Spółgłoska – dźwięk języka mówionego powstający w wyniku całkowitego lub częściowego zablokowania przepływu powietrza przez aparat mowy (kanał głosowy). W czasie wymawiania spółgłosek powstaje szmer, gdy powietrze natrafia na przeszkodę (zwarcie, zbliżenie).

Do opisu artykulacji spółgłoski stosuje się następujące kryteria:

W języku polskim spółgłoski nie tworzą zasadniczo sylaby, czyli są niesylabiczne. Do wyjątków należą leksemy takie jak: pst, brr itp., w których elementem sylabicznym są spółgłoski s, r. W niektórych językach spółgłoski mogą tworzyć sylaby, czyli być elementem sylabicznym. Szczególnie często taką rolę spełniają spółgłoski nosowe, płynne. Przykładem może być tu język czeski, w którym spółgłoski r, l tworzą sylaby (np. wyrazy: čtvrt 'ćwierć', vlk 'wilk', są jednosylabowe).

Języki różnią się liczbą używanych spółgłosek – język ubychijski miał ich 84, a rotokas używa tylko sześciu.

Najczęstsze spółgłoski

Najczęściej spotykanymi spółgłoskami na świecie są trzy bezdźwięczne spółgłoski zwarte [p], [t], [k] oraz dwie nosowe [m], [n]. Jednak nawet te wspólne pięć nie jest uniwersalne:

  • w kilku językach w okolicach Sahary, w tym arabskim, brakuje [p];
  • w niektórych językach Ameryki Północnej, takich jak mohawk, brakuje obu [p] i [m];
  • w języku wichita w Oklahomie i niektórych językach zachodnioafrykańskich, takich jak ijo, brakuje spółgłoski /n/ na poziomie fonemicznym, ale używają go jako alofonu innej spółgłoski (/l/ w przypadku Ijo i /ɾ/ w przypadku Wichita);
  • w kilku językach na wyspie Bougainville i wokół Puget Sound, takich jak makah, brakuje zarówno [m], jak i [n];
  • w języku nǁng brakuje [t],[a];
  • w potocznym języku samoańskim brakuje obu [t] i [n].[b];
  • pomimo 80 rzadko spotykanych spółgłosek w ubyskim, w jego rodzimych słowach brakuje zwykłego /k/, podobnie jak w pokrewnych językach adygejskim i kabardyjskim. Ale z kilkoma wyjątkami, takimi jak xavante i tahitański - które nie mają żadnych spółgłosek dorsalnych - prawie wszystkie inne języki mają co najmniej jedną spółgłoskę miękkopodniebienną: kilka języków, które nie mają prostego [k] zwykle mają spółgłoskę, która jest bardzo podobna. Na przykład cechą północno-zachodniego wybrzeża Pacyfiku jest to, że historyczne *[k] uległo palatalizacji w wielu językach, więc saanicz ma na przykład [] i [kʷ] ale nie ma zwykłego [k];[1][2] podobnie historyczne *[k] w językach abchasko-adygejskich zostało spalatalizowane do /kʲ/ w ubyskim i // w większości adygejskich dialektów.[3]

W wielu językach najczęstszą spółgłoską w mowie jest [p][4].

Zobacz też

Uwagi

  1. Nǀu ma zamiast tego [ts]. Istnieje przekonanie, że hawajski nie posiada spółgłoski [t], ale w rzeczywistości ma spółgłoskę, która waha się od [t] do [k].
  2. Samoańskie słowa zapisane literami „t” i „n” wymawia się jako [k] i [ŋ] z wyjątkiem mowy formalnej. Jednak, samoański ma spółgłoskę przedniojęzyko-dziąsłową, [l].

Przypisy

  1. Ian Maddieson and Sandra Ferrari Disner, 1984, Patterns of Sounds. Cambridge University Press
  2. "The World Atlas of Language Structures Online: Absence of Common Consonants". wals.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-01)].. Od oryginału z dnia 01.06.2009. Odzyskano 28.10.2008.
  3. Viacheslav A. Chirikba, 1996, Common West Caucasian: the reconstruction of its phonological system and parts of its lexicon and morphology, p. 192. Research School CNWS: Leiden.
  4. https://www.vistawide.com/languages/language_statistics.htm www.vistawide.com. Na dzień 13.01.2019

Linki zewnętrzne

  • Spółgłoska na PoeWiki. poewiki.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-18)]. - o możliwościach użycia jej w poezji

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się