał również udział w rozwoju pakistańskiego programu nuklearnego[6] .
Nagrodę Nobla otrzymał w 1979, wraz z Sheldonem Lee Glashowem i Stevenem Weinbergiem , za niezależne prace nad jednolitą teorią wzajemnego słabego i elektromagnetycznego oddziaływania cząstek elementarnych [7] . Był pierwszym muzułmańskim i pakistańskim laureatem Nagrody Nobla. Otrzymał również wiele innych honorowych tytułów oraz wysokich odznaczeń[8] , m.in. status członka zagranicznego PAN (1985)[3] [9] . Laureat Medalu Copleya .
Śmierć
Po śmierci, spowodowanej chorobą Parkinsona , jego ciało zostało przetransportowane do Rabwah w Pendżabie i tam złożone w pobliżu grobu rodziców.
Wyróżnienia
Odznaczenia
Salama odznaczyło kilka krajów Azji, Europy i Ameryki Południowej:
Doktoraty honorowe
Tytuł doktora honoris causa przyznało mu ponad 40 uczelni z pięciu kontynentów – Azji, Europy, Afryki i obu Ameryk. Jego nazwisko znajduje się na liście uczelni, które przyznały ten tytuł, zamieszczonej na stronie internetowej Komitetu Noblowskiego[8] :
Uwagi
↑ Abdus Salam był wierzącym muzułmaninem: od urodzenia należał do ruchu ahmadijja , przez co przez część współwyznawców był uznawany za heretyka.
Przypisy
↑ Nobel Prize in Physics 1979 • Abdus Salam – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang. ) .
↑ Abdus Salam – Biographical. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang. ) .
↑ a b Salam Abdus , [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-07-29] .
↑ a b Abdus Salam. Biographical. [w:] nobelprize.org [on-line]. [dostęp 2019-12-17]. (ang. ) .
↑ a b Abdus Salam , [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-12-17] (ang. ) .
↑ The Rocket-Missile Man of Pakistan: Air Commodore Władysław Józef Marian Turowicz. Pakistan Defence. [dostęp 2015-09-09]. (ang. ) .
↑ Nobel Lecture, December 8, 1979 • Gauge Unification of Fundamental Forces . Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang. ) .
↑ a b c d e f g Abdus Salam Curriculum Vitae. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang. ) .
↑ Salam, Abdus , [w:] Członkowie Polskiej Akademii Nauk [online], czlonkowie.pan.pl [dostęp 2021-09-01] .
↑ Listagem Geral da Ordem Nacional do Mérito Científico. Ministério da Ciência, Tecnologia e Inovação. [dostęp 2014-02-25]. (port. ) .
↑ Doktorzy honoris causa: Multimedialna Baza Danych Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego. mbd.muzeum.uni.wroc.pl. [dostęp 2018-07-11]. (pol. ) .
Bibliografia
Linki zewnętrzne
ICTP Mission & History • An institute run by scientists for scientists, www.ictp.it
Spirit of Abdus Salam Award Recipients Announced , Three long-time ICTP staff share recognition ICTP founder and Nobel Laureate Abdus Salam, 30/01/2014, Trieste, Italy, www.ictp.it
XX wiek
1901: Röntgen
1902: Lorentz , Zeeman
1903: Becquerel , P. Curie , M. Curie
1904: Rayleigh
1905: Lenard
1906: Thomson
1907: Michelson
1908: Lippmann
1909: Marconi , Braun
1910: van der Waals
1911: Wien
1912: Dalén
1913: Kamerlingh Onnes
1914: von Laue
1915: W.L. Bragg , W.H. Bragg
1917: Barkla
1918: Planck
1919: Stark
1920: Guillaume
1921: Einstein
1922: N. Bohr
1923: Millikan
1924: Siegbahn
1925: Franck , Hertz
1926: Perrin
1927: Compton , Wilson
1928: Richardson
1929: de Broglie
1930: Raman
