1 zwycięstwo | |
pułkownik pilot | |
Data i miejsce urodzenia |
11 października 1896 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
15 maja 1943 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1916–1943 |
Siły zbrojne | |
Formacja | |
Jednostki |
19 eskadra myśliwska |
Stanowiska |
dowódca eskadry, |
Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa, |
Odznaczenia | |
Stefan Pawlikowski (ur. 11 października 1896 w Kozłowie, zm. 15 maja 1943 we Francji) – pułkownik pilot Wojska Polskiego, pośmiertnie awansowany na generała brygady.
Syn Władysława i Józefiny z domu Morawskiej. Uczył się w Wilnie, a maturę uzyskał w 1915 w Moskwie. Następnie studiował w Wyższej Szkole Technicznej w Moskwie[1].
Podczas I wojny światowej, w sierpniu 1916 został powołany do armii rosyjskiej i skierowany do lotnictwa. 1 lutego 1917 ukończył Szkołę Pilotów w Moskwie, po czym został wysłany do Wyższej Szkoły Pilotów w Pau we Francji (ówczesnego sojusznika Rosji). W związku ze zmienioną sytuacją polityczną (rewolucja październikowa) nie wrócił już do Rosji, natomiast od 1 lipca 1918 został przydzielony do francuskiej 96. eskadry Spadów (Spa 96), latającej na myśliwcach SPAD XIII i zajmującej się w tym czasie m.in. zwalczaniem niemieckich balonów obserwacyjnych. Otrzymał stopień oficerski adiutant. Niektóre źródła podają, że odniósł w tym okresie zwycięstwa powietrzne, jednakże brak jest ich potwierdzenia w danych francuskich. W listopadzie 1918 przeszedł w stopniu podporucznika do Armii Polskiej gen. Józefa Hallera we Francji.
W maju 1919 powrócił wraz z armią do Polski jako pilot eskadry Br.59, latającej na samolotach rozpoznawczych Breguet 14. Początkowo służył jako oblatywacz w Centralnych Warsztatach Lotniczych, a od kwietnia 1920 latał bojowo podczas wojny polsko-bolszewickiej jako pilot 19 eskadry myśliwskiej, na myśliwcach SPAD VII, między innymi walcząc nad Berezyną w okolicach Borysowa z samolotami eskadry Szyrinkina. 17 i 22 maja zestrzelił dwa balony obserwacyjne. Podczas wojny zestrzelił również samolot. Wysłany został do Włoch, skąd miał sprowadzić egzemplarz wzorcowy myśliwca Ansaldo A.1 Balilla, lecz na skutek niesprawności silnika zawrócił z trasy.
Po wojnie służył w 1 Pułku Lotniczym w Warszawie, w stopniu porucznika, następnie kapitana, dowodząc 111 Eskadrą Myśliwską. Od października 1921 do marca 1922 latał jako cywilny pilot komunikacyjny na trasie Warszawa – Paryż. Uczestniczył także w rajdach lotniczych. We wrześniu 1922 zajął pierwsze miejsce z nawigatorem kpt. Bronisławem Wojtarowiczem w pierwszych polskich zawodach lotniczych – I Krajowym Locie Okrężnym na samolocie Breguet 14[2]. Brał udział w grupowym przelocie nad Alpami samolotami Potez XV w 1924. W 1926 został dowódcą dywizjonu liniowego i eskadry szkolnej w 2 pułku lotniczym w Krakowie. 29 czerwca 1926, wracając po cywilnemu w towarzystwie oficerów i kobiet z przyjęcia w restauracji, po pijanemu, wdał się w kłótnię z taksówkarzem Henrykiem Stróżykiem, po czym po odprowadzeniu do warszawskiego X komisariatu policji, zastrzelił go tam z posiadanej broni, uznając, że został obrażony[3][4]. 18 listopada 1926 został uznany za winnego i skazany na 3 lata twierdzy, wydalenie z wojska i pozbawienie odznaczeń, lecz w następnym roku został ułaskawiony przez prezydenta Mościckiego, z przywróceniem stopnia wojskowego oraz odznaczeń[3]. 6 lipca 1929 został przeniesiony do 3 pułku lotniczego w Poznaniu[5]. Początkowo dowodził eskadrą, a od 1932 III dywizjonem myśliwskim[6]. W 1933 kierował polską ekipą na pokazach lotniczych w Bukareszcie. W kwietniu 1934 powrócił do 1 pułku lotniczego na stanowisko dowódcy IV dywizjonu myśliwskiego[7]. W tym samym roku został wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[8]. W 1936 został awansowany na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1936. W sierpniu 1938 objął dowództwo 1 pułku lotniczego. W 1939 został awansowany na pułkownika ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939 w korpusie oficerów lotnictwa.
