ResponseEve, a responsive template by SiGa

Tołkiny
	osada
	; Kościół pw. MB Ostrobramskiej, XIV-XV w.
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Korsze
Liczba ludności (2010)	136
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-430
Tablice rejestracyjne	NKE
SIMC	0479132
	Położenie na mapie gminy Korsze Tołkiny
	Położenie na mapie Polski Tołkiny
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Tołkiny
	Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego Tołkiny
	54°06′33″N 21°13′16″E/54,109167 21,221111
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tołkiny (niem. Tolkynen, Tolksdorf^[3]) – osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Korsze. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Osada jest siedzibą sołectwa, do którego oprócz Tołkin należą jeszcze: Chmielnik, Dzikowina i Starynia^[4].

Położenie geograficzne

Osada jest położona w południowej części gminy Korsze. Pod względem historycznym miejscowość leży w Prusach Dolnych, na obszarze dawnej pruskiej Barcji. Pod względem fizycznogeograficznym Tołkiny są położone na Pojezierzu Mrągowskim, z wyjątkiem okolic stacji kolejowej, które leżą na Nizinie Sępopolskiej^[5]. Na południe od osady rozciąga się Tołkiński Las (niem. Tolksdorfer Wald^[6]).

Przez osadę prowadzi kryta asfaltem droga powiatowa: nr 1691N łącząca Reszel z Dzikowiną, a także linia kolejowa nr 38: Bartoszyce – Korsze – Kętrzyn – Ełk – Białystok, z przystankiem kolejowym w Tołkinach.

Historia

Nazwa wsi pochodzi od pruskiego słowa tolk – tłumacz (za Licharewą).

Pierwsze wzmianki o Tołkinach pochodzą z lat 1419 i 1440. Wieś była w posiadaniu rodziny Tolk do pierwszych lat XVI wieku, następnie prawie do końca XVII Tołkiny były w posiadaniu rodu zu Eulenburg z Prosny. Na przełomie XVII i XVIII w. wieś należała do rodu von der Groeben. Pod koniec XVIII w. wieś należała do przedstawiciela rodziny von Bonin, a później von Borcke. W roku 1929 majątek ziemski w Tołkinach miał powierzchnię 872 ha.

Ostatnia na Tołkinach przedstawicielka rodziny von Borcke zamężna była za zu Dohna-Schlobitten, który za udział w spisku związanym z zamachem na Hitlera stracony został 14 września 1944 w Berlinie. Wówczas Tołkiny zostały zarekwirowane, a w pałacu urządzono lazaret. Pałac w Tołkinach został spalony przez żołnierzy Armii Czerwonej w 1945 r.

Po 1945 r. w Tołkinach powstał PGR, który w ostatnim okresie jego funkcjonowania wchodził w skład PPGR Kombinatu Rolnego w Garbnie jako Zakład Rolny w Tołkinach.

Według jednej z hipotez tolkienistów przodkowie słynnego angielskiego pisarza J.R.R. Tolkiena wywodzili się z rodu Tolk i zamieszkiwali tereny dzisiejszych Tołkin^[7]^[8]^[9]^[10].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty^[11]:

zespół pałacowy, XVIII-XIX: – brama, – most, pocz. XIX; obora, XVIII/XIX; stodoła, XIX; park, pozostałości ruin pałacu z XVI w. Pałac w Tołkinach przebudowany był w 1650 r. i w pierwszej połowie XVIII w., a w połowie XIX w. dobudowano ryzality boczne.
kościół, przed reformacją był to kościół filialny parafii w Kraskowie (około roku 1528). Po reformacji, wraz z Kraskowem kościół w Tołkinach został włączony do ewangelickiej parafii w Garbnie. Po II wojnie światowej przejęli go katolicy. Współcześnie kościół pw. Matki Bożej Ostrobramskiej w Tołkinach należy do parafii w Garbnie. Jest to świątynia gotycka, o charakterze obronnym, z przełomu XIV i XV wieku, wzniesiona na wzgórzu. Kościół salowy, z zakrystią od strony północnej, murowany jest z cegły, na kamiennej podmurówce. W przyziemiu posiada ostrołukowy portal o obramieniu uskokowym. Wieża dobudowana została w XV w. a podwyższono ją w XVI i ponownie w XIX w. Wewnątrz świątyni umieszczona jest tablica ku czci hrabiego Henryka zu Dohne-Tolksdorf, który był zamieszany w przeprowadzony 20 lipca 1944 zamach na Adolfa Hitlera, za co go powieszono^[12].

