Plansza do gry; figury z przodu są ustawione jako stan początkowy, te w głębi są odwrócone
Cesarz Hirohito gra z ówczesnym księciem Akihito w towarzystwie cesarzowej Kōjun, 1955 r.
Sytuacja początkowa gry

Shōgi (jap. 将棋 shōgi; używany także zapis shogi lub siogi)japońskie szachy[1] rozgrywane na planszy 9×9. Charakterystyczną zasadą jest możliwość umieszczenia zbitych bierek z powrotem na planszy. Bierki są znacznie słabsze niż w szachach międzynarodowych.

Cel gry

Celem gry jest zbicie króla przeciwnika. Gracz nie ma obowiązku informowania o szachu na królu przeciwnika i gdy ten takiego ruchu nie zauważy, grę można zakończyć poprzez zbicie króla.

Wyposażenie gry

Gra rozgrywana jest przez dwóch graczy na polach planszy o 9 rzędach i 9 kolumnach.

Każdy z graczy ma do dyspozycji po 20 bierek na kształt klina z nieznacznie różniącymi się wymiarami. Figury przeciwnika rozróżniane są jedynie na podstawie kierunku, który wskazywany jest przez ich czubki.

Na początku gry każdy z graczy ma do dyspozycji poniższe bierki:

Czasami zamiast słowa lanca używa się też określeń pikinier lub oszczepnik, gońca nazywa się słoniem, wieżę rydwanem, a pionka piechurem.

Remis

Remisy są bardzo rzadkie w shogi (~1% gier na poziomie zawodowym). Następują w wyniku powtórzenia się ruchów (sennichite) lub ucieczki królów do strefy przeciwnika bez możliwości zadania mata (jishōgi – impas).

W przypadku impasu liczy się punkty według schematu: wieża i goniec po 5 punktów, pozostałe bierki, oprócz króla po 1 punkcie. Jeśli jeden z graczy ma mniej niż 24 punktów, przegrywa. Jeśli oboje mają więcej niż 24 punktów następuje remis, w przypadku partii rozgrywanej przez profesjonalistów – grę powtarza się ze zmianą gracza zaczynającego.

Zgodnie z zasadami „wieczny szach” jest niedozwolony. W takiej sytuacji przegrywa gracz, który szachuje.

Również pozycja określana jako „pat” nie oznacza remisu. Strona, która posiada jedynie króla, przegrywa.

Bierki

Bierki są oznaczane japońskimi znakami (kanji), co może stanowić pewne utrudnienie dla początkujących. Czasami można jednak znaleźć międzynarodowe wersje figur. Figury biją w ten sam sposób, w jaki się poruszają. Ta zasada tyczy się też pionków.

Zbliżenie na pionki. Góra: +R, R, K (panujący), K (rzucający wyzwanie), B, +B. Dół: +L, L, +S, S, G, N, +N, p, +p.
Nazwa Znak Kanji Rōmaji Znaczenie Skrót
Król
(dla silniejszego gracza)
Reigning king 王將 ōshō król, generał K ō
Król
(dla słabszego gracza)
Challenging king 玉將 gyokushō klejnot, generał K gyoku
Wieża Rook 飛車 hisha latać, rydwan R hi
Smok
(promowana wieża)
Promoted rook 龍王 ryūō smok, król +R 龍 lub 竜* ryū
Goniec Bishop 角行 kakugyō kąt, iść B kaku
Koń
(promowany goniec)
Promoted bishop 龍馬 ryūma smok, koń +B uma
Złoty generał Gold general 金将 kinshō złoty, generał G kin
Srebrny generał Silver general 銀将 ginshō srebrny, generał S gin
Promowany srebrny Promoted silver 成銀 narigin promowany srebrny +S
Skoczek Knight 桂馬 keima kasja, koń N kei
Promowany skoczek Promoted knight 成桂 narikei promowany skoczek +N 圭 lub 今
Lanca Lance 香車 kyōsha kadzidło, rydwan L kyō
Promowana lanca Promoted lance 成香 narikyō promowane kadzidło +L 杏 lub 仝
Pionek Pawn 歩兵 fuhyō piechota p fu
Promowany pionek
(tokin)
Promoted pawn と金 tokin złoty +p と lub 个 to

Przygotowanie i rozgrywka

Każdy gracz ustawia swoje figury naprzeciw przeciwnika.

