Wybory parlamentarne w Izraelu we wrześniu 2019 roku – wybory do Knesetu XXII kadencji odbyły się 17 września.
W kwietniu 2019 odbyły się przyśpieszone wybory parlamentarne, które wyłoniły Kneset dwudziestej pierwszej kadencji. Ponieważ w wyznaczonym terminie Binjaminowi Netanjahu z Likudu nie udało się sformować nowego rządu, 29 maja Kneset przegłosował większością 74:25 samorozwiązanie. Nowe wybory parlamentarne zaplanowano na 17 września[1][2].
W wrześniowych wyborach zwyciężyła koalicja Niebiesko-Biali (33 mandaty), przed Likudem (32) i arabską Zjednoczoną Listą (13). Do Knesetu dostały się także Szas (9), Nasz Dom Izrael (8), Zjednoczony Judaizm Tory (7), Jamina (7), Partia Pracy-Geszer (6) oraz Obóz Demokratyczny (5)[3].
Ponieważ w wyznaczonym terminie ani Binjaminowi Netanjahu z Likudu, ani przywódcy Niebiesko-Białych Beniemu Gancowi nie udało się sformować nowego rządu, 12 grudnia Kneset przegłosował samorozwiązanie. Nowe wybory parlamentarne zaplanowano na 2 marca 2020[4][5].
Od 30 kwietnia do 30 maja 2019 roku Binjamin Netanjahu miał czas na utworzenie koalicji rządzącej na nową kadencję XXI Knesetu. 15 kwietnia 2019 roku partie ortodoksyjne (Szas i Zjednoczony Judaizm Tory) osiągnęły porozumienie z Unią Partii Prawicowych, że utworzą wspólny blok negocjacyjny tworzący przeciwwagę dla postulatów Awigdora Libermana i jego partii Nasz Dom Izrael[6][7]. Najdłuższe rozmowy prowadzone były właśnie przez ugrupowanie Liebermana i Likud. Netanjahu chcąc utrzymać przychylność partii ortodoksyjnych nie chciał zgodzić się na przegłosowanie zaproponowanego przez Nasz Dom Izrael, w poprzedniej kadencji, prawa poboru Żydów ortodoksyjnych do armii. Lieberman uznał, że warunkiem przystąpienia jego ugrupowania do koalicji jest wprowadzenie tego prawa w życie. Doprowadziło to do sytuacji patowej, która zmusiła Netanjahu i Likud do przegłosowania ustawy o rozwiązaniu Knesetu[8]. Ostatecznie Lieberman oskarżył Likud o skapitulowanie wobec ortodoksji. Negocjatorzy Likudu uznali żądania Naszego Domu Izrael za szalone, a Netanjahu stwierdził, iż Lieberman jest winny niepowodzenia utworzenia prawicowej koalicji, co stawia go na równi z lewicą. Z kolei lider Szasu – Arje Deri – oskarżył Liebermana o antysemityzm i reprezentowanie grup społecznych, których wkład w życie państwa jest znikomy[9][10][11][12].
120 deputowanych do Knesetu wybieranych jest w ordynacji proporcjonalnej z zamkniętych list w jednym ogólnokrajowym okręgu wyborczym. Próg wyborczy w wyborach wynosi 3,25%. Prawo zgłaszania list kandydatów posiadają partie lub koalicje wyborcze, które zadecydowały o starcie w wyborach. Prawo partii politycznych z 1992 roku pozwala na start każdej partii, która nie neguje Państwa Izrael jako państwa żydowskiego i demokratycznego, nie podżega do rasizmu i nie wspiera lub nie bierze udziału w działalności przeciw niemu. Lista, która przekroczy próg wyborczy otrzymuje liczbę mandatów równą jej wyborczej sile. Dochodzi do tego poprzez podział ważnych głosów oddanych na listy, z wynikiem pozwalającym na przekroczenie progu, w celu ustalenia ile głosów było potrzebnych na otrzymanie jednego mandatu przez listę. Podział mandatów odbywa się metodą D’Hondta, która w Izraelu jest znana jako metoda Badera-Ofera od nazwisk posłów, którzy zaproponowali jej zastosowanie (Jochanan Bader i Awraham Ofer)[13][14].
