Miejscowość ma metrykę średniowieczną i istniała już w XII wieku. Nazwa notowana w 1123–1125 jako Seuor, 1232 Sewior, 1250 Siewior, 1544 Siewierz, 1546 Siewier, 1889 Siewierz[4][5].
Pochodzi od nieistniejącego obecnie w języku polskim rzeczownika siewiór, oznaczającego „północ”. Do końca XV w. nazwa miasta brzmiała w taki właśnie sposób (Syewyor, 1470–1480). Nazwa określała zapewne miejsce położone na północ od innego obiektu geograficznego[5].
Najstarszy dokument odnotowujący miejscowość pochodzi z 1105 i wymienia dochody z targu, karczmy oraz jatki jakie z Siewierza uzyskuje Opactwo Benedyktynów w Tyńcu pod Krakowem. Około 1179 miejscowość wraz z całą ziemią siewierską znalazła się pod władaniem Piastów z linii opolskiej, a następnie bytomsko-kozielskich oraz cieszyńskich[6].
Już w XII w. Siewierz był osadą targową, a od początku XIII w. siedzibą kasztelanii. Kodeks dyplomatyczny Małopolski odnotowuje dwa łacińskie dokumenty z 1232 oraz 1252, w których wymienieni są kasztelanowie siewierscy Jaksa oraz Wladimirus. Początkowo ośrodek grodowy znajdował się na południowy zachód od dzisiejszego miasta i zlokalizowany był wokół romańskiego kościoła pw. św. Jana Chrzciciela. Prawdopodobnie po najazdach mongolskich został przeniesiony w miejsce łatwiejsze do obrony. W 1276 r. Siewierz uzyskał prawa miejskie. Wytyczono wówczas rynek będący do dziś głównym centrum miasta. W XIV w. książęta bytomscy wznieśli lub zainicjowali budowę murowanego zamku. (patrz: zamek biskupi w Siewierzu)[6].
26 lutego 1289 r. doszło pod miastem do krwawej bitwy między wojskami sprzymierzonych z Henrykiem IV Probusem książąt śląskich a koalicją Władysława Łokietka, wówczas księcia kujawskiego, i książąt mazowieckich. Wcześniejsze wtargnięcie wojsk Probusa na teren księstwa bytomskiego, w granicach którego leżała wówczas kasztelania siewierska, spowodowało złożenie przez zagrożonego Kazimierza hołdu lennego królowi Czech, Wacławowi II. Był to pierwszy z czeskich hołdów lennych na Śląsku.
30 grudnia 1443 r. biskup krakowski, Zbigniew Oleśnicki wykupił księstwo siewierskie wraz z zamkiem od zadłużonego księcia cieszyńskiego, Wacława I. Miasto stało się stolicą świeckiego księstwa feudalnego, rządzonego przez biskupów krakowskich (patrz: księstwo siewierskie), które w dużej mierze było zależne od Korony Królestwa Polskiego (później bezpośrednio w jej składzie) i należało do diecezji krakowskiej. Od tego czasu Siewierz stał się ponownie integralną częścią Małopolski[7]. Od 1484 r. biskup krakowski Jan Rzeszowski zaczął używać tytułu księcia siewierskiego (Dominus et Princeps Ducatus Severiensis)[8].
W XVI w. biskupi rozbudowali gotycki zamek dążąc do przekształcenia go w renesansową rezydencję. Od końca średniowiecza aż do upadku Rzeczypospolitej, Siewierz był siedzibą sądu zwanego ziemskim, który łączył w sobie cechy typowe dla dawnego prawa śląskiego oraz polskiego prawa ziemskiego, dwóch sądów: ziemskiego i grodzkiego[9].
W czasie potopu szwedzkiego księstwo nominalnie pozostawało neutralne, jednak na zamku przebywały oddziały hetmana Stefana Czarnieckiego, co skłoniło Szwedów do jego zajęcia. Wojska szwedzkie obłożyły też Siewierz kontrybucją w naturze – trzykrotnie większą niż pozostałe miasta Księstwa Siewierskiego[10].
