Nazwy polskojęzyczne

  • Nazwiska złożone podajemy złączone dywizem, i jeśli wśród członów jest nazwisko rodowe (panieńskie u kobiet), to występuje ono jako pierwsze. Regułę taką stosuje Rada Języka Polskiego.
  • Posługujemy się najbardziej znanym określeniem danej osoby, często będzie to pseudonim artystyczny czy literacki – tytuł strony brzmi „Bolesław Prus”, nie „Aleksander Głowacki” (chociaż może być przekierowanie z „Aleksandra Głowackiego” do „Bolesława Prusa”[1]).
  • Alternatywne pisownie, imiona, przydomki, pseudonimy i tytuły podajemy tylko w treści hasła, nigdy w nazwie hasła.
  • Tytuły książek, utworów, wierszy, dzieł itp. wpisujemy kursywą za pomocą ''słowo'', np. De revolutionibus orbium coelestium. Wyjątkiem są tytuły czasopism, wpisywane w cudzysłowach.
  • Posługujemy się polskim brzmieniem (egzonimami) nazw geograficznych miejsc poza granicami Polski w przypadku trwałego uzusu historycznego, czyli np. Brześć – nie Brest, Londyn – nie London, Paryż – nie Paris itd.[2], natomiast ogólnie należy stosować zalecenia podane w następnym punkcie.

Nazwy obcojęzyczne

Poniższe zalecenia dotyczą zarówno nazw stron, jak i użycia nazw w samym tekście.

  • Nazwy obcojęzyczne, pochodzące z języków używających alfabetów opartych na alfabecie łacińskim, piszemy w pisowni oryginalnej i ze wszystkimi znakami diakrytycznymi. Dotyczy to również nazw pochodzących z języków słowiańskich zapisywanych w alfabecie łacińskim. Piszemy więc np. „Slobodan Milošević”, nie: „Slobodan Miloszewić”.
  • Nazwy nieprzyjęte za oficjalne w języku polskim (oboczne lub związane z nieścisłościami w transliteracji nazw obcych), które mogą z różnych względów być użyte w wyszukiwaniu na Wikipedii, mogą być przekierowaniami do nazwy oficjalnej.
  • Nazwiska Rosjan w tytule hasła wpisujemy bez patronimikum.
  • Dla obcych nazw geograficznych stosujemy ustalenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych, a w razie ich braku endonimy. Stosowanie egzonimów omówiono powyżej.

Wyjątki

Wyjątkami od tych reguł są nazwy obce, które mają popularną i utrwaloną inną pisownię i wymowę w języku polskim. Stosowane kryteria trwałości i popularności opierają się na: ustaleniach Rady Języka Polskiego, ustaleniach Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych (tylko w odniesieniu do nazw geograficznych), słownikach języka polskiego, literaturze fachowej, literaturze popularnej, prasie i innych mediach (w tej kolejności). Zawsze jednak w artykule musi być podana pisownia oryginalna.

W przypadkach, gdy istnieje kilka popularnych, zalecanych pisowni (w szczególności różnych od pisowni proponowanej przez Wikipedię), tworzone są strony przekierowujące na hasło o nazwie ustalonej zgodnie z powyższymi regułami.

Nazwy z języków używających alfabetów niełacińskich

  • Jeśli dany język używa innego rodzaju pisma, piszemy w zalecanej w języku polskim latynizacji, a w artykule podajemy oryginalną pisownię (używając oryginalnego pisma).
  • Jeśli nie ma w języku polskim zalecanej latynizacji, stosujemy latynizację oficjalną, tzn. uznaną przez państwa, w których dany język jest językiem urzędowym lub najpopularniejszą w środowiskach filologów i lingwistów w skali ogólnoświatowej społeczności fachowców, a nie tylko w środowiskach polskich. Zalecenia dotyczące latynizacji są podane poniżej.
  • Podajemy wymowę, np. w alfabecie IPA, z tym że w polskojęzycznej Wikipedii co do tego alfabetu nie wypracowano jeszcze ostatecznej decyzji.
  • Podajemy w nawiasie oryginalną pisownię, w lokalnej wersji alfabetu łacińskiego, kanji, cyrylicy, po hebrajsku itp. właściwym dla danego języka. Nazwy te należy ujmować w nawiasy, gdyż mogą być czytelnicy nieposiadający odpowiednich fontów.