W celu zwiększenia swoich szans na zdobycie większej ilości mandatów partie mogą podpisać tzw. porozumienia o nadwyżce głosów. W myśl prawa porozumienie to zawiera się między dwoma partiami w celu podziału głosów, które nie wystarczyły na zdobycie kolejnego mandatu. Na tej zasadzie mniejsza partia przekazuje swoją nadwyżkę większej partii, z którą zawarła porozumienie. Podział głosów rozwiązuje się wtedy, dzieląc całkowitą liczbę ważnych głosów przyznanych obu listom w parach, które zawarły takie porozumienie, przez liczbę miejsc przyznanych obu listom, plus 1. Para list o najwyższym wskaźniku otrzymuje nadwyżkę miejsca[14][15].
Przed wyborami wrześniowymi porozumienie takie zawarte zostało pomiędzy następującymi listami wyborczymi[16][17]:
Już 28 kwietnia Likud wraz z partią My Wszyscy (Kulanu) Moszego Kachlona ustalili, że jeżeli dojdzie w przyszłości do nowych wyborów, to obie partie wystartują ze wspólnej listy w celu osiągnięcia lepszego wyniku wyborczego. Wstępnie ustalono, iż posłowie Kachlona otrzymają 4 miejsca na liście, a lider Kulanu otrzyma w ewentualnym przyszłym rządzie stanowisko ministerialne[18][19].
Podobne porozumienie osiągnął Beni Ganc z Ja’irem Lapidem. Obaj uznali, że wspólna lista pod nazwą Niebiesko-Biali wystartuje w przyszłych wyborach do Knesetu. Lapid oznajmił jednak, że należy przedyskutować podział miejsc na przyszłej liście, natomiast przywództwo powinno pozostać niezmienne. Według niego kandydatem na premiera powinien pozostać Ganc[20].
Wszystkie cztery główne arabskie partie (Hadasz, Ta’al, Ra’am i Balad) postanowiły powrócić do rozwiązania z 2015 roku i rozpoczęły negocjacje nad stworzeniem jednej Zjednoczonej Listy celem zdobycia większej liczby mandatów[21].
2 czerwca premier Netanjahu zdymisjonował Naftalego Bennetta ze stanowiska ministra edukacji i ministra ds. diaspory oraz Ajjelet Szaked ze stanowiska ministra sprawiedliwości. Jak podawał „The Times of Israel” premier nie chciał, aby oboje swoją pracą przyczyniali się do budowania popularności swojej partii – Nowej Prawicy, co mogłoby doprowadzić do odebrania Likudowi głosów[22].
26 czerwca powrót do polityki zapowiedział były premier Ehud Barak. Uznał, że Niebiesko-Biali nie posiadają dość sił, żeby zmobilizować elektorat przeciw Likudowi. Na konferencji prasowej towarzyszył mu m.in. Ja’ir Golan – były zastępca Szefa Sztabu Sił Obronnych Izraela. 1 lipca swoje poparcie i chęć przystąpienia do nowej partii wyraziła No’a Rotman – wnuczka Icchaka Rabina[23][24]. Nowa partia nazwała się Demokratyczny Izrael[25][26].
9 lipca Perec i Smotricz podpisali porozumienie o wspólnym starcie Żydowskiego Domu i Unii Narodowej we wrześniowych wyborach. Wezwali jednocześnie Naftalego Bennetta i Ajjelet Szaked do rozpoczęcia rozmów w celu utworzenia wspólnej listy[27].
Na początku lipca doszło do odłączenia się Żydowskiej Siły od Unii Partii Prawicowych. Itamar Ben-Gewir i Micha’el Ben-Ari oskarżyli Rafiego Pereca i Becalela Smotricza o łamanie umowy koalicyjnej i marginalizowanie Żydowskiej Siły. Postanowili nawiązać współpracę z rabinem Cwim Tauem z jesziwy Har ha-Mor, który 7 lipca ogłosił powstanie swojej partii No’am, związanej ze środowiskami jesziwy i chardalim (narodowych ortodoksów)[28][29].
18 lipca przewodniczący Partii Pracy – Amir Perec – ogłosił, że razem z partią Geszer Orli Lewi-Abekasis utworzy wspólną listę wyborczą. Jednocześnie poinformował, że nie dojdzie do połączenia się z nowym ugrupowaniem Ehuda Baraka ani Merecem[30][31].
