Yehudi Menuhin
Ilustracja
Yehudi Menuhin (1976)
Data i miejsce urodzenia

22 kwietnia 1916
Nowy Jork

Pochodzenie

żydowskie

Data i miejsce śmierci

12 marca 1999
Berlin

Przyczyna śmierci

atak serca

Instrumenty

skrzypce

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

skrzypek

Aktywność

1921–1999

Instrument
skrzypce
Giovanni Bussetto 1680
Giovanni Grancino 1695
Guarneri filius Andrea 1703
Soil Stradivarius
Prince Khevenhüller 1733 Stradivari
Guarneri del Gesù 1739
Lord Wilton 1742 Guarneri del Gesù
Odznaczenia
Order Zasługi (Wielka Brytania) Order Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny) Komandor Orderu Oranje-Nassau (Holandia) Wielki Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Komandor Orderu Sztuki i Literatury (Francja) Wielki Komandor Orderu Feniksa (Grecja) Komandor Orderu Leopolda (Belgia) Komandor Orderu Korony (Belgia) Order Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy Order Zasługi Republiki Włoskiej II Klasy Krzyż Wielki Orderu Zasługi Cywilnej (Hiszpania) Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Węgierskiego Zasługi (cywilny) Krzyż Wielkiego Oficera Orderu Zasługi RFN Krzyż Komandorski Orderu Zasługi RFN Krzyż Wielki Orderu św. Jakuba od Miecza (Portugalia)
Faksymile
Strona internetowa
Yehudi Menuhin w wieku 12 lat
Yehudi Menuhin z Bruno Walterem (1931)
Yehudi Menuhin z siostrą Hephzibah (1951)
Yehudi Menuhin z Béla Mavrákiem (1999)

Yehudi Menuhin (ur. 22 kwietnia 1916 w Nowym Jorku, zm. 12 marca 1999 w Berlinie)[1]amerykański wirtuoz skrzypiec oraz dyrygent.

Życiorys

Pochodził z rodziny żydowskiej o ukraińskich korzeniach. Syn Moshe Menuhina i nauczycielki gry na fortepianie Maruthy Sher. Z urodzenia Amerykanin, z wyboru Brytyjczyk. Naukę gry na skrzypcach rozpoczął w wieku czterech lat u Sigmunda Ankera w San Francisco, a następnie kontynuował u Louisa Persingera[2]. Publicznie zadebiutował w wieku siedmiu lat. W wieku ośmiu, po raz pierwszy wystąpił w San Francisco, jako solista z towarzyszeniem San Francisco Symphony Orchestra, wykonując niezwykle trudną Symfonię hiszpańską Édouarda Lalo przy akompaniamencie jego pierwszego nauczyciela – Louisa Persingera. Od 1927 studiował w Paryżu u Georga Enescu, a w latach 1929–1930 u Adolfa Buscha[3]. W Berlinie zadebiutował 6 stycznia 1927 w wieku 12 lat, gdzie po występie z Berlińskimi Filharmonikami pod dyrekcją Bruno Waltera okrzyknięto go złotym dzieckiem[4].

Wiem od tej chwili, że jest w niebiosach Bóg

Albert Einstein, 1929[5]

Cudowne dziecko jest czymś zasadniczo anormalnym, jak samo słowo wskazuje.
On jest jednak po prostu geniuszem, geniuszem – by tak to ująć – w stanie normalnym

Występował główne w Wielkiej Brytanii. Jako skrzypek był obok Jaschy Heifetza legendarnym wykonawcą Henryka Wieniawskiego i Niccola Paganiniego. Wielokrotnie odwiedzał Polskę, w której najchętniej koncertował w Poznaniu, współpracował także z Sinfonią Varsovia, której był pierwszym gościnnym dyrygentem[6]. W czasie II wojny światowej dał ponad 500 koncertów dla żołnierzy amerykańskich i alianckich oraz koncertował na rzecz Czerwonego Krzyża.

W 1963 założył własną szkołę dla młodzieży pod Londynem w Anglii Yehudi Menuhin School, mającą kształcić nie tylko świetnych muzyków, lecz przede wszystkim, jak mówił istoty otwarte i zrównoważone.