1932: Heisenberg
1933: Schrödinger , Dirac
1935: Chadwick
1936: Hess , Anderson
1937: Davisson , Thomson
1938: Fermi
1939: Lawrence
1943: Stern
1944: Rabi
1945: Pauli
1946: Bridgman
1947: Appleton
1948: Blackett
1949: Yukawa
1950: Powell
1951: Cockcroft , Walton
1952: Bloch , Purcell
1953: Zernike
1954: Born , Bothe
1955: Lamb , Kusch
1956: Shockley , Bardeen , Brattain
1957: Yang , T.D. Lee
1958: Czerenkow , Frank , Tamm
1959: Segrè , Chamberlain
1960: Glaser
1961: Hofstadter , Mössbauer
1962: Landau
1963: Wigner , Goeppert-Mayer , J. Hans D. Jensen
1964: Townes , Basow , Prochorow
1965: Tomonaga , Schwinger , Feynman
1966: Kastler
1967: Bethe
1968: Alvarez
1969: Gell-Mann
1970: Alfvén , Néel
1971: Gabor
1972: Bardeen , Cooper , Schrieffer
1973: Esaki , Giaever , Josephson
1974: Ryle , Hewish
1975: A. Bohr , Mottelson , Rainwater
1976: Richter , Ting
1977: Anderson , Mott , van Vleck
1978: Kapica , Penzias , Wilson
1979: Glashow , Salam , Weinberg
1980: Cronin , Fitch
1981: Bloembergen , Schawlow , Siegbahn
1982: Wilson
1983: Chandrasekhar , Fowler
1984: Rubbia , van der Meer
1985: von Klitzing
1986: Ruska , Binnig , Rohrer
1987: Bednorz , Müller
1988: Lederman , Schwartz , Steinberger
1989: Ramsey , Dehmelt , Paul
1990: Friedman , Kendall , Taylor
1991: de Gennes
1992: Charpak
1993: Hulse , Taylor
1994: Brockhouse , Shull
1995: Perl , Reines
1996: D. Lee , Osheroff , Richardson
1997: Chu , Cohen-Tannoudji , Phillips
1998: Laughlin , Störmer , Tsui
1999: 't Hooft , Veltman
2000: Ałfiorow , Kroemer , Kilby
XXI wiek
2001: Cornell , Ketterle , Wieman
2002: Davis Jr. , Koshiba , Giacconi
2003: Abrikosow , Ginzburg , Leggett
2004: Gross , Politzer , Wilczek
2005: Glauber , Hall , Hänsch
2006: Mather , Smoot
2007: Fert , Grünberg
2008: Nambu , Kobayashi , Maskawa
2009: Kao , Boyle , Smith
2010: Gejm , Nowosiołow
2011: Perlmutter , Schmidt , Riess
2012: Haroche , Wineland
2013: Englert , Higgs
2014: Akasaki , Amano , Nakamura
2015: Kajita , McDonald
2016: Thouless , Haldane , Kosterlitz
2017: Weiss , Barish , Thorne
2018: Ashkin , Mourou , Strickland
2019: Peebles , Mayor , Queloz
2020: Penrose , Genzel , Ghez
2021: Manabe , Hasselmann , Parisi
2022: Aspect , Clauser , Zeilinger
2023: Agostini , Krausz , L’Huillier
1901–1909
1910–1919
1910: F.O. Bower, J. Joly
1911: G. Chrystal, W.M. Bayliss
1912: G.E. Smith , W.M. Hicks
1913: E.H. Starling , H.B. Dixon
1914: E.W. Brown , W.J. Sollas
1915: J. Larmor , W.H. Rivers
1916: H.M. Macdonald, J.S. Haldane
1917: A.S. Woodward , J. Aitken
1918: A. Fowler , F.G. Hopkins
1919: J.H. Jeans , J.B. Farmer
lata 20.
1920: G.H. Hardy , W. Bateson
1921: F.W. Dyson , F. Blackman
1922: C.T.R. Wilson , J. Barcroft
1923: C.G. Martin, W.N. Shaw
1924: D. Clerk, H.H. Dale
1925: A.C. Seward , W.H. Perkin Jr
1926: A.V. Hill , W.B. Hardy
1927: J.C. McLennan, T. Lewis
1928: A.S. Eddington , R. Broom
1929: J.E. Littlewood , R. Muir
lata 30.
1930: J.E. Marr, O.W. Richardson
1931: R. Glazebrook, W.H. Lang
1932: E. Mellanby, R. Robinson
1933: G.I. Taylor , P.P. Laidlaw
1934: E.D. Adrian , S. Chapman
1935: A. Harker, C.G. Darwin
1936: E.S. Goodrich, R.H. Fowler
1937: A.H.R. Buller, N.V. Sidgwick
1938: F.W. Aston , R.A. Fisher
1939: D. Keilin , P.A.M. Dirac
lata 40.
