Zmiana biegu rzeki Arno – projekt inżynierski tworzony latach w 1503–1504 przez włoskiego artystę renesansowego Leonarda da Vinci na zlecenie rządu Republiki Florenckiej.
Pomysł regulacji Arno po raz pierwszy pojawił się w 1347 roku[1]. Piza, którą Piero de'Medici oddał w 1494 roku Francuzom, w 1495 roku po ich wycofaniu się z Włoch ogłosiła niepodległość. Zabiegi florentczyków, by odzyskać miasto były bezskuteczne. Piza mogła się bronić w nieskończoność dopóki przez port u ujścia Arno docierały do nich zapasy. Wymyślono pomysł zmiany biegu rzeki, by odciąć mieszkańców miasta od dostaw żywności i zapasów[2].
W rzeczywistości chodziło o dwa osobne projekty. Pierwszy miał na celu zmianę koryta w dolnym odcinku rzeki, by odciąć wrogiemu miastu Pizie dostęp do morza. Drugi zakładał regulację rzeki na zachód od Florencji, by stała się tam możliwa żegluga[3]. W wyniku bystrzy między Signą a Montelupo, oraz płytkiego, krętego i zamulonego odcinka do Piza rzeka 10 mil na zachód od Florencji nie nadawała się do żeglugi[1]. Wzmagania o uzyskanie dostępu do morza nasilił się po dotarciu do Włoch informacji o sukcesie pierwszej wyprawy morskiej Krzysztofa Kolumba[4].
W projekt zaangażował się także Niccolò Machiavelli, doradca Piero Soderiniego w sprawach polityki i wojskowości. Był świadkiem pracy Leonarda jako inżyniera dla Cezara Borgii. Wówczas poznał go przebywając w twierdzy Imoli[2]. Sam Leonardo myślał nad regulacją rzeki co najmniej od początku lat 90. XV wieku[1].
19 czerwca wojska florenckie zajęły twierdzę La Verruca, pagórek widoczny na południowych stokach Wzgórz Pizańskich, skąd rozciąga się widok na równinę w dolnym biegu Arno. 21 czerwca Leonardo przybył do zdobytej twierdzy i opracował plan jej wzmocnienia. 22 lipca ponownie przybył do tej okolicy, by sporządzić szkic zmiany biegu rzeki. Podczas owych wypraw i pomiarów towarzyszem oraz pomocnikiem Leonarda był Giovanni Piffero[2].
Z badań Leonarda wynikało, że należy skierować rzekę na południe, do mokradeł pod Livorno, zwanych Stagno. Bieg wody miały odwrócić jazy na kanale długości 1 mili i 16 braccia (ok. 10 metrów) rozwidlającym się na dwa mniejsze. Rzeka od ujścia kanału była oddalona od Stagno o ok. 12 mil. Trzeba było wykopać rowy i wykopać z nich ok. miliona ton ziemi. W jednym z najwcześniejszych studiów efektywności pracy obliczył, ile ziemi może przerzucić robotnik. Ponieważ kanały miały być bardzo głębokie Leonardo oszacował, że potrzeba czternastu robotników, by przenieśli wiadro piachu z dna na górę. Według obliczeń prace trwałyby 54 tys. roboczodni[5]. Rachunki Leonarda stanowią jeden z pierwszych w historii studium efektywności pracy[6]. Aby przyspieszyć realizację zadania, zaprojektował specjalne maszyny, m.in. żuraw do budowy kanału[7].
20 sierpnia 1504 roku zaczęto kopać kanał Arno-Stagno[5]. Zatrudniono ok. 2 tys. robotników[1]. Leonardo nie brał czynnego udziału w pracach. Przebieg prac koordynował inżynier Colombino[5]. Zmodyfikował plan Leonarda, zrezygnował z budowę maszyny dźwigowej[8]. Pracę rozpoczęto od wyburzenia wieży w Fagiano, z której pozyskano materiał na tamę[5]. Leonardo konsultował z Machiavellim błędy popełniane przez kierownika budowy. Machiavelli napisał do inżyniera list, gdzie wyraził swoje zaniepokojenie łożyskiem kanału, które było płytsze od łożyska Arno. Colombino zignorował ostrzeżenie[8].
Na początku października 1504 roku podczas burzy zostały zniszczone łodzie strzegące wylotów kanałów. W wyniku katastrofy zginęło osiemdziesiąt osób. Ponadto w czasie burzy osunęły się ściany wykopów. Woda zalała gospodarstwa w dolinie. Budowę kanału zaprzestano w połowie października[1]. Według relacji asystenta Machiavellego Biagia Buonacorsiego projekt okazał się czasochłonny, kosztowny i nieopłacalny. Woda płynęła kanałami wyłącznie z powodu wylania rzeki. Koszt inwestycji wyniósł co najmniej 7 tys. dukatów. Większość kosztów poszło na opłacenie robotników i żołnierzy chroniących budowę przed pizańczykami[9]. Po wycofaniu się wojsk florenckich pizańczycy zasypali kanał[1].
Obecnie wzdłuż trasy kanału przebiega autostrada A11, łącząca Florencję z Pizą[10].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.