Tawuła (SpiraeaL.) – rodzaj krzewów z rodziny różowatych. W jego skład wchodzi ok. 80–100 gatunków[5], według niektórych źródeł do ok. 120[6]. Rośliny te występują na półkuli północnej w strefie chłodnej i umiarkowanej, na południe sięgając Meksyku[7], południowej Europy, Pakistanu, Mjanmy i Wietnamu[4]. Najbardziej zróżnicowane są w Azji, gdzie tylko w samych Himalajach rośnie ok. 30 gatunków[8], a w Chinach – 70[5]. W Ameryce Północnej rośnie 14 gatunków, w Europie – 8[8]. W Polsce dwa gatunki występują jako rodzime – tawuła wierzbolistnaS. salicifolia i tawuła średniaS. media[9]. Bardzo liczne gatunki i mieszańce między nimi są szeroko rozpowszechnione w uprawie jako rośliny ozdobne[7]. Wiele z nich dziczeje – w Polsce zadomowione są jako zdziczałe: tawuła biała S. alba, tawuła ożankolistna S. chamaedryfolia, tawuła nibywierzbolistna S. ×pseudosalicifolia, tawuła kutnerowata S. tomentosa[9].
Tawuły zasiedlają rozmaite siedliska, od skalistych w górach po mokradła śródleśne na nizinach[7].
Krzewy o sezonowym ulistnieniu. Osiągają wysokość do 3[7], czasem 4 m wysokości[6]. Pędy zwykle liczne, prosto wzniesione, podnoszące się, łukowato przewisające lub płożące się. Występują długopędy i krótkopędy, młode są owłosione lub nagie. Pod ziemią rośliny te często tworzą rozłogi za pomocą których się rozrastają[6].
Skrętoległe, bez przylistków[7], zwykle krótkoogonkowe, pojedyncze[5]. Blaszka od 1 do 10 cm długości, cienka lub skórzasta, całobrzega (rzadko), ząbkowana, piłkowana lub wcinana, czasem klapowana, w zarysie o zróżnicowanym kształcie od zaokrąglonego po równowąski, często owalna, jajowata, rombowata do lancetowatej. Użyłkowania zwykle pierzaste, czasem u nasady blaszki żyłki rozdzielają się na 3–5 głównych, dłoniasto rozchodzących się wiązek. Liście często są odmienne na długo- i krótkopędach[6][5].
Niewielkie (o średnicy 2–15 mm), zebrane zwykle w wielokwiatowe baldachy, baldachogrona i wiechy. Podsadki i przysadki u części gatunków obecne, u innych nie. Kieliszek składa się z 1–2 listków. Hypancjum zwykle dzwonkowate lub półkuliste o średnicy do 2 mm, nagie lub owłosione. Działek kielicha jest 5 wzniesionych, odstających lub odgiętych, kształtu trójkątnego lub jajowatego. Płatków korony także jest 5, są one białe, zielonkawe, różowe do fioletowych, okrągłe, jajowate do eliptycznych. Pręcików jest 10–50 o długości krótszej lub dłuższej od płatków[6]. Zalążnia dolna[7] złożona zwykle z 4–5 wolnych owocolistków, w każdym rozwijają się zwykle dwa zalążki[6].
Rodzaj tawuła należy do podrodziny tawułowatych Spiraeoideae, rodziny różowatych (Rosaceae), zaliczanej do obszernego rzędu różowców (Rosales) i wraz z nim do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych.
Spiraea ×semperflorens – tawuła zawsze kwitnąca[11], mieszaniec tawuły japońskiej S. japonica i wierzbolistnej S. salicifolia[12]
Spiraea sericeoides Businský
Spiraea siccanea (W.W.Sm.) Rehder
Spiraea sozykinii Stepanov & Sonnikova
Spiraea splendens Baumann ex K.Koch
Spiraea stevenii (C.K.Schneid.) Rydb.
Spiraea ×subcanescens Rydb.
Spiraea subdioica K.M.Purohit & Panigrahi
Spiraea sublobata Hand.-Mazz.
Spiraea subrotundifolia Panigrahi & K.M.Purohit
Spiraea tarokoensis Hayata
Spiraea tatakaensis I.S.Chen
Spiraea thunbergii Siebold ex Blume – tawuła Thunberga
Spiraea tianschanica Pojark.
Spiraea tomentosa L. – tawuła kutnerowata
Spiraea × transhimalaica Businský
Spiraea trichocarpa Nakai
Spiraea trilobata L. – tawuła trójłatkowa
Spiraea uratensis Franch.
Spiraea vacciniifolia D.Don
Spiraea ×vanhouttei (Briot) Zabel – tawuła van Houtte’a[11][9], mieszaniec S. cantoniensis i tawuły trójłatkowej S. trilobata[12]
Spiraea veitchii Hemsl.
Spiraea velutina Franch.
Spiraea virginiana Britton
Spiraea wilsonii Duthie ex J.H.Veitch
Spiraea yunnanensis Franch.
Zastosowanie
Krzewy tawuł sadzi się jako rośliny ozdobne w parkach i ogrodach. Są ozdobne ze względu na swoje kwiaty, wybarwione liście i ładny pokrój. Są łatwe w uprawie, nie wymagają specjalnej gleby i są mrozoodporne. Powinny być przycinane po przekwitnieniu.
Przypisy
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abcSpiraea L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-15].
↑ abcdLu Lingdi, Crinan Alexander: Spiraea Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-12-15].
↑ abcdefgRichard Lis: Spiraea Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-12-15].
↑ abcdefRoger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 242. ISBN 0-333-73003-8.
↑ abDavid J.D.J.MabberleyDavid J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 857, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
↑ abcdeZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 171, ISBN 978-83-62975-45-7.
↑Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Spiaraea. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-03-09]. (ang.).
↑ abcdeLucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe (PWN), 2013. ISBN 978-83-01-14342-8.brak strony w książce