W 1827 w mieście znajdowało się 261 domów zamieszkanych przez 1344 mieszkańców. W 1858 liczba domów wzrosła do 265, w tym 14 murowanych, a liczba mieszkańców do 1586 z czego wszyscy byli chrześcijanami. W 1870 Siewierz utracił prawa miejskie w wyniku carskich represji za powstanie styczniowe 1863. W 1880 liczba mieszkańców wynosiła 1989. W 1889 w XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego miejscowość wymieniona jest jako osada miejska, dawniej miasto leżące w powiecie będzińskim, gminie Sulików, parafia Siewierz. W osadzie było wówczas 300 domów, w których mieszkało 2500 mieszkańców. Miejscowość miała 3281 mórg powierzchni. Znajdowały się w niej dwa kościoły, dwie szkoły początkowe męska i żeńska, sąd gminny, przytułek dla 11 starców, apteka[4].
II Rzeczpospolita Polska
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku, Siewierz, wraz z całym powiatem będzińskim, został włączony do województwa kieleckiego. W 1927 roku utworzono powiat zawierciański, w którego skład wszedł Siewierz (również w granicach województwa kieleckiego).
W 1930 r. odsłonięto pomnik siewierzan poległych w walce o niepodległość[11].
4 września 1939 niemiecki Freikorps zamordował w Siewierzu 10 Polaków. W 1943 r. do obozu zagłady w Auschwitz-Birkenau wywieziona została cała ludność żydowska (w 1939 r. 229 osób). W okresie wojny zginęło około 300 osób. Po zakończeniu wojny ziemia siewierska wraz z całym powiatem zawierciańskim została przyłączona do województwa śląsko-dąbrowskiego[12].
Okres powojenny
Następnie okresie PRL miejscowość leżała w powiecie zawierciańskim w województwie katowickim. W 1955 Siewierz był gromadą, a od 1958 osiedlem zajmującym 31 km² powierzchni oraz liczącym 4000 mieszkańców. Miejscowość odzyskała prawa miejskie w 1962, ale większość mieszkańców, 71% w dalszym ciągu utrzymywało się jeszcze z rolnictwa. W mieście znajdowała się szkoła podstawowa oraz liceum[6]. 1973 r. w wyniku reformy administracji terenowej podjęto decyzję o likwidacji gromad, co pozwoliło przyłączyć do miasta i gminy sąsiednich wsi: Brudzowic, Dziewek, Gołuchowic, Żelisławic, Podwarpia, Wojkowic Kościelnych, Kuźnicy Warężyńskiej i Trzebiesławic.
Dzisiaj stanowi ośrodek turystyczny, leżący w zapleczu aglomeracji górnośląskiej. Zachowane zabytki to barokowe kościoły datowane od XVI do XVIII w., a zwłaszcza ruiny gotyckiego zamku książąt śląskich, a następnie biskupów krakowskich – książąt siewierskich powstałego od XIV do XVI. Pod miastem zachował się romański kościół św. Jana Chrzciciela w Siewierzu z I poł. XII w. (według Jana Długosza datowany na 1144 r.). Ruch wypoczynkowy obsługuje także zalew Przeczycko-Siewierski, zalew powstały w wyniku spiętrzenia wód Czarnej Przemszy. Od lutego 2005 r. funkcjonuje Izba Tradycji i Kultury Dawnej obejmująca ekspozycje dawnego rzemiosła, rzeźby i rękodzieła artystycznego oraz tematykę historyczną związaną z dziejami księstwa siewierskiego i jego zabytków (w tym zamku).
Gospodarka
Od początku istnienia miejscowości rozwijała się w niej gospodarka oraz handel. W miejscowości rozwijała się metalurgia. W XII wieku w okolicy Siewierza odnotowana została kopalnia srebra. W XIV wieku zanotowane zostały w okolicy dwie kuźnice. Ich ślady pozostały w nazewnictwie sąsiadujących wsi Kuźnica Świętojańska oraz Kuźnica Sulikowska. Wytapiano tutaj żelazo. W 1820 koło Siewierza funkcjonowała świeżarka. W XVI wieku w mieście odnotowano cechy rzemieślnicze, z których największym był cech piwowarski. Browarnicy w XVIII wieku mieli 18 browarów i znaczną część swojej produkcji eksportowali na Śląsk. W mieście funkcjonowały wówczas tartak oraz folusz[6].
Również w XIX wieku w miejscowości rozwijał się handel oraz przemysł. W mieście na brukowanym rynku co dwa tygodnie odbywały się targi. Działał zakład wyrobów kamienno-glinianych oraz fabryka kafli. Funkcjonowały dwa zajazdy. Pod koniec XIX wieku po odebraniu praw miejskich przez rosyjskiego zaborcę miejscowość zaczęła nabierać wiejskiego charakteru co utrzymało się do połowy XX wieku[4].