W 1975 jako ówczesny prezydent Międzynarodowej Rady Muzyki działającej przy UNESCO ustanowił 1 października Międzynarodowym Dniem Muzyki[7][8]. Jego najbardziej znanym uczniem jest Nigel Kennedy. Menuhin to także autor wielu książek, w tym autobiograficznej Unfinished Journey (1977). Za wybitne osiągnięcia w dziedzinie muzyki uhonorowany tytułem szlacheckim. 7 sierpnia 1983 roku wystąpił dla papieża Jana Pawła II w Castel Gandolfo razem z Polską Orkiestrą Kameralną Jerzego Maksymiuka[9].

Był twórcą i dyrektorem festiwali muzycznych w Gstaad (Szwajcaria), Bath (Anglia) oraz Windsor Festival.

Od pobytu w Indiach w 1952 fascynował się jogą – filozofią, medytacjami i ćwiczeniami sprawnościowymi. Był uczniem twórcy jogi iyengarowskiej B.K.S. Iyengara[10].

Związki z Polską

Jego związki z Polską rozpoczęły się w kwietniu 1984, kiedy przybył na zaproszenie Polskiej Orkiestry Kameralnej, jako solista i dyrygent. By sprostać wymaganiom zaplanowanego wówczas repertuaru do współpracy zaproszono wybitnych muzyków z całego kraju i powiększono skład zespołu do 40 osób[11]. Po pierwszym entuzjastycznie przyjętym koncercie Yehudi Menuhin przyjął propozycję dyrektora Waldemara Dąbrowskiego oraz Franciszka Wybrańczyka i objął funkcję pierwszego gościnnego dyrygenta nowo powstałej orkiestry symfonicznej, która odtąd przyjęła nazwę Sinfonia Varsovia[12].

Praca z żadną inną orkiestrą nie dała mi tyle satysfakcji, co moja praca, w charakterze solisty i dyrygenta, z orkiestrą Sinfonia Varsovia

Yehudi Menuhin, 29 sierpnia 1991

W 1996 roku, z okazji przypadającej 80. rocznicy urodzin Yehudiego Menuhina, orkiestra Sinfonia Varsovia pod jego dyrekcją nagrała komplet symfonii Beethovena oraz Schuberta. Odbyła szereg tournée koncertowych po Europie, a następnie praktycznie po całym świecie (USA, Kanada, Brazylia, Chile, Argentyna, Japonia, Korea, Tajwan, Hongkong), dając łącznie 65 koncertów[13].

Nagrody i odznaczenia

Odznaczenia państwowe

Królowa Elżbieta II nadała mu tytuł Kawalera Komandora Orderu Imperium Brytyjskiego (KBE)[14] w 1965 (przysługujący tej klasie orderu tytuł szlachecki zaczął obowiązywać gdy w 1985 otrzymał obywatelstwo brytyjskie[15]), w 1987 otrzymał Order Zasługi[16], a w 1993 został odznaczony tytułem barona, czyli godnością para[17] i członkostwem w Izbie Lordów.

Posiadał też holenderski Krzyż Komandorski Orderu Oranje-Nassau, francuskie Order Legii Honorowej II[18], III[19] i V klasy[20] oraz Krzyż Komandorski Orderu Sztuki i Literatury, grecki Krzyż Wielkiego Komandora Orderu Feniksa, belgijskie Order Leopolda i Order Korony[19], włoskie Krzyż Wielkiego Oficera i Krzyż Wielki Orderu Zasługi (1983[21] i 1996[22]), hiszpański Krzyż Wielki Orderu Zasługi Cywilnej (1995)[23], węgierski Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Zasługi (1996)[24], niemieckie Krzyż Komandorski i Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Zasługi RFN[25] (1956[20] i 1997), portugalski Krzyż Wielki Orderu św. Jakuba od Miecza (1998)[26].

Uhonorowany obywatelstwem miast: Edynburga, Bath, Reims, Warszawy, a także medalami Paryża i Jerozolimy.