25 lipca zapadła decyzja o tym, że Demokratyczny Izrael Ehuda Baraka, Merec oraz Ruch Zielonych, na którego czele stanęła dezerterka z Partii Pracy Setaw Szafir, utworzą wspólną listę wyborczą pod nazwą Obóz Demokratyczny (hebr. המחנה הדמוקרטי, Ha-Machane ha-Demokrati). Na czele listy stanął nowo wybrany przewodniczący partii Merec – Niccan Horowic, oprócz niego znalazło się na niej jeszcze 4 mężczyzn i 5 kobiet[32].
28 lipca doszło do porozumienia Unii Partii Prawicowych z Nową Prawicą o wspólnej liście wyborczej (Zjednoczona Prawica)[33]. Tego samego dnia Żydowska Siła poinformowała o wspólnym starcie z No’am[34].
31 lipca troje posłów partii My Wszyscy: Mosze Kachlon (przewodniczący), Eli Kohen oraz Tali Ploskow przeszło do Likudu. Jifat Szasza-Bitton pozostała w partii w celu utrzymania finansowania i zebrania pieniędzy na kampanię Likudu[35].
12 sierpnia Zjednoczona Prawica postanowiła zmienić nazwę na Jamina (hebr. יָמִינָה, dosł. Na prawo). Nazwa ma symbolizować ideologiczne położenie partii na prawo od Likudu[36].
25 sierpnia Sąd Najwyższy Izraela zablokował start Barucha Marzela i Ben Cijjona Gufsztajna z listy Żydowskiej Siły. Swoją decyzję uzasadnił tym, że obaj wygłaszali rasistowskie opinie wobec Arabów. Sąd zablokował petycję mającą w podobny sposób zaskarżyć lidera listy Itamara Ben-Gwira[37]. Na drugie miejsce przesunięto Adwę Biton, a na kolejne odpowiednio: Jicchaka Waserlaufa, Dawida Kuperszmidta i Jicchaka Kroizera[38].
29 sierpnia Mosze Feiglin wycofał swoją partię Zehut z wyborów parlamentarnych i podpisał umowę o współpracy z Likudem[39].
15 września partia No’am wycofała się z kampanii i udziału w wyborach, ponieważ jej politycy uznali, że partia ma niskie szanse na dostanie się do Knesetu. Według przewodniczącego partii – Drora Arjego – 70 tys. osób popisało deklarację poparcia partii, a około 250 tys. mogłoby zagłosować na nią[40].
Koalicja Unii Partii Prawicowych (Żydowski Dom i Unia Narodowa / Tekuma) z Nową Prawicą.
29 maja Żydowski Dom ogłosił, że nie zmieni kandydatów do wspólnej listy na wrześniowe wybory. Zaproponuje Rafiego Pereca, Idit Silman, Motiego Jogewa i Dawida Ben Cijjona[41]. 21 lipca Żydowski Dom i Unia Narodowa zawarły porozumienie o ponownym starcie ze wspólnej listy[42]. W sprawie składu wspólnej listy toczą się rozmowy pomiędzy liderami Żydowskiego Domu, Unii Narodowej, Żydowskiej Siły oraz Nowej Prawicy[43]. 28 lipca osiągnięto porozumienie z Nową Prawicą, Rafi Perec poinformował, że przekaże pierwsze miejsce na liście i przewodzenie liście przewodniczącej Nowej Prawicy – Ajjelet Szaked[33][34]. Do 12 sierpnia partia nazywała się Zjednoczona Prawica, później przyjęła nazwę Jamina[36]. Z list Jaminy wystartowali[44][45][46]:
|
Na liście partii znalazł się także narodowo-religijny rabin Chajjim Drukman (42. miejsce) oraz długoletni poseł Mafdalu i Żydowskiego Domu – Nisan Slomianski (41. miejsce)[47].
W maju Likud i My Wszyscy ogłosiły, że we wrześniowych wyborach wystawią wspólną listę[19]. Jednak w związku z przejściem posłów partii My Wszyscy do Likudu 31 lipca, to partia Netanjahu wystawiła listę wyborczą obejmującą wyłącznie Likud[35]. Pierwszymi czterdziestoma kandydatami partii byli[48]:
|
_cropped.jpg)
30 lipca partia ogłosiła swoją listę kandydatów[49]:
|
28 lipca Żydowska Siła ogłosiła, że we wrześniowych wyborach wystartuje razem ze wspieraną przez jesziwę Har ha-Mor partią No’am[50]. 31 lipca partie ogłosiły wspólną listę, jednak 1 lipca Żydowska Siła poinformowała, że stworzy samodzielną listę, ponieważ No’am wystawiła kandydata niereligijnego[51][52].
