 Vincent Price w filmie Laura (1944) | |
| Imię i nazwisko |
Vincent Leonard |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
27 maja 1911 |
| Data i miejsce śmierci |
25 października 1993 |
| Zawód | |
| Współmałżonek |
Edith Barrett |
| Lata aktywności |
1935–1993 |
Vincent Price, właśc. Vincent Leonard Price Jr. (ur. 27 maja 1911 w Saint Louis, zm. 25 października 1993 w Los Angeles) − amerykański aktor filmowy i teatralny, znany głównie z występów w filmach grozy. Użyczył głosu w słynnej piosence Michaela Jacksona „Thriller”.
Price urodził się jako najmłodszy z czwórki dzieci Vincenta Leonarda Price’a Seniora (prezesa National Candy Company) i jego żony Marguerite Cobb Wilcox[1][2]. Dziadek aktora, Vincent Clarence Price, wymyślił „Dr. Price’s Baking Powder”, pierwszy proszek do pieczenia na bazie kremu z tartarusu[3], czym zabezpieczył finansowo rodzinę[4].
Price uczęszczał do szkoły Mary Institute and St. Louis Country Day School. W 1933 ukończył z dyplomem historię sztuki na Uniwersytecie Yale, gdzie pracował w czasopiśmie satyrycznym kampusu The Yale Record[5]. Po rocznym nauczaniu, rozpoczął studia na Uniwersytecie Londyńskim, w celu uzyskania stopnia magistra sztuk pięknych. Vincenta ciągnęło jednak do teatru, gdzie po raz pierwszy na zawodowej scenie pojawił się w 1934. Jego aktorska kariera rozpoczęła się w Londynie w 1935. W drugiej połowie lat 30. Price występował z teatrem repertuarowym Orsona Wellesa, Mercury Theatre[6][7].
W 1936 Price zagrał księcia Alberta Wiktora w amerykańskiej sztuce Laurence’a Housmana Victoria Regina, gdzie w rolę tytułową Wiktorii Hanowerskiej wcieliła się Helen Hayes[8].
Rozpoczął grę jako aktor charakterystyczny, choć później nieodłącznie kojarzony jest ze światem filmów grozy. Debiut filmowy miał miejsce w 1938 za sprawą Service de Luxe, co pozwoliło mu zagrać później w filmie Laura (1944), wyreżyserowanym przez Otto Premingera, gdzie partnerował Genie Tierney[9]. Vincent wcielił się także w postać proroka Józefa Smitha w filmie Brigham Young (1940). W obrazie Wilson (1944) zagrał adwokata Williama Gibbsa McAdoo. Natomiast w produkcji Klucze królestwa (1944), był odtwórcą roli pretensjonalnego księdza[10].
Po raz pierwszy aktor zetknął się z gatunkiem filmów grozy w 1939. W filmie Tower of London wystąpił wspólnie z Anglikiem Borisem Karloffem. Rok później Price wystąpił w roli tytułowej w Powrocie niewidzialnego człowieka. W 1948 w parodii horroru Abbott i Costello spotykają Frankensteina odniósł się do wspomnianej kreacji, użyczając swego głosu[11].
_1.jpg)
W latach 1945–1946 Amerykanin ponownie towarzyszył aktorce Tierney w dwóch godnych uwagi tytułach, Dragonwyck[12] i Zostaw ją niebiosom[13]. Price zagrał także role nikczemnych ludzi w dreszczowcach kina czarnego, jak Pajęczyna[14] (1947), Długa noc[15] (1947), Rogues' Regiment[16] (1948) oraz Łapówka (1949), gdzie towarzyszył Robertowi Taylorowi, Avie Gardner i Charlesowi Laughtonowi. Pierwszą główną rolą Vincenta była postać oszusta Jamesa Reavisa w biopicu The Baron of Arizona[17] z 1950. Natomiast w komedii Champagne for Caesar[18] (1950), gdzie zagrał potentata Burnbridge’a Watersa, występując wspólnie z Ronaldem Colmanem. Była to jedna z jego ulubionych kreacji[6]. Aktor nie stronił od radia, portretując w słuchowisku Święty Simona Templara (postać inspirowaną Robin Hoodem), który emitowany był w latach 1947–1951[19].
