System rachunków narodowych – wewnętrznie uporządkowany zbiór spójnych, logicznych i zintegrowanych rachunków makroekonomicznych, bilansów i tablic opracowanych według obowiązujących norm i reguł statystycznych, służący do pomiaru efektów działalności gospodarczej w krajach o gospodarce rynkowej.
W gospodarce światowej obowiązują obecnie dwie metody pomiaru efektów działalności gospodarczej:
Funkcje
Główne funkcje systemu rachunków narodowych to:
- rola koordynacyjna i zapewnianie spójności informacji statystycznych
- podstawa dla prowadzenia skoordynowanych analiz makroekonomicznych będących podstawą wielu procesów decyzyjnych
Mierniki
Do podstawowych mierników systemu rachunków narodowych należą:
Mierniki zmodyfikowane
System Rachunków Narodowych operujący takimi miarami, jak PKB czy PNB zaczęto modyfikować w celu opracowania bardziej adekwatnej miary jakości życia obejmującej również jakość środowiska przyrodniczego.
Do wskaźników ekologicznych opartych na modyfikacji SNA należy zaliczyć:
System Rachunków Narodowych ONZ (ang. United Nations System of National Accounts – UNSNA, SNA)
Jest to opis sposobu pomiaru wyników pracy społeczeństwa opracowany w wyniku współpracy Organizacji Narodów Zjednoczonych, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Komisji Wspólnot Europejskich, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju oraz Banku Światowego.
Po raz pierwszy został opublikowany w 1952 roku. Jego twórcami są laureaci Nagrody Nobla Simon Kuznets i Richard Stone.
Obecna wersja pochodzi z 1993 roku.
Zalety
- System dostosowany do warunków gospodarki rynkowej
- System wewnętrznie spójny
- System uzgodniony międzynarodowo i odpowiadający standardom międzynarodowym
Zastrzeżenia wobec SNA
System Rachunków Narodowych zalecany przez ONZ posiada według niektórych ekonomistów i statystyków różne wady. Najważniejsze z nich to:
- Nie jest spójny z innymi statystykami, m.in. statystyką przedsiębiorstw czy statystyką budżetową
- Nie pozwala na pełną ocenę rozmiarów aktywności gospodarczej, gdyż nie uwzględnia działalności produkcyjnej wykonywanej w ramach gospodarstwa domowego, poza tym nie rozwiązano w ramach systemu problemu szacunków wartości realnych wartości dodanej jednostek nierynkowych
- Nie charakteryzuje poprawnie poziomu dobrobytu ani nie uwzględnia w rachunkach degradacji środowiska naturalnego i emisji zanieczyszczeń
- Zawarte w nim definicje zużycia pośredniego i spożycia końcowego są niewłaściwe
- Zasada zaliczania wydatków na ochronę zdrowia do wydatków podnoszących poziom życia gospodarstw domowych jest wątpliwa
- Zawarta w nim definicja akumulacji jest niedokładna
Europejski System Rachunków Narodowych i Regionalnych (ESA 95)
Europejski System Rachunków Narodowych i Regionalnych to międzynarodowy standard metodologiczny i rachunkowy dla szczegółowego opisu gospodarki(tj. regionów, krajów czy grup krajów), jej składowych oraz relacji z innymi gospodarkami.
Zastąpił wydany w 1970 roku Europejski System Zintegrowanych Rachunków Ekonomicznych. Jest w pełni zgodny ze zrewidowanym światowym podręcznikiem rachunków narodowych (SNA 93), jednak jest bardziej zorientowany na warunki i dane wymagane przez Unię Europejską. Jest zharmonizowany w zakresie pojęć i klasyfikacji stosowanych w wielu innych statystykach społecznych i gospodarczych. Dzięki temu może być podstawą odniesienia dla statystyki społecznej i gospodarczej Unii Europejskiej i jej Krajów Członkowskich.
Znaczenie
ESA jest wykorzystywany do:
- kontroli realizacji i prowadzenia europejskiej polityki pieniężnej,
- ustalania wysokości wsparcia finansowego dla określonych regionów Unii Europejskiej (wydatki z funduszy strukturalnych UE zależą między innymi od liczb wynikających z regionalnych rachunków narodowych),
- określania środków własnych UE.
Schemat ESA
Podstawowy schemat ESA uwzględnia:
- Rachunki sektorów – opis różnych etapów procesów gospodarczych według sektorów instytucjonalnych, a także bilanse dla opisu stanów aktywów, pasywów i wartości netto na początek i koniec okresów księgowych
- Kompleks przepływów międzygałęziowych i rachunki według rodzajów działalności – opisują bardziej szczegółowo procesy produkcji oraz przepływy wyrobów i usług
Schemat ESA zawiera ponadto omówienie pojęć ludności i pracujących.
Różnice między ESA 95 a SNA 93
Chociaż ESA 95 jest w pełni zgodny z SNA 93, istnieje między nimi kilka różnic:
- ESA zawiera dodatkowe rozdziały poświęcone transakcjom dotyczącym produktów, transakcjom podziału i transakcjom finansowym
- ESA opisuje pojęcia w sposób bardziej szczegółowy, stosuje dodatkowe wyjaśnienia
- ESA zawiera rozdziały dotyczące rachunków regionalnych i kwartalnych a SNA zawiera rozdział poświęcony rachunkom satelitarnym
- ESA określa dokładne progi, od których zależy sposób rejestracji
- ESA pomija produkcję niektórych wyrobów jako nieistotną dla krajów UE
- ESA zawiera odniesienia do specyficznych układów instytucjonalnych w UE
- ESA zawiera specyficzne klasyfikacje EU
- ESA zawiera dodatkową klasyfikację dla wszystkich transakcji zewnętrznych
Polski system rachunków narodowych
Założenia polskiego systemu rachunków narodowych są zgodne zarówno z założeniami zalecanymi przez ONZ, jak i przez Unię Europejską, uwzględniają jednak specyfikę polskiego systemu organizacyjnego i prawnego.
Bibliografia
- System Rachunków Narodowych (SRN) Tom I, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1996
- System Rachunków Narodowych (SRN) Tom II, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1997
- Europejski System Rachunków Narodowych i Regionalnych ESA 1995, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2000
- Michał Gabriel Woźniak, Wzrost gospodarczy. Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2004, ISBN 83-7252-222-7.
Linki zewnętrzne
- Główny Urząd Statystyczny
- SNA 93 w serwisie statystycznym ONZ. unstats.un.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-13)]. (ang.)