Po ogłoszeniu mobilizacji, przed wybuchem II wojny światowej, został wyznaczony dowódcą Brygady Pościgowej, współorganizując system informowania o atakach lotnictwa niemieckiego oparty na posterunkach obserwacyjnych. Po kampanii wrześniowej przedostał się do Francji, gdzie został komendantem polskiego Centrum Wyszkolenia Lotnictwa zorganizowanego 15 grudnia 1939 w bazie Lyon-Bron[9]. Organizował tam polskie jednostki myśliwskie. Na skutek konfliktu z francuskim komendantem, 20 maja 1940 został jednak odwołany, a 23 maja przydzielony do polskiego dywizjonu I/145 w Villacoublay pod Paryżem, co usprawniło pracę jednostki dzięki kontaktom Pawlikowskiego we francuskim lotnictwie[10]. Po klęsce Francji, organizował ewakuację żołnierzy dywizjonu z La Rochelle statkiem do Wielkiej Brytanii, w dniach 19-21 czerwca[11]. Początkowo został komendantem Centrum Wyszkolenia Lotniczego w Blackpool, a od 6 listopada 1941 był polskim oficerem łącznikowym w brytyjskim dowództwie lotnictwa myśliwskiego (RAF Fighter Command), pełniąc faktycznie funkcję dowódcy polskiego lotnictwa myśliwskiego i uzyskując brytyjski stopień Group Captain. Podobnie jak nieco starszy gen. inż. Ludomił Rayski był wyjątkowym przypadkiem pilota biorącego udział w walkach na obszarach obu wojen światowych.
Brał ochotniczo udział w lotach bojowych, m.in. 19 sierpnia 1942 podczas osłony desantu pod Dieppe (na Spitfire Mk. Vb, numer WX-C z 302 dywizjonu)[12]. Poległ 15 maja 1943, biorąc udział w locie bojowym 315 dywizjonu myśliwskiego „Dęblińskiego” nad Francją na myśliwcu Spitfire Mk.IX (numer PK-M), w osłonie operacji bombowej Circus 297, mającej atakować lotniska w Caen i Carpiquet[12]. Samolot Pawlikowskiego spadł na wybrzeżu Atlantyku k. Meuvaines na zachód od Caen, pilot poniósł śmierć[13]. Zestrzelenie Pawlikowskiego przypisywano w literaturze niemieckiemu asowi kpt. Erichowi Rudorfferowi na myśliwcu Fw 190A z jednostki II./JG 2, jednakże zgłosił on zestrzelenie dwóch Spitfire’ów ok. 200 kilometrów dalej, nad Senarpont[13]. Prawdopodobnym zwycięzcą mógł być Uffz. Günther Paulus, również na Fw 190A z II./JG 2, który zgłosił zestrzelenie w tym rejonie, aczkolwiek mógł trafić również utracony samolot sierż. Piotra Lewandowskiego (który trafił do niewoli)[13]. Nie można wykluczyć także zestrzelenia przez artylerię przeciwlotniczą na wybrzeżu[13]. Stefan Pawlikowski został pochowany w Meuvaines[14], po wojnie ekshumowany i przeniesiony na cmentarz w Grainville-Langannerie[13]. Zestrzelił dwa balony i 1 samolot[13].
Naczelny Wódz gen. broni Władysław Anders mianował go pośmiertnie generałem brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1964 w korpusie generałów[15][16].
Imię Stefana Pawlikowskiego nadano 15 maja 1993 1 pułkowi lotnictwa myśliwskiego, którego tradycje następnie dziedziczyły 1 eskadra lotnictwa taktycznego i 23 Baza Lotnictwa Taktycznego[13].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.