  • W najbliższym szeregu ustawia:
    • króla w środku
    • dwóch złotych generałów na przyległych polach do króla
    • dwóch srebrnych generałów przylegle do każdego złotego
    • dwa skoczki przylegle do każdego srebrnego generała
    • dwie lance w rogach, przylegle do skoczków

Pierwsza linia wygląda następująco: | L | N | S | G | K | G | S | N | L |

  • W drugim szeregu gracze ustawiają:
    • gońca po lewej stronie gracza, nad skoczkiem
    • wieżę po prawej stronie gracza, nad skoczkiem

Druga linia wygląda następująco: | | B | | | | | | R | |

  • W trzecim szeregu jest ustawionych dziewięć pionków.

Trzecia linia wygląda następująco: | P | P | P | P | P | P | P | P | P |

Następuje losowanie zwane furigoma. Silniejszy gracz bierze pięć środkowych pionków i rzuca je na planszę. Zliczana zostaje liczba pionków i tokinów. Jeśli wypadło więcej pionków, silniejszy gracz wykonuje pierwszy ruch. Więcej tokinów oznacza, że silniejszy gracz wykonuje ruch jako drugi.

Rozgrywka odbywa się turami. Podczas każdej tury, gracz ma prawo wykonać ruch pionkiem, który aktualnie znajduje się na planszy (i potencjalnie promować go, pochwycić wrogiego pionka, bądź wykonać oba ruchy jednocześnie) lub też przywrócić pionka, który został pochwycony, na wolne pole planszy. Te opcje przedstawione są szczegółowo poniżej.

Król

Król porusza się o jedno pole w każdym kierunku dookoła siebie.

Król
   
 

Wieża

Wieża poruszać się może dowolną liczbę pól pionowo lub poziomo.

Wieża
|
|

Goniec

Goniec może poruszać się o dowolną liczbę pól wzdłuż przekątnych.

Goniec
     
     
       
     
     

Złoty generał

Porusza się o jedno pole wokół siebie w każdym kierunku oprócz przekątnych w tył.

Złoty generał
         
   
   
       
         

Srebrny generał

Porusza się o jedno pole wokół siebie w każdym kierunku oprócz pól w lewo, prawo i do tyłu.

Srebrny generał
         
   
       
     
         

Skoczek

Skoczek porusza się tylko do przodu, zgodnie z literą „L”. Może przeskakiwać inne figury.

Skoczek
     
         
       
         
         

Lanca

Może poruszać się o dowolną liczbę pól do przodu. Nie może poruszać się do tyłu lub na boki.

Lanca
       
       
       
         
         

Pionek

Porusza się o jedno pole do przodu. Nie może się cofać.

Pionek
         
       
       
         
         

Promocja

Trzy ostatnie rzędy w obozie przeciwnika to tak zwana strefa promocji. Po wkroczeniu w tę strefę, wyjściu z niej czy wykonaniu w niej ruchu figury mogą ulec promocji. Wszystko zależy od decyzji gracza – niektórych figur nie warto pozbawiać ich „naturalnych” zdolności. Promocja jest obowiązkowa jedynie w wypadku, gdy figura nie ma już możliwości ruchu (skoczek w ostatnich dwóch rzędach, lanca i pion w ostatnim rzędzie). Promocja zostaje anulowana jedynie po zbiciu figury (gracz nie może jej cofnąć na życzenie).

Strefa promocji gracza (zielona)
                 
 
 
 
 
 

Figury promuje się poprzez odwrócenie ich na drugą stronę. Pod spodem jest ukryty drugi (najczęściej czerwony) symbol:

  • król i złote generały nie ulegają promocji;
  • promowane srebrne generały, skoczki, lance, piony poruszają się jak złoty generał;
  • promowana wieża porusza się normalnie oraz ma możliwość wykonywania ruchu o jedno pole jak goniec (obrazowo: jak wieża + król);
  • promowany goniec porusza się normalnie oraz ma możliwość wykonywania ruchu o jedno pole jak wieża (obrazowo: jak goniec + król).

Promowana wieża

Promowana wieża
   
       
   
   
       

Promowany goniec

Promowany goniec
   
     
   
   
   
     

Promocja nie jest obowiązkowa. Promocja znika jedynie po zbiciu figury.

