Trybunał inkwizycji w Zadarze – sąd inkwizycyjny, mający swą siedzibę w Zadarze, w należącej do Republiki Weneckiej Dalmacji (obecnie Chorwacja). Był częścią struktur inkwizycji rzymskiej i był kierowany przez dominikanów. Działał w latach 1578–1807.
Dalmacja, na początku wieku XV podbita przez Republikę Wenecką, od 1298 podlegała jurysdykcji franciszkańskich inkwizytorów z prowincji Slawonii (Dalmacji). Władze zakonu franciszkanów mianowały dalmackich inkwizytorów jeszcze w stuleciu XVI, a ich główną kwaterą był Split[1]. Jednakże po utworzeniu w 1542 Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji, jako centralnego organu kierującego działalnością inkwizycji w państwach włoskich, franciszkanie byli stopniowo eliminowani z działalności inkwizytorskiej na rzecz dominikanów, np. w Umbrii (1551), Wenecji (1560), Ankonie (1566), Romanii (1567) oraz Weronie i Vicenzy (1569)[2]. Podobna sytuacja miała też miejsce w Dalmacji.
W 1578 utworzono trybunał inkwizycyjny w Zadarze, kierowany przez dominikanina Nicola da Zara[3]. Dominikański trybunał początkowo współistniał z inkwizycją franciszkańską, ale trwało to krótko. Ostatni inkwizytor franciszkański, Giovanni Doroseo, został wygnany z Szybeniku w 1590[4]. Od końca XVI wieku dominikański inkwizytor Zadaru miał jurysdykcję nad całą Dalmacją i był tytułowany jako generalny inkwizytor Dalmacji[5]. W wewnątrzzakonnej klasyfikacji trybunałów inkwizycyjnych dalmacki trybunał zaliczany był do najniższej, trzeciej klasy[6].
Dwóch inkwizytorów zadarskich zostało biskupami. W 1709 Franjo Parčić został biskupem Kotoru, a w 1789 inkwizytor Giacinto Pellegrini da Zara został mianowany biskupem diecezji Veglia[7].
W 1797 wskutek inwazji rewolucyjnej Francji na północy Włoch oraz wspieranych przez nią rebelii Republika Wenecka przestała istnieć. Nie miało to jednak bezpośrednich konsekwencji dla trybunału zadarskiego, gdyż po pokoju w Campo Formio w październiku 1797 Dalmacja znalazła się w granicach Austrii i dopiero w 1805 została zajęta przez Francuzów. 8 stycznia 1807 władze francuskie zlikwidowały konwent dominikanów w Zadarze, a wraz z nim trybunał inkwizycyjny. Ostatni inkwizytor Zadaru, Ivan Antun Marija Cebalo, zmarł w 1814[8].
Siedziba trybunału znajdowała się w dominikańskim konwencie S. Domenico w Zadarze, należącym do dalmackiej prowincji tego zakonu. Inkwizytor Zadaru tytułowany był jako generalny inkwizytor Dalmacji, gdyż oprócz archidiecezji Zadaru podlegało mu także dwanaście pozostałych diecezji tego regionu, w których reprezentowany był przez swoich wikariuszy, tj.[9]:
Oryginalne archiwum trybunału w Zadarze nie zachowało się. Najprawdopodobniej zostało zniszczone po zniesieniu trybunału na początku XIX wieku. Jedynym zbiorem dokumentacyjnym, pozwalającym na częściowe odtworzenie działalności inkwizytorów Zadaru, jest ich korespondencja z rzymską Kongregacją Świętego Oficjum, przechowywana w watykańskim Archiwum Kongregacji Nauki Wiary, obejmująca jednak jedynie lata 1701–1793.
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.