W okresie PRL miejscowość miała charakter rolniczy, a produkcją rolną zajmowała się większość mieszkańców. W latach 60. w Siewierzu powstały drobne zakłady produkcyjne: Spółdzielnia Szewców i Cholewkarzy oraz warsztaty katowickiej spółdzielni "Guma"[6].
Demografia
Piramida wieku mieszkańców Siewierza w 2019 – dane GUS[13]:
[Plik:Piramida - własne.png|600x600px]]
Siewierz należy zaliczyć do małych miast, których liczba mieszkańców wynosi 5 568 (52,2% kobiety, a 47,8% mężczyźni). W okresie 2002-2019 liczba mieszkańców zmalała o 0,0%. Średni wiek mieszkańców wynosi 43,1 lat co odpowiada średniemu wiekowi mieszkańców w województwie śląskim, ale też w całej Polsce oraz porównywalny do średniego wieku mieszkańców całej Polski. W okresie 2019 r. odnotowano w Siewierzu ujemny przyrost naturalny wynoszący -27 osób, co odpowiada ujemnemu przyrostowi -4,84 na 1000 mieszkańców. W 2019 r. w Siewierzu 59,0% mieszkańców żyło w małżeństwie; 23,5% mieszkańców Siewierza w stanie wolnym; 5,9% mieszkańców było po rozwodzie, natomiast 11,3% to wdowy/wdowcy[1].
Przez Siewierz przebiega południowa obwodnica miasta w ciągu drogi krajowej nr 78, która dwupoziomowym skrzyżowaniem łączy się z drogą
drogą krajowa nr 91. Kilka kilometrów na południe od Siewierza, w miejscowości Podwarpie droga krajowa nr 91 łączy się z drogą ekspresową S1, która biegnie do zlokalizowanego w Pyrzowicach węzła z autostradą A1 (E75).
Kolejowy
Od 10.12.2023r. przez Siewierz będzie przebiegała nowa linia kolejowa S9 organizowana przez Koleje Śląskie na trasie Częstochowa - Tarnowskie Góry, przez Port Lotniczy w Pyrzowicach.
Autobusowy
Na terenie Siewierza kursuje 5 linii autobusowych (2A, 269, 619, 969, M23) organizowanych przez ZTM (2A wspólnie z miastem Myszków) i jedna (10) organizowana przez ZKA Zawiercie. którymi można się dostać do Będzina, Katowic, Myszkowa, Sosnowca, Zawiercia i okolicznych wsi lub gmin.
W mieście działa klub piłki nożnej Przemsza Siewierz, założony w 1946 roku, oprócz tego w mieście znajduje się klub Tenisa stołowego UKS Energia Siewierz oraz Klub Sportowy Animals - Boks Siewierz
Dni ziemi Siewierskiej
Dni ziemi Siewierskiej, czyli potocznie dni Siewierza, odbywają się przeważnie w czerwcu. Raz odbywały się one we wrześniu.
↑Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
↑Andrzej Nowakowski: Dzieje ustroju i prawa księstwa siewierskiego. Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1992, s. 14. ISBN 83-85334-16-5
↑ abcSłownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. X, hasło „Siewierz”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1885. s. 602. [dostęp 2018-07-09].
↑Oficjalna strona internetowa Miasta i Gminy Siewierz [online], siewierz.pl [dostęp 2021-01-14] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-16].
↑Siewierz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11](pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-17].
↑Siewierz – Stadion LKS Przemsza [online], PolskieStadiony.pl, 20 lipca 2020 [dostęp 2021-01-04](pol.).
↑Lista potraw tradycyjnych – Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Bibliografia
Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski, hasło "Siewierz". Wrocław, Warszawa, Kraków, Łódź: Ossolineum, 1987, s. 216. ISBN 83-04-02436-5.
Praca zbiorowa: Miasta polskie w tysiącleciu, tom I, województwo katowickie, hasło „Siewierz”. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Ossolineum, 1965, s. 467-468.
Linki zewnętrzne
Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Siewierz
Oficjalna strona internetowa Miasta i Gminy Siewierz
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
.jpg)
50°27′59″N 19°13′48″E/50,466389 19,230000
.jpg)
