Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie (ang.University of the National Education Commission[2]) – publiczna uczelnia w Krakowie. Jest kontynuacją utworzonej 11 maja 1946 Państwowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie, która rozpoczęła działalność 25 października 1946.
W 2023 roku, w rankingu prowadzonym przez miesięcznik „Perspektywy” Uniwersytet zajął ex aequo trzecie miejsce (w 2022 był na drugiej pozycji, a wcześniej przez lata był liderem tego zestawienia) wśród pięciu uczelni pedagogicznych w Polsce[3][4].
Historia
Uczelnia w początkowym okresie przygotowywała nauczycieliszkół podstawowych. Cykl kształcenia obejmował 3 lata i kończył się egzaminem dyplomowym. Począwszy od roku akademickiego 1949/1950 rozpoczął również kształcenie nauczycieli szkół średnich i prowadził działalność w nowej strukturze organizacyjnej opartej na wydziałach. Równocześnie powołano instytucje i stanowiska akademickie: senat, rady wydziałów, rektora, prorektorów i dziekanów.
W 1954 roku uczelnia uzyskała status szkoły wyższej, w której studia trwały 4 lata, a absolwenci zdobywali pełne wykształcenie wyższe i dyplom magistra. Przemiany polityczne roku 1956 sprawiły, że Uczelnia otrzymała znaczną autonomię i po raz pierwszy dokonano wyboru rektora, dotychczas mianowanego. Został nim prof. dr Wincenty Danek. Pod jego kierownictwem nastąpił rozwój Wyższej Szkoły Pedagogicznej, który sprawił, że w środowisku oświatowym zyskała powszechnie opinię Uczelni przygotowującej wysoko wykwalifikowaną kadrę nauczycieli[potrzebny przypis]. Począwszy od roku akademickiego 1958/1959 studia przedłużono do 5 lat.
Rok 1989 rozpoczął okres przeobrażeń ustrojowych i społecznych, stawiając przed środowiskiem akademickim nowe zadania, polegające na wypracowaniu modelu kształcenia i funkcjonowania w warunkach pełnej samodzielności i samorządności.
1 października 1999 roku weszła w życie ustawa o nadaniu uczelni nazwy Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, natomiast 20 listopada 2008 roku weszła w życie kolejna ustawa, tym razem nadając Uczelni nazwę Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. 30 sierpnia 2023 roku Sejm uchwalił ustawę, której art. 36 z dniem 1 października 2023 nadaje uczelni nazwę Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie[5].
Za rektorów Michała Śliwy (2008–2016) i Kazimierza Karolczaka (2016–2020) nastąpiła gruntowna przebudowa struktury organizacyjnej, nasilenie aktywności badawczej i rozwoju kadry naukowo-dydaktycznej, znaczące rozszerzenie oferty edukacyjnej, urozmaicenie i modernizacja procesu dydaktycznego. Dzięki temu już w roku 2017 uczelnia osiągnęła bardzo dobre wyniki kompleksowej oceny jednostek naukowych - z jej siedmiu wydziałów pięciu przyznano kategorię A, a pozostałym dwóm kategorię B[6]. Pozwoliło to zakwalifikować się jej, wraz z 19 innymi, do pierwszego konkurs w ramach programu „Inicjatywa doskonałości – uczelnia badawcza”[7]. W najnowszej jednak ewaluacji działalności naukowej – przeprowadzonej w roku 2022, już za kontrowersyjnego rektora Piotra Borka[8] – żadnej z 21 ocenianych dyscyplin naukowych nie przyznano pierwotnie kategorii A (16 uzyskało kategorię B+, a 5 kategorię B)[9], a po odwołaniach uzyskały ją 3 dyscypliny (17 B+ i jedna B)[10].
Kalendarium
1946: powstanie Państwowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej
1954: uzyskanie statusu szkoły wyższej
1973: nadanie Wyższej Szkole Pedagogicznej imienia Komisji Edukacji Narodowej
1999: zmiana nazwy na Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej
2008: zmiana nazwy na Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej
2023: zmiana nazwy na Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie (od 1.10.2023)[11]
Budynek Wydziału Pedagogicznego znajduje się przy ul. Ingardena 4, zbudowany w latach 30. XX wieku w stylu modernistycznym.
Zespół budynków przy ul. Mazowieckiej 43, zbudowany w 1906 roku, styl eklektyzm. Zespół wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego pod nr A-1058, decyzja z 25 czerwca 1997 roku.
Budynek dydaktyczny Instytutu Filologii Angielskiej przy ul. Karmelickiej 41, zbudowany w 1871 roku według projektu Maksymiliana Nitscha w stylu neorenesansowym. Wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego pod nr A-1026 decyzją z 8 maja 1996 roku.
↑Szkolnictwo wyższe w roku akademickim 2022/2023 (wyniki wstępne) [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2023-09-28].
↑Pedagogical University of Krakow - Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie [online], www.up.krakow.pl [dostęp 2023-10-01].
↑Ranking Szkół Wyższych Perspektywy 2023 [online], ranking.perspektywy.pl [dostęp 2023-06-29](pol.).strona główna serwisu
↑DorotaD.Rojek-KoryznaDorotaD., Uniwersytet Pedagogiczny najlepszą uczelnią pedagogiczną w Polsce | [online], www.up.krakow.pl, 17 lipca 2020 [dostęp 2020-07-30](pol.).
↑USTAWA z dnia 30 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw [online], orka.sejm.gov.pl [dostęp 2023-09-01].
↑Wyniki kompleksowej oceny jednostek naukowych z 2017 roku [online] [dostęp 2022-11-18].
↑I Konkurs IDUB - Ministerstwo Edukacji i Nauki - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Edukacji i Nauki [dostęp 2022-11-17](pol.).
↑Outsiderkomentarz:, Podsumowanie trzyletniej kadencji Rektora Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej, prof. dr. hab. Piotra Borka – Komisja Międzyzakładowa Ogólnopolskiego Związku Zawodowego "Inicjatywa Pracownicza" [online], 28 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-31](pol.).
↑Wyniki ewaluacji działalności naukowej za lata 2017-2021 - Ministerstwo Edukacji i Nauki - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Edukacji i Nauki [dostęp 2022-11-17](pol.).
↑RAD-on: RAPORTY, ANALIZY, DANE [online], radon.nauka.gov.pl [dostęp 2023-06-29].
↑Aleksandra Łabędź: Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie zmienił nazwę. Prezydent RP Andrzej Duda podpisał ustawę w tej sprawie. Gazeta Krakowska, 2023-09-13. [dostęp 2023-09-13].
↑Wydziały - Uniwersytet Pedagogiczny [online], www.up.krakow.pl [dostęp 2023-01-11].
↑Instytuty - Uniwersytet Pedagogiczny [online], www.up.krakow.pl [dostęp 2023-02-01].
↑Dziekani, Przewodniczący Rad Dyscyplin i Pełnomocnicy Rektora ds. Dyscyplin - Uniwersytet Pedagogiczny [online], www.up.krakow.pl [dostęp 2020-10-19].
Bibliografia
JanuszJ.WojtyczaJanuszJ., Rektorzy WSP/AP [online] [dostęp 2010-03-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie w bazie instytucji naukowych portalu Nauka Polska (OPI).