Waręż
Варяж
Ilustracja
Kościół św. Marka w Warężu
Herb
Herb
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Rejon

czerwonogrodzki

Powierzchnia

2,17 km²

Wysokość

202 m n.p.m.

Populacja (2001)
• liczba ludności
• gęstość


888
409 os./km²

Nr kierunkowy

+380 3257

Kod pocztowy

80014

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, blisko górnej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Waręż”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Waręż”
Ziemia50°31′12″N 24°05′24″E/50,520000 24,090000
Strona internetowa
Widok na Waręż z Sulimowa

Waręż (ukr. Варяж, Wariaż); w II RP Waręż Miasto; 1951–1989 Nowoukrainka (ukr. Новоукраїнка[1][2]) – wieś (do 1934 miasteczko) na Ukrainie w obwodzie lwowskim, w rejonie czerwonogrodzkim.

Prywatne miasto duchowne lokowane w 1538 roku położone było w XVI wieku w województwie bełskim[3].

Do 17 września 1939 leżał w woj. lwowskim, a do 15 lutego 1951 w woj. lubelskim (powiat hrubieszowski) jako siedziba gminy Waręż.

Miejscowość liczy niespełna 900 mieszkańców. W granicach Waręża znajduje się dawniej samodzielna wieś Waręż Wieś.

Historia

Miasteczko zostało założone w 1538 przez Feliksa Oszczowskiego z Oszczowa na mocy przywileju króla Zygmunta I Starego. W 1688 roku Marek Matczyński, przyjaciel i zaufany współpracownik króla Jana III Sobieskiego, założył w Warężu kolegium pijarów[4]; do nauczycieli należał m.in. Ignacy Zaborowski, autor pierwszych polskich tablic logarytmicznych (1787).

W okresie międzywojennym znajdował się w województwie lwowskim, w powiecie sokalskim.

Od 26 października 1939 do 1944 pod okupacją niemiecką w ramach Generalnego Gubernatorstwa. W latach 1941–1942 w Warężu funkcjonował obóz pracy, w którym zginęło kilkuset Żydów[5]. 17 marca 1944 roku wobec zagrożenia ze strony UPA polska ludność Waręża ewakuowała się do Sokala i innych miejscowości. Zginęło 11 osób, które nie opuściły miejscowości[6]. 27 maja 1945 roku Waręż stał się obiektem ataku UPA oraz prawdopodobnie WiN-AK. Zdobyto posterunek MO oraz wykonano egzekucje na 10 osobach, głównie działaczach komunistycznych i konfidentach. Prawdopodobnie była to pierwsza wspólna akcja UPA i WiN-AK[7]. Podczas drugiego ataku UPA na Waręż 5 października 1946 roku zginęło 2 żołnierzy Wojska Polskiego i 4 milicjantów, uległo spaleniu 67 budynków mieszkalnych i ponad 158 budynków gospodarczych[6].

Do 1951 roku w granicach do Polski, jako siedziba gminy Waręż, która po przeniesieniu Waręża do ZSRR została przemianowana na gminę Hulcze, a siedziba przeniesiona do Hulcza[8]. 15 lutego 1951 (na podstawie umowy o zamianie granic) włączony do USSR w ZSRR, gdzie zmieniono nazwę na Nowoukrainka (do 1989). W granicach Polski pozostał niewielki północno-zachodni skrawek Waręża. Widoczny jest nadal w operacie katastralnym i formalnie stanowi eksklawę miejscowości Oszczów-Kolonia[9].

10 października 1989 przywrócono historyczną nazwę Waręż, choć w języku ukraińskim w nieco innym brzmieniu, Wariaż (Варяж) (dawniej Варенж).

Po rozpadzie ZSRR od 1991 roku w granicach Ukrainy.

Zabytki

  • najbardziej znanym zabytkiem Waręża jest kościół św. Marka Apostoła (pijarów) z XVII wieku, projektu Jana Michała Linka. W podziemiach świątyni spoczywa jego fundator Marek Matczyński. W XVIII w., po zajęciu Waręża przez Austriaków, pijarzy opuścili wieś. Kościół stał się parafialnym. Od zawalenia się sklepienia w 1983 r. pozostaje on w stanie ruiny[4].
  • dawny kościół katolicki, obecnie cerkiew greckokatolicka z k. XVII w., prawdopodobnie również projektu Jana Michała Linka
  • XVIII-wieczna przydrożna kapliczka słupowa
Panorama Waręża widziana z Polski

Ludzie

Zobacz też

Przypisy

  1. Указ Президії ВР УРСР від 10.11.1951 «Про утворення Забузького району в складі Львівської області»
  2. Указ Президії ВР УРСР від 11.10.1989 Про відновлення деяким селам Львівської області колишніх найменувань
  3. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: „Czasy Nowożytne”, 21, 2008, s. 174.
  4. a b Kościół pw. św. Marka Apostoła i klasztor (wraz z konwiktem) Pijarów w Warężu – zapomniana fundacja Marka Matczyńskiego, przyjaciela króla Jana III [online], www.wilanow-palac.pl [dostęp 2023-02-21].
  5. Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 132.
  6. a b Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 1022, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  7. Grzegorz Motyka, Rafał Wnuk, Pany i rezuny. Współpraca AK-WiN i UPA 1945–1947, s. 92.
  8. Dz.U. z 1951 r. nr 60, poz. 412.
  9. Skrawek Waręża w Geoportalu
  10. Emanuel Rostworowski: Potocki Stanisław Szczęsny (Feliks) herbu Pilawa. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXVIII. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, 1984–1985, s. 183.

Bibliografia

  • Wójcik Marek: Malowidła ścienne w kościele popijarskim pw. św. Marka w Warężu i ich pierwowzory graficzne – dzieła Pozza i Rubensa. W: Sztuka Kresów Wschodnich: materiały sesji naukowej. T. III. 1998.

Linki zewnętrzne


Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się