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 139780
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1305 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ RÖSSEL (RESZEL). Skala 1:100 000. Warszawa: Wojskowy Instytut Geograficzny, 1928.
↑ Obwieszczenie NR 1/2017 Rady Miejskiej w Korszach z dnia 28 grudnia 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Statutu Gminy Korsze. 4 stycznia 2018. [dostęp 2022-04-30]. (pol.).
↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska: geoserwis mapy. [dostęp 2022-05-05]. (pol.).
↑ Jan Oryńczak: Środowisko geograficzne. W: Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic. Olsztyn: Pojezierze, 1978, s. 34, seria: Z dziejów miasta i powiatu.
↑ Czy Tolkienowie pochodzili z Warmii?
↑ Tołkiny na Warmii gniazdem rodu Tolkienów?
↑ Tolkien pochodzi z Mazur?. [dostęp 2012-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-15)].
↑ To prawdziwa sensacja: Tolkien pochodzi z Mazur – Gazeta Wyborcza Olsztyn
↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 31.12.2017 woj. warmińsko-mazurskie
↑ Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 122

Bibliografia

Kętrzyn z dziejów miasta i okolic (s. 236-237), wyd. „Pojezierze”, Olsztyn, 1978.
Mariusz Wyczółkowski, Tołkiny – dobra rycerskie rodziny Tolk, Piramida – Informator Kętrzyński nr 2, Kętrzyn, 1997 (s. 1-3)
Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom II, MieczysławM. Wieliczko, BronisławB. Magdziarz (red.), JaninaJ. Bosko, Olsztyn: Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999, ISBN 83-912605-0-X, OCLC 831022246 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 139780

[2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1305 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[3] RÖSSEL (RESZEL). Skala 1:100 000. Warszawa: Wojskowy Instytut Geograficzny, 1928.

[4] Obwieszczenie NR 1/2017 Rady Miejskiej w Korszach z dnia 28 grudnia 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Statutu Gminy Korsze. 4 stycznia 2018. [dostęp 2022-04-30]. (pol.).

[5] Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska: geoserwis mapy. [dostęp 2022-05-05]. (pol.).

[6] Jan Oryńczak: Środowisko geograficzne. W: Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic. Olsztyn: Pojezierze, 1978, s. 34, seria: Z dziejów miasta i powiatu.

[7] Czy Tolkienowie pochodzili z Warmii?

[8] Tołkiny na Warmii gniazdem rodu Tolkienów?

[9] Tolkien pochodzi z Mazur?. [dostęp 2012-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-15)].

[10] To prawdziwa sensacja: Tolkien pochodzi z Mazur – Gazeta Wyborcza Olsztyn

[11] Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 31.12.2017 woj. warmińsko-mazurskie

[12] Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 122

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Miasto	Korsze
Wsie	Babieniec Błogoszewo Dłużec Wielki Gudniki Gudziki Kałwągi Karszewo Kowalewo Duże Kraskowo Łankiejmy Olszynka Parys Piaskowiec Podlechy Pomnik Saduny Sajna Wielka Sarkajmy Sątoczno Stawnica Studzieniec Suśnik Trzeciaki Wiklewo
Osady	Błuskajmy Małe Błuskajmy Wielkie Bykowo Chmielnik Dąb Długi Lasek Dłużec Mały Dubliny Dzikowina Garbno Glitajny Głowbity Gnojewo Góra Kamień Krzemity Marłuty Płutniki Prosna Równina Dolna Równina Górna Sątoczek Starynia Suliki Tołkiny Wandajny Warnikajmy
Przysiółki	Słępy Wągniki
Część wsi	Dzierżążnik
Przysiółki wsi	Giełpsz Kałmy Kaskajmy Małe Kowalewo Małe Łękajny Nunkajmy Podgórzyn Polany Sajna Mała Wetyn Wiklewko Wygoda

ResponseEve, a responsive template by SiGa

Położenie geograficzne

Historia

Zabytki

Przypisy

Bibliografia

Witaj

Źródło

Odsyłacze

Podziel się