W latach 50. Price stał się rozpoznawalny jako aktor horrorów, głównie dzięki słynnemu Gabinetowi figur woskowych z 1953[20], gdzie wcielił się w rolę profesora Henry’ego Jarroda – rzeźbiarza figur woskowych. Był to pierwszy film 3D, który znalazł się w pierwszej dziesiątce podsumowującej rok północnoamerykańskiego box office'u[21][22]. Obecnie obraz nadal jest jednym z najlepiej zarabiających w historii kina, biorąc pod uwagę telewizję. Uwzględniając inflację, premiera przyniosła ponad 400 mln dolarów, co zaowocowało znalezieniem się na liście 100 najbardziej dochodowych produkcji wszech czasów[23].
W 1954 Price wziął udział w realizacji nagrania dzieł Edgara Allana Poego. Wspólnie z brytyjskim aktorem Basilem Rathbonem czytał krótkie historie oraz poematy autorstwa amerykańskiego pisarza[24]. Później aktor wziął udział w realizacji The Mad Magician (1954), Muchy[25] (1958), a także sequelu Powrót muchy[26] (1959). Aktor zagrał także w oryginale Domu na Przeklętym Wzgórzu[27] (1959), jako ekscentryczny milioner Fredrick Loren. W tym samym roku wcielił się w rolę doktora Warrena Chapina w filmie The Tingler[28], horrorze amerykańskiego producenta i reżysera Williama Castle’a. Price ponownie wziął udział w słuchowisku radiowym „Three Skeleton Key”, gdzie akcja toczy się w latarni morskiej obleganej przez armię szczurów[29]. Po raz pierwszy zajął się narracją produkcji w 1950 w audycji radiowej Escape, powracając dwukrotnie kilka lat później dla Suspense[30].
Poza niszą filmów grozy, Price zagrał Bakę (głównego budowniczego) w obrazie biblijnym Dziesięcioro przykazań[31]. W zbliżonym okresie pojawił się także w widowisku telewizyjnym stacji NBC, The Martha Raye Show[32].
W sezonach telewizyjnych 1955–1956, trzykrotnie wziął udział w serialu religijnym Crossroads, w którym uczestniczyli duchowni różnych wyznań[33]. W odcinku „Cleanup” z 1955, Price sportretował kapłana Roberta Russella[34]. W 1956 został obsadzony jako rabin Gershom Mendes Seixas w „The Rebel”[35], a także jako ksiądz Alfred W. Price w „God’s Healing”[36].
Aktor grał wtedy głównie w filmach niskobudżetowych. Na tym polu odnosił wielokrotne sukcesy, dzięki współpracy z reżyserem Rogerem Cormanem i wytwórnią filmową American International Pictures[37]. Pierwsze powodzenie przyszło wraz z Zagłada domu Usherów (1960), który zarobił 2 mln USD w amerykańskim box offisie[38], co pozwoliło na kolejne realizacje adaptacji poezji Edgara Allana Poego. Były to Studnia i wahadło (1961)[39], Opowieści niesamowite (1962)[40], Poskromienie złoczyńcy (1963)[41], Kruk (1963)[42], Maska Czerwonego Moru (1964)[43], oraz Grobowiec Ligei (1965)[44]. Price wystąpił w Ostatni człowiek na Ziemi (1964), będącym pierwszą ekranizacją powieści Richarda Mathesona, Jestem legendą. W 1968 sportretował polującego na czarownice Matthew Hopkinsa w Pogromcy czarownic[45]. Aktor wystąpił także filmach komediowych, gdzie można wyróżnić tytuł Dr. Goldfoot and the Bikini Machine (1965)[46], a także jego sequel Dr. Goldfoot and the Girl Bombs (1966)[47]. W 1968 zagrał ekscentrycznego artystę w Broadwayowskim musicalu Darling of the Day, który stał się komercyjną wpadką, choć otrzymał pozytywne recenzje[48][49]. Był to jego jedyny występ w tego typu produkcji[50].