1940: F.H.A. Marshall, P.M.S. Blackett
1941: E. Kennaway, E.A. Milne
1942: W.W.C. Topley, W.N. Haworth
1943: E.B. Bailey, H.S. Jones
1944: C.R. Harington, D. Brunt
1945: E.J. Salisbury, J.D. Bernal
1946: C.D. Darlington , W.L. Bragg
1947: F.M. Burnet , C.N. Hinshelwood
1948: J. Gray , H. Jeffreys
1949: R.A. Peters, G.P. Thomson
lata 50.
1950: C.F.A. Pantin, E.V. Appleton
1951: H. Florey , I. Heilbron
1952: F. Bartlett , C.K. Ingold
1953: P. Fildes, N.F. Mott
1954: H.A. Krebs , J.D. Cockcroft
1955: V. Wigglesworth, A. Todd
1956: O.T. Jones, D.M.C. Hodgkin
1957: F.G. Gregory, W.V.D. Hodge
1958: A.L. Hodgkin , H. Massey
1959: P.B. Medawar , R. Peierls
lata 60.
1960: R. Cameron, B. Lovell
1961: W.L.G. Clark, C.F. Powell
1962: J.C. Eccles , S. Chandrasekhar
1963: H.H. Read, R. Hill
1964: F. Brambell, M.J. Lighthill
1965: H.C. Husband, J.C. Kendrew , R.A. Lyttleton
1966: C. Cockerell , F. Yates , J.A. Ratcliffe
1967: J. Hutchinson, J.Z. Young , C.E. Tilley
1968: G. Roberts, W.T.J. Morgan, M.F. Atiyah
1969: C.W. Oatley, F. Sanger , G.E.R. Deacon
lata 70.
1970: J.F. Baker, W.A.H. Rushton, K.C. Dunham
1971: P.E. Kent, M. Perutz , G. Herzberg
1972: W.B. Lewis, F. Crick , D. Barton
1973: E.P. Abraham, R.R. Porter , M. Ryle
1974: S. Brenner , G. Edwards, F. Hoyle
1975: B. Wallis , D.C. Phillips, E. Bullard
1976: A. Walsh, J.L. Gowans, J.W. Cornforth
1977: J.B. Adams, H.E. Huxley , P. Hirsch
1978: T. Kilburn , R.A. Gregory, A. Salam
1979: V.E. Cosslett, H.W. Kosterlitz, C. Frank
lata 80.
1980: J.P. Wild, H. Harris, D. Wilkinson
1981: R. Riley, M.L. Vogt, G. Wilkinson
1982: C. Milstein , W. Hawthorne, R.H. Dalitz
1983: D.J. Bradley, W.S. Feldberg, J. Kingman
1984: A.L. Cullen, M. Lyon, A. Battersby
1985: J. Argyris, J.B. Gurdon, R. Penrose
1986: E. Ash, R. Doll, R. Richards
1987: G.V.R. Born, E.J. Denton, F. Graham-Smith
1988: H. Barlow, W. Watkins, G. Batchelor
1989: J. Vane , D. Weatherall, J.C. Polanyi
lata 90.
1990: O.C. Zienkiewicz , A. McLaren , M. Berry
1991: J. Mason, M. Berridge, D. McKenzie
1992: D. Tabor, M.A. Epstein , S. Donaldson
1993: R. Hill, H. Barlow , V. Heine
1994: S. Moncada, E. Mansfield, S. Chandrasekhar
1995: D. Metcalf, P. Nurse , R.J. Williams
1996: R. Hinde, J. Heslop-Harrison, A. Wiles
1997: G. Eglinton, J.M. Smith , D.H. Perkins
1998: E. Southern, R. Miledi, D.C. Bradley
1999: J.F. Davidson, P.D. Wall , A. Howie
rok 2000
XX wiek
XXI wiek
2001: John Pethica
2002: Alexander Dalgarno
2003: Peter Edwards
2004: John Clarke
2005: Keith Moffatt
2006: Michael J. Kelly
2007: Artur Ekert
2008: Michele Dougherty
2010: Andriej Gejm
2011: Matthew Rosseinsky
2013: Henning Sirringhaus
2015: George Efstathiou
2017: Peter Bruce
2018: James Durrant
2019: Andrew Cooper
2020: Clare Grey
2021: John Irvine
2022: Saiful Islam
Identyfikatory zewnętrzne: