W kwietniu 1678 r. toczyły się w Lublinie rozmowy pomiędzy posłami moskiewskimi, a senatorami Rzeczypospolitej zmierzające do zawarcia wieczystego pokoju pomiędzy obu państwami, które zakończyły się niepowodzeniem. Dnia 17 sierpnia 1678 roku Rzeczpospolita Obojga Narodów i Państwo Moskiewskie zawarły układ o przedłużeniu rozejmu andruszowskiego na kolejnych trzynaście lat. Car Fiodor III Romanow zwrócił wówczas państwu polsko-litewskiemu niewielkie skrawki terytorium, w tym trzy miasta Newel, Wieliż i Siebież, a także obiecał wypłacić 200 tys. rubli, co stanowiło około 1 mln złotych. Wszystkie kwestie sporne miały być rozpatrzone przez specjalną komisję. Kwestie budzące wątpliwości (status Kijowa wraz z okręgiem, który wg rozejmu andruszowskiego Rosjanie mieli zachować tylko na 2 lata) postanowiono pozostawić do rozstrzygnięcia w przyszłości[2]. Dalsze rozmowy na temat traktatu pokojowego były następnie prowadzone w Zwierowiczach i Kadzyniu nad rzeczką Horodnią, wzdłuż której biegła granica między Rzecząpospolitą i Carstwem Rosyjskim. Negocjacje następnie prowadzono w Moskwie, gdzie polska delegacja przybyła pod koniec lutego 1686 roku. W imieniu małoletnich carów, Iwana V i Piotra I, regencję sprawowała ich siostra Zofia, a faktycznie rządy pozostawały w rękach kniazia Wasyla Golicyna. On to wraz z bojarem Borisem Szeremietiewem prowadził rozmowy z posłami Rzeczypospolitej. Na początku maja uzgodniono ostateczne warunki pokoju, a traktat podpisano 6 maja[3].
Ukrainy Lewobrzeżnej z Kijowem (miasto miało wrócić w ręce Polaków w 1669 roku, ale Rosja nigdy nie wycofała wojsk z Kijowa i nie zrzekła się władzy w tym mieście),
Rzeczpospolita gwarantowała wolności dla prawosławnych zamieszkujących jej terytorium (co było pretekstem do mieszania się Rosji w sprawy Rzeczypospolitej w następnym wieku), ponieważ prawosławna metropolia kijowska została w tym samym roku przejęta pod zwierzchnictwo patriarchatu moskiewskiego, w konsekwencji przejścia Kijowa pod panowanie rosyjskie[4].
Rosja ze swej strony zrobiła to samo w sprawie wolności religijnej dla katolików. Możliwości kontroli ze strony Rzeczypospolitej były iluzoryczne, wobec braku hierarchii Kościoła rzymskokatolickiego w Carstwie Rosyjskim
Dawni posiadacze dóbr położonych na terenach włączonych do Carstwa Moskiewskiego otrzymali ze skarbu carskiego odszkodowanie, które jednak realnie dotarło do ich rąk dopiero 6 lat później (1692).
Iwan V i Piotr I Aleksiejewiczowie, carowie moskiewscy ratyfikowali traktat pokoju wieczystego między Rzecząpospolitą i Państwem Moskiewskim w dniu 18 czerwca 1686 roku w Moskwie.
Traktat zakończył niepowodzeniem dwudziestoletnie próby zmiany niekorzystnej dla Rzeczypospolitej sytuacji na wschodzie Europy i był uznawany w Polsce za klęskę, jednak granice ustalone w traktacie pozostały stabilne aż do I rozbioru w 1772 roku.
Przypisy
↑Historia dyplomacji polskiej pod red. Zbigniewa Wójcika, Warszawa 1982 t. II, s. 236–237.
↑MaciejM.FranzMaciejM., Porozumienie cara Fiodora Aleksandrowicza z królem polskim Janem III Sobieskim o pokoju na 15 lat z 1678 roku - dokument petersburski, „Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych Kwartalnik 2/2014”.
↑Traktat polsko-rosyjski z 1686 roku, tzw. traktat Grzymułtowskiego [online], wilanow-palac.pl [dostęp 2017-10-04](ang.).
↑Janusz Woliński, Polska i kościół prawosławny, Lwów 1936, s. 112.
↑PrzemysławP.WłodekPrzemysławP., AdamA.KulewskiAdamA., Lwów. Przewodnik, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006, s. 71, ISBN 83-89188-53-8, OCLC 169981507.
↑Eugeniusz Romer, O wschodniej granicy Polski z przed 1772 r., w: Księga Pamiątkowa ku czci Oswalda Balzera, t. II, Lwów 1925, s. [355]. „Sumarycznie wraz z traktatem Narewskim z r. 1704 przyjęty dopiero przez „Zjazd” wolny w Warszawie w r. 1710, został wpisany w konstytucye z następującemi zastrzeżeniami: „iż pomienione obydwa traktaty ze strony Jego Carskiego Wieliczeństwa we wszystkich punktach, artykułach i paragrafach, także pośledniejsze obietnice, deklaracye i asekuracje wszystkie, dostatecznie wypełnione i dotrzymane będą osobliwie względem ewakuacyi wojsk moskiewskich wyprowadzenia nieodwłocznego w kraj nieprzyjacielski, albo do państw swoich, oddania fortec, dział Rzeczypospolitej należących, zapłacenie milionów obiecanych na wojska i w innych punktach, tedy na tym fundamencie i po wypełnieniu tych kondycyi ...pomienione traktaty obadwa... nie tylko powagą teraźniejszego Zjazdu Walnego utwierdzamy i wydrukować pozwalamy, ale też na Sejmie, da Bóg prszyszłym, toż samo wypełnić deklarujemy”. Volumina legum t. 6, s. 73
Gdy atoli do sejmowej ratyfikacyi powyższych traktatów nigdy nie przyszło, jedynym dokumentem prawomocnym, regulującym stan granic Polski z Rosyą, pozostał traktat Polanowiecki z r. 1634”.