Price chętnie wcielał się gościnnie w rolę Jajogłowego w amerykańskim serialu przygodowym Batman[51]. Yvonne Craig, partnerująca w produkcji, odtwarzająca postać Batgirl przyznała, że Vincent Price był jej ulubionym złoczyńcą w serii[52]. Po zakończeniu zdjęć do odcinka „The Yegg Foes In Gotham”, Price zaczął rzucać jajkami w odtwórcę Robina – Burta Warda. W momencie kiedy ekipa miała dosyć Warda, nakazali Vincentowi obrzucić aktora dwoma tuzinami jaj[53]. Ten incydent został odtworzony w zakulisowym filmie TV Powrót do jaskini Batmana: przypadki Adama i Burta[54]. W latach 60., Price występował jako gość w teleturnieju Hollywood Squares, będąc później regularnym bywalcem programu w latach 70., uczestnicząc nawet w finale w 1980[55].
Oprócz udziału w Batmanie w tym dziesięcioleciu, Price gościnnie zagrał także w wielu produkcjach telewizyjnych, np. Get Smart[56], The Man from U.N.C.L.E.[57], i Voyage to the Bottom of the Sea[58].
W latach 1962–1971, właściciele amerykańskiej sieci centrów handlowych Sears-Roebuck oferowali w sprzedaży kolekcje reprodukowanych dzieł sztuki, promowanych nazwiskiem aktora. Obrazy rekomendowane przez „Vincent Price Collection of Fine Art” sprzedały się w liczbie blisko 50 tysięcy sztuk, które nabywali mieszkańcy klasy średniej. Zjawisko to było bezprecedensowe, ponieważ ludzie mniej zamożni wcześniej nie nabywali malarskich dzieł na podobną skalę[59]. Price dobierał i zlecał wykonanie prac do kolekcji, wśród których znalazły się dzieła mistrzów pędzla, takich jak Rembrandt, Pablo Picasso czy Salvador Dalí[60].
Na początku lat 70., aktor prowadził i występował w kryminalnym słuchowisku grozy – The Price of Fear – produkcji brytyjskiej rozgłośni radiowej BBC Radio[61]. W 1971 Price przyjął rolę narratora w kanadyjskim dziecięcym programie telewizyjnym The Hilarious House of Frightenstein, który emitowany był na lokalnym kanale CHCH[62]. W tym samym roku zagrał samego siebie w filmie telewizyjnym Mooch Goes to Hollywood, opartym na scenariuszu Jima Backusa[63]. W tym czasie zagrał jeszcze w filmie Odrażający dr Phibes (1971)[64], następnie w jego sequelu Dr Phibes powraca (1972)[65], a rok później w kultowym Krwawym teatrze (1973), w którym sportretował jednego z seryjnych morderców[66].
W połowie lat 70., kiedy filmy grozy przeżywały kryzys, kariera aktorska Price’a wyraźnie przyhamowała. Wtedy też zaczął systematycznie pracować jako narrator, użyczał głosu, a także wziął udział w promocji produktu firmy Milton Bradley, którym był zestaw do tworzenia tzw. „pomarszczonych jabłkowych głów” (Vincent Price Shrunken Head Apple Sculpture Set)[67][68][69] – popularnej zabawy w Stanach[70]. Na debiutanckim albumie solowym amerykańskiego muzyka rockowego Alice'a Coopera – Welcome to My Nightmare (1975) – można usłyszeć głos aktora[71]. Pojawił się także w telewizyjnym programie Alice Cooper: The Nightmare, promującym płytę[72]. Na początku dekady Price przez rok brał udział w nagrywaniu codziennego przedstawienia radiowego, Tales of the Unexplained (Niewyjaśnione opowieści)[73][74]. W 1970 pojawił się gościnnie w jednym z odcinków sitcomu Here’s Lucy, gdzie zaprezentował swoją wiedzę o sztuce[75]. W 1972 roku zagrał w epizodzie serialu The Brady Bunch stacji ABC, gdzie wcielił się w postać obłąkanego archeologa[76].
Wiosną 1976 Price nagrał singiel „The Monster Mash”, będący coverem amerykańskiego wokalisty Bobbyego „Borisa” Picketta. Aktor przekazał zarejestrowany głos jako podkład, który nagrany został w Londynie przez dwóch producentów muzycznych – Bobiego Newby'a i Kena Burgessa[77][78][79]. W październiku tego samego roku Price gościnnie pojawił się w odcinku The Muppet Show, gdzie w ramach uznania dla przybysza plan przedstawienia wypełnił się upiorami, duchami i wampirami[80].