Metody latynizacji

  • dla języka arabskiego – brak oficjalnych zaleceń, de facto przyjęta jest uproszczona transkrypcja polska
  • dla języka chińskiego i nazw własnych z obszaru Chin kontynentalnych i Tajwanu lub stamtąd pochodzących jest to transkrypcja hanyu pinyin (w nazwach haseł bez oznaczania tonów);
    zalecany w języku polskim, także zalecany przez Chińską Republikę Ludową (Chiny kontynentalne) i od 2008 przez władze tajwańskie, transkrypcja Wade-Giles nie jest zalecana.
  • dla języka japońskiego jest to transkrypcja Hepburna, nieoficjalna, ale najczęściej używana – transkrypcja Kunrei nie jest zalecana
  • dla języka koreańskiego: nazwy geograficzne według oficjalnej w Polsce transkrypcji McCune’a-Reischauera; nazwy pospolite zasadniczo według romanizacji poprawionej, chyba że tradycyjnie utrwalona jest inna pisownia (np. taekwondo). W przypadku nazw jednoznacznie związanych z KRLD stosujemy północnokoreański wariant McCune’a-Reischauera[3].
  • dla języków używających alfabetu dewanagari, np. sanskrytu, hindi – brak konsensusu co do zasad[4]
  • dla języka rosyjskiego, ukraińskiego, białoruskiego, bułgarskiego, serbskiego, macedońskiego – polska transkrypcja zgodnie z polskimi zasadami ortograficznymi[5]
    • zasady transkrypcji (błędnie określonej w nazwie wskazanego dalej aktu prawnego jako „transliteracja”) imion i nazwisk z alfabetów: rosyjskiego, ukraińskiego, białoruskiego, łemkowskiego, hebrajskiego, jidysz i ormiańskiego normuje rozporządzenie MSWiA z 30 maja 2005 roku[6]
    • końcówki niektórych nazwisk rosyjskich przyjmują formę nieco odmienną od standardowej transkrypcji; m.in. nazwiska zakończone na -ский, -цкий, -ий, -ый zapisuje się bez końcowego „j”: -ski, -cki, -i, -y[7]
  • dla języka tybetańskiego uproszczona transkrypcja polska oraz transliteracja Wyliego (najpopularniejsza w środowisku tybetologów)[8]

Odmiana nazw obcych z lub bez apostrofu

Znakiem ’ (apostrofem) poprzedzamy w języku polskim końcówkę fleksyjną, jeśli dołączamy ją do formy mianownikowej odmienianego wyrazu, której końcowe litery nie zaliczają się do tematu fleksyjnego[9]. Dzieje się tak zasadniczo w dwóch przypadkach:

1. Na końcu wyrazu występuje niewymawiane -e, – (e)s lub – (e)x (gł. w nazwach francuskich i angielskich). Przykładowo:

Mike [wym.: majk], Mike’a, Mike’owi, z Mikiem, o Mike’u.
Odmiana jest analogiczna jak rzeczowników męskich zakończonych na spółgłoskę -k, np. wnuk, wnuka, wnukowi, z wnukiem, o wnuku; nieme końcowe -e nie jest traktowane jak część tematu fleksyjnego – i ten właśnie fakt podkreśla apostrof – pozostawiamy je jednak w przypadkach zależnych dla odróżnienia od ewentualnej analogicznej nazwy bez końcówki (odmienianej według tego samego wzorca). Wyjątkiem jest sytuacja, gdy temat ulega zmianie (najczęściej zmiękczeniu przez końcówkę zaczynającą się na -i) – wówczas w formie odmienionej opuszczamy końcówkę mianownika (a zatem apostrof jest zbędny), stąd forma: z Mikiem. Inny przykład:
Robespierre [wym.: robespier], Robespierre’a, Robespierre’owi, z Robespierre’em, o Robespierze.
Podobnie traktujemy występującą w nazwach francuskich niewymawianą końcówkę -es (a także -ex):
Combes [wym.: kąb], Combes’a, Combes’owi, z Combes’em, o Combie;
Charles [wym.: szarl], Charles’a, Charles’owi, z Charles’em, o Charles’u,
jak również nieme -s (lub -x), przed którym następuje samogłoska wymawiana jako [e]:
Rabelais [wym.: rable], Rabelais’go, Rabelais’mu, z Rabelais’m, o Rabelais’m (odmiana przymiotnikowa, jak w przypadku nazwisk zakończonych na wymawiane -e).
UWAGA. Należy odróżnić francuskie imię Charles, wymawiane [szarl], od angielskiego imienia Charles [wym.: czarls], gdzie końcowe -es nie jest nieme i stanowi pełnoprawny składnik tematu fleksyjnego:
Charles [wym.: czarls], Charlesa, Charlesowi, z Charlesem, o Charlesie.
UWAGA 2. Litery e będącej składnikiem dwuznaku samogłoskowego, np. częstego w języku angielskim połączenia ie, wymawianego jako [i], nie uważamy za nieme e, lecz za składnik dwuznaku (w angielszczyźnie samodzielne i ma zwykle inną wartość fonetyczną). Stąd nazwy zakończone na -ie odmieniamy bez apostrofu:
Charlie, Charliego, Charliemu, z Charliem, o Charliem.

