Diné bizaad
Obszar

Stany Zjednoczone (Arizona, Nowy Meksyk, Utah i Kolorado)

Liczba mówiących

ok. 100 tys.

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Organ regulujący Navajo Language Academy↗
UNESCO 2 wrażliwy↗
Ethnologue 6b zagrożony↗
Kody języka
ISO 639-1 nv
ISO 639-2 nav
ISO 639-3 nav
IETF nv
Glottolog nava1243
Ethnologue nav
GOST 7.75–97 нав 470
WALS nav
Występowanie
Ilustracja
Zasięg języka nawaho w Stanach Zjednoczonych
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku nawaho
Słownik języka nawaho
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język nawaho (nazwa własna: Diné bizaad) – język z południowej gałęzi języków atapaskańskich, używany przez ponad 100 tysięcy Nawahów, głównie w amerykańskich stanach Arizona, Nowy Meksyk, Utah i Kolorado.

Język ten ma największą liczbę użytkowników spośród wszystkich języków autochtonicznych Ameryki Północnej na północ od Meksyku i służy ponad połowie populacji Nawahów za codzienny środek komunikacji. Mimo to jednak wśród młodego pokolenia, szczególnie w ośrodkach miejskich poza rezerwatami, jest wypierany przez język angielski.

W czasie II wojny światowej język nawaho wykorzystywany był w amerykańskim wojsku przez indiańskich szyfrantów do przekazywania zakodowanych informacji, niezrozumiałych dla wroga. W roku 1985, po 41 latach pracy dwóch Towarzystw Biblijnych, opublikowano pierwszy pełny przekład Pisma Świętego w języku nawaho.

Klasyfikacja

Język nawaho zalicza się do południowej gałęzi języków atapaskańskich w rodzinie eyak-atapasko, która należy do nadrodziny języków na-dene.

Alfabet

Język nawaho zapisywany jest zmodyfikowanym alfabetem łacińskim. Bywa używany w lokalnej prasie i literaturze. Ogonek do zaznaczenia nosowości samogłoski został zapożyczony z grafii polskiej.

Alfabet Nawaho Polska wymowa
A, a a
Ą, ą (dyftong)
Aa, aa dłuższe a
B, b b
Ch, ch cz
Ch', ch' krtaniowe cz
D, d d
Dl, dl jak angielskie dl w ladle
Dz, dz dz
E, e e
Ę, ę jak polskie ę
Ee, ee dłuższe e
G, g g; czasem jak k
Gh, gh krtaniowe h
H, h h
Hw, hw nieme h
I, i między i oraz y
Ii, ii dłuższe i
Į, į (dyftong)
J, j
K, k k
K', k' krtaniowe k
Kw, kw
L, l l
Ł, ł zbliżone do rosyjskiego l (л)
M, m m
N, n n
O, o o
Ǫ, ǫ jak polskie ą
Oo, oo dłuższe o
S, s s
Sh, sh sz
T, t t
T', t' zmiękczone t
Tł, tł tłl
Tł', tł' tłl ze zmiękczonym t
Ts, ts c
Ts', ts' zbliżone do ć
W, w ł
Y, y j
Z, z z
Zh, zh ż

Litera c występuje w alfabecie tylko jako część dwuznaku - samodzielnie nie występuje. Litery f, p, q, r, u, v, x w ogóle nie występują w alfabecie nawaho. Dwuznaki są traktowane jak pojedyncze litery[1].

Cechy charakterystyczne

Język nawaho reprezentuje typ aglutynacyjny i polisyntetyczny, jednak wiele afiksów zlewa się w jedną całość, podobnie jak w językach fleksyjnych. Typowy szyk zdania dla języka nawaho to SOV, jednak – co nie jest typowe w językach o takim szyku – słowa odmieniają się za pomocą przedrostków, nie zaś przyrostków.

Język nawaho jest stosunkowo bogaty w spółgłoski – posiada ich ok. 40, w tym pięć bocznych, zapisywanych l, ł, , tł' i dl oraz wiele szczelinowych i zwarto-szczelinowych. Nietypowy w tym kontekście jest natomiast brak w języku nawaho spółgłoski r. Wśród samogłosek zasadniczo wyróżnia się cztery: a, i, e i o, każda ma odpowiednik długi i nosowy. Występują też 4 tony: wysoki, niski, wznoszący i opadający.

W języku nawaho występuje duża liczba czasowników – znacznie większa niż w językach indoeuropejskich – ze względu na fakt, iż niektóre z nich pełnią funkcję odpowiadającą funkcji przymiotnika (którego brak jest w języku nawaho), a niektóre rzeczownika (których w nawaho jest znacznie mniej niż w językach europejskich). Właściwe rzeczowniki nie odmieniają się w języku nawaho przez liczby ani przypadki.

W koniugacji języka nawaho występuje 7 trybów:

  1. Imperfekt
  2. Perfekt
  3. Progressivus
  4. Prospectivus
  5. Usitativus
  6. Iterativus
  7. Optativus

Zobacz też

Przypisy

  1. Navajo Pronunciation Guide, Alphabet and Phonology (Dine, Dineh) [online], www.native-languages.org [dostęp 2020-07-09].

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się