W 1978 wcielił się w rolę Oscara Wilde’a w jednoosobowym przedstawieniu Diversions and Delights napisanym przez Johna Gaya, wyreżyserowanym przez Josepha Hardy’ego[81]. Akcja sztuki rozgrywa się nocą w paryskim teatrze, blisko rok przed śmiercią Wilde’a. Produkcja okazała się sukcesem wszędzie, gdzie była wystawiana, z wyjątkiem Nowego Jorku. W połowie 1979 Price zagrał postać Wilde’a w Tabor Opera House w Leadville w stanie Kolorado. W tym samym miejscu blisko 100 lat wcześniej poeta przemawiał do górników na temat sztuki[82]. Ostatecznie Price występował w Diversions… na całym świecie. W biografii aktora autorstwa jego córki Victorii napisano, że członkowie rodziny i przyjaciele Price’a uważali, że była to jego najlepsza rola[4]. Wiosną 1979 Price wystąpił ze swoją żoną, Coral Browne, w niedługo emitowanym serialu telewizji CBS Time Express[83]. W tym samym roku aktor był gospodarzem godzinnego programu rozrywkowego „America Screams”, sprzedanym na całym świecie, gdzie jeździł kolejką górską i przedstawiał jej historię[84].
W 1982 Price wziął udział w trwającej kilka minut produkcji Vincent. W filmie wyreżyserowanym przez Tima Burtona aktor wcielił się w rolę narratora, użyczając swojego charakterystycznego głosu[85]. Animacja przedstawia młodego chłopca, który przenosi się ze świata realnego do świata fantazji, gdzie staje się Vincentem Price’em[86]. W tym samym roku Price odegrał mroczny monolog na tytułowej ścieżce albumu Michaela Jacksona Thriller[87]. Także w 1982 Price zagrał w telewizyjnym filmie Ruddigore (na podstawie opery komicznej Gilberta i Sullivana), gdzie wcielił się w postać sir Desparda Murgatroyda[88]. W 1983 aktor zinterpretował rolę ponurego bohatera w brytyjskiej parodii horroru pt. Krwawa łaźnia w domu śmierci[89]. W tym czasie Price pojawił się także w filmie Dom długich cieni, gdzie zagrał obok Christophera Lee, Petera Cushinga, oraz Johna Carradine’a[90]. Chociaż Price współpracował z każdym z wymienionych aktorów przynajmniej raz w poprzednich latach, to Dom długich cieni był pierwszym obrazem, w którym cała czwórka pojawiła się wspólnie na ekranie. Jedną z jego ostatnich głównych ról – będącą jedną z ulubionych aktora – była ta w produkcji Walta Disneya Wielki mysi detektyw (1986), gdzie Price użyczył swego głosu postaci profesora Ratigana[91].
W latach 1981–1989 Price był gospodarzem serialu telewizyjnego Mystery!, nadawanego przez amerykański kanał PBS[92]. W 1985 aktor użyczył głosu w serialu animowanym Hanna-Barbery – 13 demonów Scooby Doo – gdzie wcielił się w postać czarodzieja Vincenta Van Ghoula (będącego karykaturą Price’a), który pomógł Scooby-Doo, Kudłatemu, jak i pozostałym członkom bandy w ujęciu tytułowych 13 demonów[93]. Jako zagorzały wielbiciel rollercoasterów, w 1987 aktor zajął się narracją w 30-minutowym dokumencie, który przedstawiał historię kolejki górskiej oraz parków rozrywki[94]. W tym czasie (1985–1989) Price pojawił się w reklamach telewizyjnych nawiązujących charakterem do filmów grozy[95]. W 1984 wziął udział w produkcji dwóch odcinków telewizyjnego cyklu Faerie Tale Theatre, który opowiadał o popularnych baśniach[96][97]. Trzy lata później Price wystąpił u boku Bette Davis w filmie Sierpniowe wieloryby, którego fabuła traktowała o dwóch owdowiałych siostrach żyjących w amerykańskim stanie Maine, gdzie spędzają ostatnie dni swojego życia[98]. Występ aktora w tym filmie był jedynym w dorobku artysty, gdzie doceniono jego grę nominacją (Independent Spirit Awards, Najlepsza drugoplanowa rola męska)[99][100]. W 1989 Price’a wprowadzono do alei sław ludzi zasłużonych dla miasta Saint Louis[101]. Ostatnią rolą filmową aktora była postać wynalazcy w obrazie z gatunku dark fantasy Edward Nożycoręki z 1990, którego reżyserem był Tim Burton[102].