Ostateczna lista partii[53]:
|
15 września partia No’am wycofała się z kampanii i udziału w wyborach, ponieważ jej politycy uznali, że partia ma niskie szanse na dostanie się do Knesetu<[40].
6 lipca Beni Ganc, Ja’ir Lapid, Mosze Ja’alon i Gabi Aszkenazi ogłosili, że do kolejnych wyborów wystartują ponownie razem[54]. Oto pierwszych czterdziestu kandydatów[55]:
|
25 lipca partia ogłosiła dziesiątkę kandydatów do Knesetu[32]:
|
Partia Pracy wystawiła wspólną listę z Geszerem. Na liście znaleźli się[58]:
|
Pierwszymi dwudziestoma kandydatami z listy Szasu byli[59]:
|
.jpg)
Przewodniczący Mosze Feiglin poinformował, że nie weźmie udziału w zjednoczeniu religijnej prawicy i samodzielnie wystartuje w wyborach[60]. 31 lipca Feiglin ogłosił listę kandydatów[61]:
|
29 sierpnia Feiglin ogłosił, że Zehut nie wystartuje w wyborach, ale podejmie współpracę z Likudem[39].
Oto pierwszych piętnastu kandydatów[62]:
|
.jpg)
Koalicja wyborcza czterech największych partii arabskich: Balad, Hadasz, Ra’am i Ta’al. Lista wygląda następująco[44]:
|
Ostateczna lista partii, po odłączeniu się od No’am, wygląda następująco[63]:
|
Do wyborów we wrześniu swoje listy wystawiły jeszcze m.in. następujące partie/ruchy[64]:
W wyborach wzięło udział 4 465 168 osób spośród 6 394 030 uprawnionych, co dało frekwencję 69,83%. 28 362 głosów było nieważnych[3]
Oficjalne wyniki wyborów[3]:
| Partia | Głosy | % | Miejsca | +/-[65] | Przywódca | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Niebiesko-Biali (Moc Izraela, Telem i Jest Przyszłość) |
1 151 214 | 25,95% | 33 |  2 |
Beni Ganc, Ja’ir Lapid, Mosze Ja’alon | |
| Likud | 1 113 617 | 25,10% | 32 | 3 |
Binjamin Netanjahu | lub 7 w stosunku do wyniku Likudu/My Wszyscy
|
| Zjednoczona Lista | 470 211 | 10,60% | 13 |  3 |
Ajman Auda | w stosunku do wyniku Hadasz-Ta’al i Ra’am-Balad |
| Szas | 330 199 | 7,44% | 9 | 1 |
Arje Deri | |
| Nasz Dom Izrael | 310 154 | 6,99% | 8 | 3 |
Awigdor Lieberman | |
| Zjednoczony Judaizm Tory | 268 775 | 6,06% | 7 | 1 |
Ja’akow Litzman | |
| Jamina (Nowa Prawica, Żydowski Dom i Unia Narodowa) |
260 665 | 5,87% | 7 | 2 |
Ajjelet Szaked, Rafi Perec, Becalel Smotricz | w stosunku do wyniku Unii Partii Prawicowych |
| Partia Pracy-Geszer | 212 782 | 4,80% | 6 |  |
Amir Perec, Orli Lewi-Abekasis | |
| Obóz Demokratyczny (Merec, Demokratyczny Izrael, Ruch Zielonych) |
192 495 | 4,34% | 5 | 1 |
Niccan Horowic, Ehud Barak, Setaw Szafir | w stosunku do wyniku Merecu |
| Żydowska Siła | 83 609 | 1,88% | 0 | |
Itamar Ben-Gewir | |
| Comet | 14 805 | 0,33% | 0 | |
||
| Inne partie | 28 290 | 0,62% | 0 | |
łącznie 18 ugrupowań |
Pogrubioną czcionką oznaczono ugrupowania, które przekroczyły próg wyborczy 3,25%
Posłowie wybrani w wyborach[66]:
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
