Ruiny pałacu Tarłów nad Zbruczem | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Rejon | |||||
Powierzchnia |
1,52 km² | ||||
Populacja (2017) • liczba ludności |
| ||||
Nr kierunkowy |
+380-3541 | ||||
Kod pocztowy |
48720 | ||||
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego | |||||
Położenie na mapie Ukrainy | |||||
48°51′N 26°09′E/48,850000 26,150000 |
Skała Podolska, Skała (ukr. Скала-Подільська, Skała-Podilśka) – osiedle typu miejskiego w obwodzie tarnopolskim Ukrainy nad rzeką Zbrucz, u ujścia Zbruczyku.
W 1240 roku Mongołowie splądrowali drewniany gród ruski, zwany Skałą. Długo potem na miejscu ruin ok. 1331 roku książęta litewscy Koriatowicze wznieśli murowaną warownię. Od 1394 roku Skałę wraz z całym Podolem przekazano w lenno rycerzowi polskiemu Spytkowi z Melsztyna[2].
W 1430 Skała znalazła się w granicach Królestwa Polskiego[3] i otrzymała prawa miejskie magdeburskie[2]. Częste najazdy wołoskie i tatarskie nie pozwalały wykorzystać doskonałego położenia miasta na drogach handlowych do Kamieńca. Król polski Zygmunt I Stary starał się o zmianę tej sytuacji: w 1510 roku uwolnił miasto od podatków, podwodów i innych ciężarów[3]. W 1515 przekazał w dzierżawę staroście kamienieckiemu Stanisławowi Lanckorońskiemu, a w 1518 odnowił prawa miejskie[2]. Starosta Lanckoroński doprowadził w latach 30. XVI wieku do odbudowy zamku i budowy murów miejskich[2].
W efekcie tych działań Skała powoli zyskiwała na znaczeniu i rozwijała się. W 1570 roku lustracja dóbr królewskich województwa podolskiego zanotowała w mieście stanowiącym siedzibę starostwa niegrodowego: 186 domów chrześcijańskich czynszowych, 10 żydowskich, 25 sług zamkowych, 4 popowskich, 3 szlacheckich, 2 wójtowskich, 2 sług miejskich, co wskazuje, że mieszkało tu ponad 1000 poddanych[3].
Wojny XVII wieku doprowadziły Skałę do upadku znaczenia:
Według pierwszej lustracji po zakończeniu Potopu przeprowadzonej w 1665 mieszkało tu jedynie 15 mieszczan, którzy otrzymali 12-letnią wolniznę[3].
W czasach rozbiorowych do 1914 podlegało pod jurysdykcję starostwa powiatowego w Borszczowie, w prowincji Galicja. W roku 1914 miasteczko liczyło ogółem 6000 mieszkańców (1000 Polaków, 2700 Żydów i 2500 pozostałych narodowości, przeważnie Rusinów). W XIX wieku własność namiestnika Galicji hrabiego Agenora Gołuchowskiego i siedziba jego potomków do 1939 roku. Na miejscu znajdują się obecnie ruiny zamku Lanckorońskich, który spłonął od pioruna[potrzebny przypis] oraz pałacu odrestaurowanego przez Adama Tarłę, mauzoleum i kaplica rodowa wszystko w ruinie. Zamek popadł w ruinę po kolejnych wojnach z Tatarami oraz węgierskimi armiami księcia Rakoczego. W Skale znajduje się również pałac hrabiów Gołuchowskich, który został zniszczony w 1944 r.[potrzebny przypis]. W okresie zaborów w miasteczku znajdowała się komora celna przy przejściu granicznym do Rosji. Pod okupacją niemiecką w Polsce pozbawiona praw miejskich; → gmina Skała Podolska.
Do 1939 r. wchodziła w skład województwa tarnopolskiego w Polsce. W miejscowości stacjonowała kompania graniczna KOP „Skała” i strażnica KOP „Skała”[4].
Podczas okupacji Niemcy dokonali niemal całkowitej zagłady społeczności żydowskiej liczącej ponad 1500 osób. W dniach 26–27 września 1942 roku deportowali do obozu śmierci w Bełżcu ponad 800 Żydów. W ciągu następnego miesiąca pozostałych przenieśli do getta w Borszczowie. Na miejscu zabito ponad 300 Żydów[5]. Część przeżyła ukrywając się, pod koniec 1944 roku w Skale żyło 150 Żydów. Przetrwały także zwoje Tory ukryte na terenie majątku Gołuchowskich[6].
W latach 1943–1945 miasto było schronieniem dla mieszkańców okolicznych wiosek przed atakami UPA. Niemniej jednak nacjonaliści ukraińscy na obrzeżach miasta lub drogach do niego prowadzących zamordowali 24 Polaków[7].
Do 1946 r. nastąpiło wysiedlenie mieszkających Polaków. Stary cmentarz polski oraz rzymskokatolicki kościół Wniebowzięcia NMP z 1719 r. zdewastowany (stan na 2006). Poza nimi w mieście znajdują się cerkiew Zaśnięcia Matki Boskiej, pomnik Chmielnickiego, a przy wyjeździe z miasta w kierunku Kamieńca Podolskiego – nowoczesna budowla mieszkalna w kształcie zamku, zwana przez miejscowych „Gargamelem”, oraz – przy moście na Zbruczu – obelisk upamiętniający 50-lecie tzw. w historiografii ukraińskiej „zjednoczenia Ukrainy” w 1939 r.[potrzebny przypis].
W 1989 liczyło 4665 mieszkańców[8].
W 2013 liczyło 4263 mieszkańców[9].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.