pułkownik piechoty | |
Data i miejsce urodzenia |
7 czerwca 1873 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1914–1927 |
Siły zbrojne | |
Formacja | |
Główne wojny i bitwy | |
Późniejsza praca |
historyk, dydaktyk |
Odznaczenia | |
Wacław Tokarz (ur. 7 czerwca 1873 w Częstochowie, zm. 3 maja 1937 w Warszawie) – polski historyk powstań narodowych i wojskowości, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Warszawskiego, dydaktyk, propagator metody szczegółowej w badaniach historycznych, pułkownik piechoty Wojska Polskiego, członek Koła Krakowskiego Towarzystwa Historycznego[1], członek tymczasowego zarządu Polskiego Skarbu Wojskowego w 1912[2].
Od najmłodszych lat zaczął interesować się historią, poczynając od działalności w szkolnym kółku historycznym. W 1892 roku, po ukończeniu gimnazjum częstochowskiego, rozpoczął studiowanie historii na UJ. Wkrótce porzucił historię na rzecz chemii, którą zajmował się ok. 4 lat. Nabawił się jednak alergii na środki chemiczne, dlatego też zdecydował się powrócić na studia historyczne. Ukończył je w 1902, doktoryzując się u Wincentego Zakrzewskiego pracą pt. Ze studiów nad sejmem walnym za Zygmunta Augusta. Był członkiem Ligi Narodowej w latach 1900–1909[3].
W 1906 habilitował się nagrodzoną przez Akademię Umiejętności pracą pt. Ostatnie lata Hugona Kołłątaja[4][5]. W tym czasie nauczał historii w gimnazjum żeńskim Kaplińskiej w Krakowie. Wkrótce po śmierci Karola Potkańskiego (1908) objął katedrę historii powszechnej i austriackiej oraz tym samym otrzymał tytuł profesora. W 1911 roku ukończył, poprzedzoną wnikliwym przejrzeniem archiwów moskiewskich, pracę pt. Warszawa przed wybuchem powstania 17 kwietnia 1794 roku[6]. Praca ta powoduje skoncentrowanie się zainteresowań Tokarza wokół tematu powstań. Osiągnął tytuł profesora zwyczajnego.
Podejmowanie zagadnienia powstań przyciągało rzesze młodzieży działającej w ruchu strzeleckim na seminaria i wykłady Tokarza. Historyk ten wykształcił wielu w przyszłości mających się zasłużyć historyków, jak np. Stanisława Herbsta. Styczność Tokarza z ruchem strzeleckim spowodowała jego zainteresowanie się poczynaniami Piłsudskiego. Wkrótce Tokarz objął prezesurę koła Drugiej Krakowskiej Drużyny Strzeleckiej. Współtworzył także Komisję Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. Mając styczność z samym Piłsudskim wprowadził jego idee na UJ.
W 1914 roku wstąpił ochotniczo do wojska. Pełnił funkcję zastępcy szefa Departamentu Wojskowego NKN. Od 1915, jako aspirant, został żołnierzem Legionów Polskich. Był zastępcą Komisarza Głównego i członkiem Rady Polskiej Organizacji Narodowej w 1914 roku[7]. W trakcie wojny zbliżył się do obozu Władysława Sikorskiego. W 1917 został mianowany podporucznikiem. W tym samym roku wydał Armię Królestwa Polskiego 1815–1830. W tym okresie nauczał w szkołach podchorążych w Kamieńsku i w Kozienicach. Był pracownikiem Biura Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu[8].
Po zakończeniu I wojny światowej Tokarz pozostał w wojsku. W 1920 został mianowany kapitanem. Pełnił służbę na stanowisku kierownika Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, pozostając oficerem nadetatowym 14 Pułku Piechoty[9][10]. Redagował Biblioteczkę Legionisty i Bellonę.
Z dniem 14 kwietnia 1921 jako urzędnik wojskowy V rangi został przeniesiony do służby naukowo-oświatowej w stopniu pułkownika służby naukowo-oświatowej[11]. Po zniesieniu służby naukowo-oświatowej został przeniesiony do korpusu oficerów piechoty. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 134. lokatą w korpusie oficerów zawodowych piechoty[12]. Z tego okresu pochodzą prace pt. Bitwa pod Ostrołęką (1922)[13] i Sprzysiężenie Piotra Wysockiego i noc listopadowa (1925)[14].
Jako członek specjalnej komisji do zbadania zarzutów Piłsudskiego co do Wojskowego Biura Historycznego, przyczynił się do ich uchylenia. Tym samym w 1927 roku został zmuszony do przejścia w stan spoczynku. Z tego powodu podjął pracę na UW. W 1928, po śmierci Władysława Smoleńskiego, objął tam katedrę nowożytnej historii Polski. W tym czasie wydał swoją najbardziej znaną pracę pt. Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831 roku (1928), w której podjął się szerokiej polemiki z dotychczasowymi ustaleniami historyków, zwłaszcza wobec dzieła rosyjskiego historyka wojskowości gen. Aleksandra K. Puzyrewskiego (Wojna polsko-ruska 1831 r., wyd. Warszawa 1899). Z tego okresu pochodzi także Insurekcja Warszawska 17 i 18 kwietnia 1794 roku (1934)[15], którą uważa się powszechnie za najbardziej ciekawą i dojrzałą z prac Tokarza. Na UW rozwinął także prace edytorskie, wydając np. Pomniki Prawa Rzeczypospolitej Krakowskiej 1815–1848.
Jednak starania te przerwała śmierć 3 maja 1937. Został pochowany 7 maja 1937 na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[16] (kwatera 98-5-1,2)[17].
Do grona jego uczniów zaliczają się: Eugenia Brańska, Janusz Durko, Rafał Gerber, Stanisław Herbst, Henryk Jabłoński, Maksymilian Meloch, Adam Moraczewski, Ksawery Świerkowski.
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.