Doktor honoris causa 27 uczelni na całym świecie m.in. Uniwersytetu Oksfordzkiego, Uniwersytetu Cambridge, Uniwersytetu w Bath, Belgijskiego Niderlandzkojęzycznego Uniwersytetu w Brukseli, Narodowego Uniwersytetu w Córdobie, Narodowego Uniwersytetu Muzycznego w Bukareszcie.

Za swoją autobiografię Niedokończona podróż otrzymał w 1972 nagrodę niemieckich krytyków na Międzynarodowych Targach Książki we Frankfurcie[27].

W 1991 otrzymał izraelską nagrodę Wolfa w dziedzinie sztuki.

W 1972 został laureatem prestiżowej duńskiej Nagrody Fundacji Muzycznej Léonie Sonning.

W 1968 roku w uznaniu zasług za działania charytatywne otrzymał od Indiry Gandhi Pokojową Nagrodą im. Nehru.

Życie osobiste

Miał dwie siostry Hephzibah (pianistka) i Yaltah (pianistka, poetka i malarka)[28]. Dwukrotnie żonaty z Nolą Nicholas (od 1938 do 1947), z którą miał dwójkę dzieci: Zamirę[29] i Krova, oraz z primabaleriną Dianą Gould (od 1947 do 1999), z którą miał dwóch synów: Jeremiego (pianistę) i Gerarda.

Śmierć

Ostatni koncert dał 7 marca 1999 w Düsseldorfie, dyrygując Symfonią nr 3 a-moll Mendelssohna[30]. Zmarł 12 marca 1999 w Berlinie na zawał serca, podczas europejskiej trasy koncertowej z orkiestrą Sinfonią Varsovią[31]. Został pochowany w Londynie. Pogrzeb odbył się zgodnie z obrządkiem judaistycznym.

Dyskografia

Nagrał ponad pół tysiąca płyt z samym tylko repertuarem skrzypcowym, nie licząc jego dyrygenckich dokonań.

  • 1966: West Meets East
  • 1968: West Meets East, Volume 2
  • 1988: Menuhin And Grappelli Play Gershwin
  • 1988: Menuhin & Grappelli Play Berlin, Kern, Porter & Rodgers & Hart
  • 1988: Menuhin And Grappelli Play "Jalousie" And Other Great Standards
  • 1988: The Very Best of Grappelli & Menuhin
  • 1988: Menuhin & Grappelli Play Gershwin
  • 1990: Jealousy: Hits Of The Thirties
  • 1991: Concert of the Century
  • 2009: The Great EMI Recordings Yehudi Menuhin
  • 2009: 100 Best Menuhin
  • 2012: Bach: Works With Orchestra

