Trybunał inkwizycji w Zadarze – sąd inkwizycyjny, mający swą siedzibę w Zadarze, w należącej do Republiki Weneckiej Dalmacji (obecnie Chorwacja). Był częścią struktur inkwizycji rzymskiej i był kierowany przez dominikanów. Działał w latach 1578–1807.

Historia

Dalmacja, na początku wieku XV podbita przez Republikę Wenecką, od 1298 podlegała jurysdykcji franciszkańskich inkwizytorów z prowincji Slawonii (Dalmacji). Władze zakonu franciszkanów mianowały dalmackich inkwizytorów jeszcze w stuleciu XVI, a ich główną kwaterą był Split[1]. Jednakże po utworzeniu w 1542 Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji, jako centralnego organu kierującego działalnością inkwizycji w państwach włoskich, franciszkanie byli stopniowo eliminowani z działalności inkwizytorskiej na rzecz dominikanów, np. w Umbrii (1551), Wenecji (1560), Ankonie (1566), Romanii (1567) oraz Weronie i Vicenzy (1569)[2]. Podobna sytuacja miała też miejsce w Dalmacji.

W 1578 utworzono trybunał inkwizycyjny w Zadarze, kierowany przez dominikanina Nicola da Zara[3]. Dominikański trybunał początkowo współistniał z inkwizycją franciszkańską, ale trwało to krótko. Ostatni inkwizytor franciszkański, Giovanni Doroseo, został wygnany z Szybeniku w 1590[4]. Od końca XVI wieku dominikański inkwizytor Zadaru miał jurysdykcję nad całą Dalmacją i był tytułowany jako generalny inkwizytor Dalmacji[5]. W wewnątrzzakonnej klasyfikacji trybunałów inkwizycyjnych dalmacki trybunał zaliczany był do najniższej, trzeciej klasy[6].

Dwóch inkwizytorów zadarskich zostało biskupami. W 1709 Franjo Parčić został biskupem Kotoru, a w 1789 inkwizytor Giacinto Pellegrini da Zara został mianowany biskupem diecezji Veglia[7].

W 1797 wskutek inwazji rewolucyjnej Francji na północy Włoch oraz wspieranych przez nią rebelii Republika Wenecka przestała istnieć. Nie miało to jednak bezpośrednich konsekwencji dla trybunału zadarskiego, gdyż po pokoju w Campo Formio w październiku 1797 Dalmacja znalazła się w granicach Austrii i dopiero w 1805 została zajęta przez Francuzów. 8 stycznia 1807 władze francuskie zlikwidowały konwent dominikanów w Zadarze, a wraz z nim trybunał inkwizycyjny. Ostatni inkwizytor Zadaru, Ivan Antun Marija Cebalo, zmarł w 1814[8].

Organizacja

Siedziba trybunału znajdowała się w dominikańskim konwencie S. Domenico w Zadarze, należącym do dalmackiej prowincji tego zakonu. Inkwizytor Zadaru tytułowany był jako generalny inkwizytor Dalmacji, gdyż oprócz archidiecezji Zadaru podlegało mu także dwanaście pozostałych diecezji tego regionu, w których reprezentowany był przez swoich wikariuszy, tj.[9]:

Zasoby archiwalne

Oryginalne archiwum trybunału w Zadarze nie zachowało się. Najprawdopodobniej zostało zniszczone po zniesieniu trybunału na początku XIX wieku. Jedynym zbiorem dokumentacyjnym, pozwalającym na częściowe odtworzenie działalności inkwizytorów Zadaru, jest ich korespondencja z rzymską Kongregacją Świętego Oficjum, przechowywana w watykańskim Archiwum Kongregacji Nauki Wiary, obejmująca jednak jedynie lata 1701–1793.

Inkwizytorzy Zadaru (1578–1807)

  • Nicola da Zara OP (1578–1589)[10]
  • Luca Pallavicino OP (1589–1601)[10]
  • Cornelio Nassi da Zara OP (1601–1644?)[10]
  • Domenico Soppe OP (1644–1661)[10]
  • Cornelio Uticense da Zara OP (1661–1663)[10]
  • Vittorio Maria Morea da Zara OP (1663–1671)[10]
  • Giacinto Paladini da Pago OP (1671–1685)[10]
  • Feliks Posedarski OP (1685–1690)[10]
  • Jacint Carić OP (1690–1691)[10]
  • Franjo Parčić OP (1691–1709)[10][7]
  • Domenico Scuttari da Zara OP (1709–1715)[10]
  • Ivan Dominik Mirković OP (1715)[10]
  • Giovanni Foresti da Zara OP (1716–1752)[10]
  • Francesco Maria Bianchi OP (1752–1753)[10]
  • Pio Clemente Morelli da Cattaro OP (1753–1776)[10]
  • Francesco Faini da Zara OP (1776–1782)[10]
  • Giacinto Pellegrini da Zara OP (1783–1789)[10][7]
  • Ivan Antun Marija Cebalo OP (1790–1807?, zm. 1814)[10]

Przypisy

  1. Zob. Ribetti, s. 645; Black, s. 36.
  2. Black, s. 29.
  3. Del Col, s. 296.
  4. por. Antonio Battistella, Notizie sparse sul Sant'Officio in Lombardia durante i secoli XVI e XVII, Archivio Storico Lombardo, vol. 17 (1902), s. 127 przyp. 2.
  5. Pio, s. 41.
  6. Del Col, s. 745.
  7. a b c Ritzler, vol. 5, s. 151; Ritzler, vol. VI s. 434.
  8. Zob. Del Col, s. 735-736; Tomo Vereš, Dominikansko opće učilište u Zadru: 1396-1807 : prvo hrvatsko sveučilište, Globus 1996, s. 76; Ivan Antun Marija Cebalo (Žrnovo, 1738. - Zadar, 1814)
  9. Pio, s. 41; Veronese, s. 180; por. Ritzler, s. 458.
  10. a b c d e f g h i j k l m n o p q r Tomo Vereš, Dominikansko opće učilište u Zadru: 1396-1807 : prvo hrvatsko sveučilište, Globus 1996, s. 75-76.

Bibliografia

  • Christopher Black: The Italian Inquisition. New Haven & Londyn: Yale University Press, 2009. ISBN 978-0-300-11706-6.
  • Andrea Del Col: L’Inquisizione in Italia. Mediolan: Oscar Mondadori, 2010. ISBN 978-88-04-53433-4.
  • Giovanni Michele Pio: Della Nobile et generosa progenie del P. S. Domenico in Italia libri due. Bolonia: 1615.
  • Pietro Antonio Ribetti: Giardino Serafico Istorico. Tomo primo. Wenecja: 1710.
  • Remigius Ritzler: 'Hierarchia Catholica. Volumen V. Münster: 1952, s. 151.
  • Remigius Ritzler: 'Hierarchia Catholica. Volumen VI. Münster: 1958, s. 434.
  • Fabiana Veronese, «Terra di nessuno». Misto foro e conflitti tra Inquisizione e magistrature secolari nella Repubblica di Venezia (XVIII sec.), Dysertacja doktorska, Università Ca’Foscari Venezia 2010.

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się