| |||||||||||
| 1919-1939 | |||||||||||
| |||||||||||
| Państwo | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Data powstania |
12 sierpnia 1919 | ||||||||||
| Siedziba wojewody i sejmiku | |||||||||||
| Wojewoda | |||||||||||
| Powierzchnia |
(1931) 16 407 km² | ||||||||||
| Populacja (1931) • liczba ludności |
| ||||||||||
| • gęstość |
65,8 os./km² | ||||||||||
| Tablice rejestracyjne |
PM | ||||||||||
Adres Urzędu Wojewódzkiego: Fosa Staromiejska 31-33Toruń | |||||||||||
| Podział administracyjny | |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie II Rzeczypospolitej
| |||||||||||
.png)
Województwo pomorskie – województwo II Rzeczypospolitej istniejące w latach 1919–1939 ze stolicą w Toruniu.
Województwo pomorskie ze stolicą w Toruniu powstało 12 sierpnia 1919 roku z części terenów dawnego zaboru pruskiego (Prusy Zachodnie) na podstawie przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1919 roku o tymczasowej organizacji zarządu b. dzielnicy pruskiej[3]. Jednak dopiero w styczniu 1920 roku po wkroczeniu na Pomorze wojsk generała Hallera mogła tam się zorganizować polska administracja. Zamieszkane było w większości przez Polaków, w tym Kaszubów, dość liczną społeczność stanowili jednak Niemcy (szczególnie na terenach pogranicznych). Niemcy nigdy nie pogodziły się z utratą „polskiego korytarza” i aż do 1933 roku dążyły do jego pokojowej aneksji.
1 kwietnia 1938 roku dokonano zmian granic województwa. Z województwa poznańskiego przyłączono powiaty: wyrzyski, szubiński, bydgoski, inowrocławski, a także Chełmce i Kruszwicę z powiatu mogileńskiego[4]. Z województwa warszawskiego przyłączono powiaty: nieszawski, rypiński, lipnowski i włocławski. Powiat działdowski został przyłączony do województwa warszawskiego. Zmiana ta miała na celu zatarcie granic rozbiorowych, ale przyniosła też nowe problemy, ponieważ w granicach województwa pomorskiego znalazła się Bydgoszcz, która stając się największym miastem w województwie, zaczęła aspirować do roli jej stolicy. Od tego momentu na oznaczenie województwa używano także nazwy Wielkie Pomorze. W 1939 roku województwo, wbrew prawu międzynarodowemu, zostało włączone do III Rzeszy, tworząc wraz z terytorium dawnego Wolnego Miasta Gdańska Okręg Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie. Obszar powiatów szubińskiego, inowrocławskiego, nieszawskiego i włocławskiego włączono z kolei do Okręgu Rzeszy Kraj Warty. Na terenie województwa działały organizacje państwa podziemnego Grunwald (organizacja konspiracyjna)[5]. W 1945 roku z terenu dawnego województwa wydzielono północną część, która po połączeniu z obszarami włączonymi do Polski w 1945 roku utworzyła województwo gdańskie. Pozostała część, ze stolicą w Bydgoszczy, zachowała nazwę „województwo pomorskie” do 1950 roku, kiedy to wprowadzono nazwę „województwo bydgoskie”.
Według danych pochodzących z Wielkiej ilustrowanej encyklopedji powszechnej „Gutenberga” z 1934 roku na 1 km² mieszkało na Pomorzu 57,1 mieszkańców, na ludność w miastach przypadało 25% ogółu ludności. Z ogólnej powierzchni 1 mln 587 tys. ha: grunty orne zajmowały 56,1%, łąki 6,1%, pastwiska 3,2%, sady i ogrody 0,9%, lasy 22,8%, a nieużytki 10,9%. W gospodarstwach rolnych przeważała własność średnia i wielka. Gospodarstwa małe (2-5 ha) zajmowały 3%, średnie (5-20 ha) 20,7%, wielkie (od 20 ha) 74,7% ogólnej powierzchni gruntów ornych. Chów i hodowla bydła odgrywała małą rolę. Koni było w 1929 roku na obszarze województwa 158 444 sztuk, bydła 395 210 sztuk, a owiec i kóz 205 740 sztuk.
Rolnictwem i pokrewnymi zajęciami zajmowało się 61,9% ogółu mieszkańców, przemysłem 13,5%, handlem 3,6%, komunikacją 5,8% inne zajęcia 4,6%. Znaczną rolę odgrywało rybołówstwo, zwłaszcza morskie. Tym ostatnim zajmowało się w 1929 roku 1370 osób na 1031 łodziach co dało 27 829 kwintali ryb (głównie flądry i szproty).
Jedyne województwo (obok województwa poznańskiego), w którym istniał samorząd stopnia wojewódzkiego. Działał on na podstawie przepisów popruskich. Organami tego samorządu były: sejmik wojewódzki, wydział wojewódzki oraz starosta krajowy.
Główne urzędy i instytucje znajdowały się w Toruniu w mniejszym stopniu w Grudziądzu, Gdyni oraz Bydgoszczy. Najważniejsze to:
Analfabetów było (w 1921) zaledwie 5,2% ludności. W roku szkolnym 1929/30 było na Pomorzu 1384 szkół powszechnych z 3222 nauczycielami 132 114 uczniów, z których 127 869 uczęszczało do szkół polskich, a 4245 do szkół niemieckich. Szkół średnich było 32, 8 seminariów nauczycielskich, a szkół zawodowych 23. Czasopism ukazywało się (1929 rok) 108, w tym 95 polskich i 13 niemieckich. Dzienników było 13 (w tym 7 w Toruniu), najważniejsze to Słowo Pomorskie, Dzień Pomorza, Głos Robotnika.
Najważniejsze Szkoły Zawodowe na Pomorzu:
Ludność województwa w 1921 roku wynosiła 935.643 osób[9].
Podział ludności ze względu na narodowość[9]:
Podział ludności ze względu na wyznanie[9]:
Liczba ludności (dane z 9 grudnia 1931):
| Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| Ogółem | 1 080 138 | 100 | 547 027 | 50,64 | 533 111 | 49,36 |
| Miasto | 348 359 | 32,25 | 176 936 | 16,38 | 171 423 | 15,87 |
| Wieś | 731 779 | 67,75 | 370 091 | 34,26 | 361 688 | 33,49 |
| Wojewodowie | Okres urzędowania |
|---|---|
| Stefan Łaszewski | 15 października 1919 – 21 lipca 1920 |
| Jan Brejski | 27 lipca 1920 – 16 maja 1924 |
| Stanisław Wachowiak | 22 maja 1924 – 12 października 1926 |
| Kazimierz Młodzianowski | 12 października 1926 – 4 lipca 1928 |
| Mieczysław Seydlitz | 16 lipca 1928 – 28 lipca 1928 (p.o.) |
| Wiktor Lamot | 28 lipca 1928 – 18 listopada 1931 (p.o. do 12 lipca 1929) |
| Stefan Kirtiklis | 18 listopada 1931 – 16 lipca 1936 |
| Władysław Raczkiewicz | 17 lipca 1936 – 5 września 1939[10] |
| Wicewojewodowie | Okres urzędowania |
|---|---|
| Mieczysław Seydlitz | sierpień 1926 - wrzesień 1934 |
| Powiaty miejskie |
|
|---|---|
| Powiaty ziemskie |
|
| Województwa |
|
|---|---|
| Okręgi adm. |
|
| Województwa proponowane |
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