Price jako dowcipny gawędziarz był częstym gościem programu talk-show The Tonight Show Starring Johnny Carson, gdzie aktor raz zademonstrował jak upolować rybę w zmywarce do naczyń. Price był także uznanym kucharzem i smakoszem, a także kolekcjonerem sztuki. Był on również autorem kilku książek kucharskich, zwłaszcza A Treasury of Great Recipes (1965)[103]. Prowadził także kulinarne show telewizyjne Cooking Price-Wise (1971)[104].
Vincent Price żonaty był trzykrotnie. Ze swoją pierwszą żoną – amerykańską aktorką Edith Barrett – aktor miał syna, Vincenta Barretta „V.B.” Price’a[105]. Rok po rozstaniu się z Edith, Price ożenił się z Mary Grant Price. Z tego związku pochodzi Mary Victoria Price, która przyszła na świat 27 kwietnia 1962[106]. Drugie imię córka „odziedziczyła” po pierwszym głównym sukcesie ojca, którym był występ w sztuce Victoria Regina[107]. Na początku lat 60. Price wspólnie z żoną Mary Grant ofiarowali setki dzieł sztuki, a także sporą sumę pieniędzy na rzecz uczelni East Los Angeles College, gdzie ufundowali oni „Vincent Price Art Museum”[108]. Trzecim i ostatnim formalnym związkiem aktora było małżeństwo z australijską aktorką Coral Browne, która zagrała z nim (jako jedna z jego ofiar) w brytyjskim filmie Krwawy teatr z 1973. Dla przyszłej żony Price przeszedł na katolicyzm, ona natomiast zmieniła dla niego obywatelstwo na amerykańskie[109].
Price, po ukończeniu studiów z historii sztuki na Uniwersytecie Yale, był uznanym jej miłośnikiem, a także kolekcjonerem obrazów[110]. Oprócz utworzenia Muzeum Sztuki imienia Vincenta Price’a na kalifornijskiej uczelni East Los Angeles College, na początku lat 60. Price udzielał się jako konsultant sztuki dla amerykańskiej sieci domów handlowych Sears[111]. Dostęp powszechny do sztuk pięknych był dla aktora niebagatelny, co było powodem jego współpracy z firmą Sears. Według córki Price’a „była to sposobność ojca na przekucie jego przekonań w praktykę, gdzie Amerykanie mieli sztukę na wyciągnięcie ręki”[112].
W lipcu 1950, podczas podsumowania jednego z odcinków słuchowiska radiowego The Saint, Price bez ogródek przedstawił swoje poglądy polityczne[113]. Aktor otwarcie potępił uprzedzenia na tle rasowym i religijnym, które uznał za formę trucizny, żądając jednocześnie od swoich rodaków by aktywnie przeciwstawiali się przejawom nietolerancji. Według niego tego typu dyskryminacja na terenie Stanów Zjednoczonych napędza wrogość do narodu amerykańskiego[114]. W 1957 Price – pod jurysdykcją prezydenta Dwighta Eisenhowera – został członkiem Rady Indiańskich Sztuk i Rzemiosł (Indian Arts and Crafts Board)[115]. Aktor uznał mianowanie za „pewną niespodziankę, od momentu kiedy został demokratą”[116].
Price cierpiał na rozedmę płuc, co było rezultatem jego uzależnienia od palenia papierosów. Aktor niedomagał także z powodu postępującej choroby Parkinsona. Symptomy tego schorzenia były szczególnie widoczne podczas realizacji obrazu Edward Nożycoręki[117]. Konieczne wówczas było skrócenie czasu pracy aktora na planie filmu, przez co rola Price’a w produkcji Tima Burtona została zmniejszona względem pierwotnych planów reżysera[118].
Poważny stan zdrowia Price’a przyczynił się także do jego rezygnacji z roli gospodarza serialu Mystery![119]. Aktor zmarł na raka płuca, w wieku 82 lat[120]. Ciało Price’a zostało skremowane, a jego prochy zostały rozsypane nad Pacyfikiem, ze wzniesienia Point Dume w kalifornijskim Malibu[121].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