Przypisy

  1. Yehudi Menuhin na stronie allmusic.com. allmusic.com. [dostęp 2011-05-14]. (ang.).
  2. Kevin Starr: The Dream Endures: California Enters the 1940s. Oxford University Press, 2002. ISBN 0-19-992393-0.
  3. 10. rocznica śmierci Yehudi Menuhina. 2009-03-12. [dostęp 2015-06-19].
  4. Tytan odchodzi. [dostęp 2015-06-17].
  5. Yehudi Menuhin - anioł stulecia. 2010-12-02. [dostęp 2015-06-17].
  6. Orkiestra Sinfonia Varsovia. polmic.pl. [dostęp 2015-06-17].
  7. Międzynarodowy Dzień Muzyki. ZAiKS. [dostęp 2015-06-17].
  8. Światowy Dzień Muzyki UNESCO. radiozet.pl (archiwum), 2009-10-01. [dostęp 2011-05-15].
  9. Jacek Moskwa: Kalendarium pontyfikatu Jana Pawła II. Wydawnictwo Otwarte, 2014. ISBN 978-83-240-3115-3.
  10. Indie: nie żyje znany na całym świecie mistrz jogi B.K.S. Iyengar. polskieradio.pl, 2014-08-20. [dostęp 2015-06-19].
  11. 30 lat Sinfonii Varsovii. "Nie zatraciliśmy miłości do muzyki". 2014-05-27. [dostęp 2015-06-19].
  12. Sinfonia Varsovia. Oficjalna strona Orkiestry. [dostęp 2015-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-09)].
  13. Nauczyciel wirtuozów. [dostęp 2015-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-18)].
  14. "No. 53332". The London Gazette (Supplement). 11 June 1993. p. 1.
  15. British and Other Honours in Music. www.heraldica.org. [dostęp 2020-02-07]. (ang.).
  16. "No. 50849". The London Gazette. 3 March 1987. p. 2855.
  17. "No. 53379". The London Gazette. 22 July 1993. p. 12287.
  18. Andrew Cox: Dod's Parliamentary Companion. Vacher Dod Publishing, 1999, s. 275, seria: en.
  19. a b The New York Times Guide to the Arts of the 20th Century. V. 4 (1980-1999). Nowy Jork: Taylor & Francis, 2002, s. 3078.
  20. a b Johannes Peters, Alida Aden, Jürgen Stenzel: Musik im Dienste der Humanität. Zur Brunnerrezeption Yehudi Menuhins. Die Blaue Eule, 2002, s. 73, seria: de.
  21. Menuhin Yehudi. 13/09/1983. Grande Ufficiale Ordine al Merito della Repubblica Italiana
  22. Menuhin Yehudi. 08/03/1996. Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana
  23. Real Decreto 2241/1995, de 28 de diciembre, por el que se concede la Gran Cruz de la Orden del Mérito Civil al señor Yehudi Menuhin
  24. Húsz éve halt meg Yehudi Menuhin, minden idők egyik legnagyobb hegedűművésze. akibic.hu, 2019-03-10. [dostęp 2020-02-07]. (węg.).
  25. Warren Allen Smith: Celebrities in Hell. Fort Lee, NJ: Barricade Books, 2002, s. 80. (ang.).
  26. Estrangeiros com Ordens Portuguesas. www.ordens.presidencia.pt. [dostęp 2020-02-07]. (port.).
  27. Justyna Moćko: „Niedokończona podróż – dwadzieścia lat później” Yehudi Menuhin - fragmenty autobiografii. 2014-09-09. [dostęp 2015-06-17].
  28. Hans Keller, Christopher Wintle: Music and Psychology: From Vienna to London, 1939-52. Plumbago Books and Arts, 2003, s. 191. ISBN 0-9540123-1-3.
  29. Yehudi Menuhin is the father of a baby girl whose name is "Peace". „LIFE”. Tom 7,Nr 26, s. 27-28, 1939-12-25. ISSN 0024-3019. 
  30. Yehudi Menuhin. 2004-04-05. [dostęp 2015-06-17].
  31. Yehudi Menuhin (1916-1999) - dyrygent Sinfonii Varsovii. culture.pl, 2014-05-05. [dostęp 2015-06-17].

Bibliografia

  • W. Marchwica (red.), Słownik muzyki, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006, ISBN 83-7435-239-6, ISBN 978-83-7435-239-0.
  • Yehudi Menuhin, Niedokończona Podróż. Dwadzieścia Lat Później, tłumaczenie Rafał Śmietana, 2002, ISBN 83-88667-15-7, 9788388667152.
  • Yehudi Menuhin, Skrzypce i ja, Wydawnictwo Arkady, 2004, ISBN 83-213-4090-3.
  • Yehudi Menuhin w bazie Filmweb
  • Nowa encyklopedia powszechna PWN, Tom 5, Wydawn. Nauk. PWN, 1997, ISBN 83-01-11097-X, 9788301110970
  • Portal wiedzy onet: Menuhin Yehudi. portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-19)].

Linki zewnętrzne

  • Spotkanie Jehudi Menuhina z młodymi muzykami podczas wizyty w Warszawie w 1984 roku, film dokumentalny Andrzeja Brzozowskiego, 1985
  • Yehudi Menuhin dyryguje Polską Orkiestrą Kameralną w Warszawie, 1984 na stronie KronikaRP
  • Amerykański skrzypek Yehudi Menuhin prowadzi próbę z Orkiestrą Sinfonia Varsovia w Warszawie, 1989 na stronie KronikaRP
  • Tony Palmer: Menuhin: A Family Portrait. Gonzo Multimedia, 2016. ISBN 1-908728-06-X.

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się