2. Wyraz zakończony jest na -y wymawiane jako [y] lub [i]. Stosujemy wówczas odmianę przymiotnikową, pozostawiając w przypadkach zależnych końcowe -y dla odróżnienia od ewentualnych analogicznie odmienianych nazw zakończonych na (wymawiane) -e. Przykładowo:

Kennedy, Kennedy’ego, Kennedy’emu, z Kennedym, o Kennedym;
Valéry, Valéry’ego, Valéry’emu, z Valérym, o Valérym.
Wyjątek stanowią nazwiska węgierskie, w których nie należy stosować apostrofu mimo nieopuszczania końcowego -y w odmianie:
Ormandy, Ormandyego, Ormandyemu, z Ormandym, o Ormandym.
Nazwiska pochodzenia słowiańskiego zakończone na -sky, -cky itp. odmieniają się tak jak polskie nazwiska zakończone na -ski, -cki, ze zmiękczeniem, a zatem w odmianie nie występuje końcówka mianownika ani apostrof:
Kowalsky, Kowalskiego, Kowalskiemu, z Kowalskim, o Kowalskim;
Radetzky, Radetzkiego, Radetzkiemu, z Radetzkim, o Radetzkim.
UWAGA. W języku węgierskim występują dwuznaki gy, ly, ny o wartości fonetycznej odpowiednio [d'], [j], [ń]. Nazwiska zakończone na te dwuznaki odmieniają się rzeczownikowo, zgodnie z wymową:
Nagy [wym.: nod'], Nagya, Nagyowi, z Nagyem, o Nagyu;
Kodaly [wym.: kodaj], Kodalya, Kodalyowi, z Kodalyem, o Kodalyu;
Arany [wym.: arań], Aranya, Aranyowi, z Aranyem, o Aranyu.

Nie należy stosować apostrofu:

1. W odmianie nazw, których temat fleksyjny stanowi całą formę mianownikową:

Bush, Busha, Bushowi, z Bushem, o Bushu;
Blériot, Blériota, Blériotowi, z Blériotem, o Blériocie;
Nicolas, Nicolasa, Nicolasowi, z Nicolasem, o Nicolasie.
Choć w ostatnich dwóch przykładach końcowa spółgłoska mianownika nie jest wymawiana, wchodzi ona w skład tematu, o czym świadczy wzór odmiany (jak rzeczowników zakończonych na spółgłoskę). W przypadkach zależnych zwykle wymawia się tę spółgłoskę.
Szczególny nacisk należy tu położyć na nazwy zakończone na -y wymawiane jako [j] lub jako dyftong, którego drugim (niezgłoskotwórczym) składnikiem jest [j], albo będące składnikiem dwuznaku wymawianego jako [i] (typowym przykładem będzie angielskie -ey w niektórych wyrazach). Odmieniają się one jak polskie rzeczowniki zakończone na -j, a więc zakończenie wchodzi w skład tematu i apostrofu nie stosujemy:
McCartney, McCartneya, McCartneyowi, z McCartneyem, o McCartneyu;
(Karol) May, Maya, Mayowi, z Mayem, o Mayu;
Dewey, Deweya, Deweyowi, z Deweyem, o Deweyu.

2. W odmianie nazw zakończonych na -a, -o i wymawiane -e:

Derrida, Derridy, Derridzie, z Derridą, o Derridzie;
Picasso, Picassa, Picassowi, z Picassem, o Picassie;
Dante, Dantego, Dantemu, z Dantem, o Dantem;
Poincaré, Poincarégo, Poincarému, z Poincarém, o Poincarém.

Apostrof tzw. prosty i typograficzny

Apostrof prosty, dostępny jako znak pisarski wprost z klawiatury komputerowej, jest w polskiej Wikipedii na podstawie uzusu zamieniany na apostrof typograficzny, który wprost z szeroko obecnie rozpowszechnionej klawiatury komputerowej typu AT używanej z systemem Windows nie może być uzyskany. Tę niejawną zasadę podano w niniejszym miejscu w grudniu 2019 r. w związku z dyskusją, potwierdzającą praktyczny (niepełny) konsensus dla tej ujawnionej zasady.

Przypisy

  1. Poparcie dla tej zasady zostało wyrażone w tej ankiecie.
  2. RJP: Jeśli chodzi o (...) pary Ratyzbona/Regensburg, Fryburg Bryzgowijski/Freiburg im Breisgau, a także o takie jak np. Budziszyn/Bautzen, Chociebuż/Cottbus, Monachium/München, to – ze względu na szacunek dla polskiej tradycji – zaleca się stosowanie ich pierwszych form; te bowiem zostały utrwalone w naszym języku i w naszej kulturze.
  3. Romanizacje języka koreańskiego.
  4. Por. tabele transliteracji alfabetu dewanagari w Wikisłowniku (nieukończone).
  5. Słownik ortograficzny PWN – zasady transkrypcji.
  6. Dz.U. z 2005 r. nr 102, poz. 855.
  7. §77B Adaptacja ortograficzna i odmiana rosyjskich nazw własnych. Nazwiska, [w:] Zasady pisowni i interpunkcji [online], PWN [dostęp 2020-11-26].
  8. Zob. tabele transliteracji j. tyb. na Wikisłowniku.
  9. Zasady pisowni nazwisk obcych na stronach PWN.

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się