Sprawiedliwy wśród Narodów Świata
‏חֲסִיד אֻמּוֹת הָעוֹלָם‎
Chasid Umot ha-Olam
Awers
Awers
Ustanowiono

1963

Dewiza

Kto ratuje jedno życie – ratuje cały świat

Sprawiedliwe wśród Narodów Świata: Stefania Tyryłło i jej córka Stanisława Pawłowska-Tyryłło. Rodzina Tyryłłów w latach 1943–1944 ukrywała w Wilnie grupę Żydów, uciekinierów z tamtejszego getta[1]
Ceremonia wręczenia medali Sprawiedliwych wśród Narodów Świata w Senacie RP (2012)
Ogród Sprawiedliwych wśród Narodów Świata w Jad Waszem
Medal Sprawiedliwej wśród Narodów Świata Marty Bocheńskiej
Dyplom honorowy Marii Kotarby

Sprawiedliwy wśród Narodów Świata (hebr. ‏חֲסִיד אֻמּוֹת הָעוֹלָם‎, Chasid Umot ha-Olam) – najwyższe izraelskie odznaczenie cywilne nadawane nie-Żydom, przyznawane przez Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Jad Waszem w Jerozolimie.

Historia

Termin Sprawiedliwy wśród Narodów Świata oznaczał pierwotnie w żydowskiej tradycji osoby pochodzenia nieżydowskiego, które były dobrymi, bogobojnymi ludźmi. Według tej tradycji wielki zestaw praw i nakazów zawartych w Torze, ale także w księgach Miszna, Gemara i ustnej tradycji (micwa), odnosi się tylko do Żydów, którzy odziedziczyli powinności po swoich przodkach. W przeciwieństwie do nich nie-Żydzi powinni przestrzegać jedynie prostych i oczywistych, niemal powszechnie przyjętych Siedmiu Praw Noego, ustanowionych po potopie, jak zakaz zabijania ludzi czy spożywania mięsa wyciętego z żywego zwierzęcia.

Judaizm naucza, że „jeśli człowiek niszczy jedno życie, to jest tak, jak gdyby zniszczył cały świat. A jeśli człowiek ratuje jedno życie, to jest tak, jak gdyby uratował cały świat” (Talmud Babiloński, Sanhedryn, 37a).

Autorzy dwutomowej Encyklopedii Sprawiedliwych wśród Narodów Świata (ang. The Encyclopedia of the Righteous Among the Nations) przeprowadzili badania analizujące motywy działania osób ratujących Żydów podczas II wojny światowej i wyodrębnili kilka grup. Największą (49% ankietowanych) była grupa ratująca Żydów ze względu na wieloletnią znajomość przed wojną. Na drugim miejscu (43%) podawane były motywy humanitarne wynikające z niezgody na nieludzkie traktowanie Żydów, podejmowane najczęściej spontanicznie ze względu na moralność. Pozostałe to: polityczno-ideologiczne 5,75%, religijne 2,1% (w tym 0,7% to zakonnicy). W grupie sprawiedliwych znaleźli się nawet antysemici, określani nazwą ratujący antysemici, których było w ujęciu procentowym 0,17%[2].

Od 6 marca 2013 obchodzony jest Europejski Dzień Pamięci o Sprawiedliwych. Jego ustanowienie poparł m.in. w 2012 Parlament Europejski[3].

Zasady i kryteria

Medal i dyplom zostały ustanowione dekretem Knesetu w 1963. Na medalu widnieje pochodzący z Talmudu napis „Kto ratuje jedno życie – ratuje cały świat”.

Kapituła instytutu pamięci Jad Waszem przyznaje wyróżnienie osobom i rodzinom, które z narażeniem własnego życia ratowały Żydów z Holokaustu podczas II wojny światowej. Uhonorowano również francuskie miasteczko Le Chambon-sur-Lignon, holenderskie Nieuwlande, duński ruch oporu, strajk z 25–26 lutego 1941 r. w Amsterdamie i polską Radę Pomocy Żydom (Żegotę). Uprawnieni do składania wniosków o przyznanie tytułu są sami uratowani albo ich bliscy. Dawniej poza medalem i dyplomem Sprawiedliwym przysługiwało także prawo do zasadzenia własnego drzewka w parku otaczającym siedzibę Instytutu, jednak z powodu braku miejsca zwyczaju zaniechano.

Osoba uznana za Sprawiedliwego jest odznaczana specjalnie wybitym medalem noszącym jej imię i nazwisko, dyplomem honorowym i przywilejem wpisania nazwiska na Murze Honorowym w Ogrodzie Sprawiedliwych w Jad Waszem. Odznaczenia są nadawane w trakcie podniosłej ceremonii w Izraelu lub w kraju zamieszkania tej osoby, gdzie działają dyplomatyczni przedstawiciele Izraela. W ceremoniach tych często uczestniczą przedstawiciele miejscowego rządu lub władz lokalnych i są one relacjonowane przez media. Ustawa o Jad Waszem upoważnia instytut Jad Waszem do nadania Sprawiedliwemu, w uznaniu jego zasług, honorowego obywatelstwa państwa Izrael, a jeśli już nie żyje, nadania mu pamiątkowego obywatelstwa.

Każda osoba, którą uznano za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata, jest uprawniona do otrzymania od Jad Waszem stosownego certyfikatu. Jeśli osoba ta nie żyje, jej krewny może wystąpić o nadanie jej pamiątkowego obywatelstwa. Polityką Jad Waszem jest kontynuowanie programu tak długo, jak długo wnoszone będą prośby o przyznanie tego tytułu, wsparte mocnymi dowodami, spełniającymi wyznaczone kryteria.

Ważne kryteria:

  • Uratowany musi być Żydem, a osoba, która ocaliła mu życie, nie może być narodowości żydowskiej.
  • Z uratowaniem życia nie może się wiązać zysk materialny dla wybawcy (zwrot kosztów, na przykład za jedzenie lub mieszkanie, jest akceptowalny).
  • Ratunek musiał się wiązać z jakimś ryzykiem dla życia lub wolności wybawcy.

Liczba wniosków o przyznanie tytułu wynosi około 600 rocznie, z czego około 20% jest odrzucanych.

Sprawiedliwy mieszkający w Izraelu otrzymuje co miesiąc wsparcie finansowe w wysokości średniej pensji. Dodatkowo przyznawany jest jemu i jego współmałżonkowi 8-dniowy zasiłek zdrowotny i zapewniane są darmowe usługi zdrowotne, w oparciu o izraelskie prawo ubezpieczeniowe. Obecnie jest to kilkadziesiąt osób.

Sprawiedliwy, który cierpi z powodu kłopotów finansowych, jest wspierany, niezależnie od miejsca zamieszkania, przez fundację Jewish Foundation for the Righteous, założoną w Nowym Jorku organizację filantropijną. Anne Frank Fonds, z siedzibą w Bazylei w Szwajcarii, wyszukuje osoby potrzebujące pomocy medycznej.

Statystyka

Odznaczenie otrzymało 28 217 osób (stan na styczeń 2022)[4]:

Miejsce Kraj Liczba odznaczonych
1  Polska 7232
2  Holandia 5982
3  Francja 4206
4  Ukraina 2691
5  Belgia 1787
6  Litwa 924
7  Węgry 876
8  Włochy 766
9  Białoruś 680
10  Niemcy 651
11  Słowacja 638
12  Grecja 364
13  Rosja 217
14  Serbia 139
15  Łotwa 138
16  Chorwacja 130
17  Czechy 125
18  Austria 115
19  Mołdawia 79
20  Albania 75
21  Rumunia 69
22  Norwegia 68
23  Bośnia i Hercegowina,  Szwajcaria 49
25  Armenia 24
26  Dania,  Wielka Brytania 22
28  Bułgaria 20
29  Słowenia 16
30  Macedonia Północna,  Szwecja 10
32  Hiszpania 9
33  Stany Zjednoczone 5
34  Estonia,  Indonezja,  Peru,  Portugalia 3
36  Brazylia,  Chile,  Chiny 2
41  Czarnogóra,  Egipt,  Ekwador,  Gruzja,  Irlandia,  Japonia,  Kuba,  Luksemburg,  Salwador,  Turcja,  Wietnam 1

Polscy Sprawiedliwi wśród Narodów Świata

Od 1985 r. działa Polskie Towarzystwo Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, skupiające Sprawiedliwych żyjących w Polsce[5].

Artykuły o odznaczonych

 Z tym tematem związana jest kategoria: Sprawiedliwi wśród Narodów Świata.

Zobacz też

Upamiętnienie w Polsce

Przypisy

  1. Israel Gutman i inni red., Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holocaustu. Polska, t. 2, Kraków: Instytut Studiów Strategicznych, 2009, s. 773–774, ISBN 978-83-87832-59-9, OCLC 443558424.
  2. Katarzyna Cegieła i inni red., Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2008, ISBN 978-83-7629-008-9, OCLC 909561250.
  3. Oświadczenie Parlamentu Europejskiego z dnia 10 maja 2012 r. w sprawie wsparcia dla ustanowienia Europejskiego Dnia Pamięci o Sprawiedliwych [online], Parlament Europejski, 10 maja 2012 [dostęp 2015-02-26].
  4. Names of Righteous by Country [online], Jad Waszem [dostęp 2022-03-03] (ang.).
  5. Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-01-01].
  6. Uchwała nr XLVI/1428/2021 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 18 marca 2021 r. w sprawie nadania nazwy obiektowi miejskiemu w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego nr 2596 [on-line]. 25 marca 2021. [dostęp 2023-03-23].

Linki zewnętrzne

  • Yad Vashem. The World Holocaust Remembrance Center [online] [dostęp 2023-03-02] (ang.).
  • Polscy Sprawiedliwi [online], Muzeum Historii Żydów Polskich Polin [dostęp 2023-03-03].
  • Życie za życie. Pamięci Polaków, którzy narażali życie, by ratować Żydów [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2023-03-03].
  • „Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej”, [w:] Teki edukacyjne [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2023-03-03].
  • Departament Sprawiedliwych [online], Ambasada Izraela w Polsce [dostęp 2023-03-03].

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się