Zrzutki

Pochwycone bierki są w shogi faktycznie wzięte do niewoli. Są one zatrzymane „na ręce” i mogą być przywrócone do gry pod kontrolą gracza, który je pochwycił. Zamiast wykonania zwykłego ruchu bierką na szachownicy, można wystawić do gry jedną ze zbitych przez siebie bierek. Gracz umieszcza bierkę, która wcześniej została przez niego pochwycona, niepromowaną stroną do góry i zwróconą naprzeciw przeciwnika na dowolnym polu na szachownicy. Jest ona teraz częścią wojsk kontrolowanych przez tego gracza. Ruch ten określany jest jako „zrzutka” albo „wstawienie”[2]. Zrzutki zwiększają liczbę kombinacji i czynią grę bardziej interesującą.

Istnieje kilka ograniczeń dokonywania zrzutek:

  • bierka, która w momencie zbicia była promowana, wraca na planszę bez promocji;
  • nie można wstawić piona do kolumny, gdzie już jest niepromowany pion bieżącego gracza (taką niedozwoloną wrzutkę nazywa się nifu „dwa piony”);
  • nie można zrzucić piona tak, aby zadał mata;
  • nie można położyć bierki tak, żeby nie miała ruchu (skoczka w dwóch ostatnich liniach, lancy i piona w ostatniej);
  • zrzucona bierka nie może jednocześnie pochwycić bierki przeciwnika, ani też nie zostanie ona promowana od razu po zrzucie do strefy promocji. Czynności te mogą być wykonane w następnych ruchach, zgodnie z normalnymi zasadami.

Zamki

Z powodu zrzutek i promocji shōgi są agresywną grą. Zwykle w połowie gry gracze mają wiele wrogich figur w rękach, co umożliwia im atak bezpośredni poprzez zrzutki w obozie przeciwnika.

Dlatego też przed rozpoczęciem walki tworzy się zamek, w którym chowa się króla. Zamek jest to formacja złożona najczęściej z 3 generałów – 2 złotych i srebrnego.

Każdy zamek ma swoje dobre strony, jak i złe. Najważniejszą rzeczą jest ich poznanie, oraz wypracowanie sposobów ataku.

Handicap

Jeśli gracze znacząco różnią się umiejętnościami, możliwe są gry handicapowe. Silniejszy gracz zaczyna bez pewnych figur. Oczywiście potem może je uzyskać, zbijając je przeciwnikowi, więc nie jest to aż tak duża różnica jak w szachach międzynarodowych.

Tsume, hisshi

W grze końcowej ważniejsza jest siła zamku i odległość od króla (szybkość) niż przewaga materialna. Ważna staje się inicjatywa. Przeciwnik, który pierwszy zamatuje wroga, wygrywa.

Kombinacje, które pozwalają nam na „wymuszony mat” nazywają się tsume. Polega to na ciągłym szachowaniu króla przeciwnika aż do mata.

Natomiast hisshi polega na ustawieniu figur tak, aby w następnym ruchu nastąpił nieuchronny mat, bądź tsume, prowadzące do mata.

Tsume ma znaczącą przewagę nad hisshi. Jeśli po hisshi gracza przeciwnik osiągnie tsume, to przegrywa. Jednak hisshi daje tę przewagę, że jeśli przeciwnik nie grozi naszemu królowi, a jego król ma dużo dróg ucieczki, to zamiast gonić go ciągłymi szachami, można dać hisshi, blokując ucieczkę z jednej strony.

Tsume (tsume-shōgi) mają różną długość (od trzech do nawet kilku tysięcy ruchów) i trudność (dla szachistów trudne do zauważenia są potencjalnie samobójcze ruchy przeciwnika, które jednak zmieniają kształt jego figur i, w późniejszej grze, umożliwiają mata).

Shogi w Polsce

Mistrzostwa Polski

Historycznie mistrzostwa Polski w shogi należy podzielić na 5 etapów:

  1. Mistrzostwa odbywające się za pośrednictwem portalu internetowego www.kurnik.pl (od 2007)
  2. Mistrzostwa odbywające się na żywo bez szczególnego uwzględnienia uczestniczących w nich juniorów (od 2012)
  3. Mistrzostwa odbywające się na żywo z uwzględnieniem uczestniczących w nich juniorów (od 2015)[3]
  4. Mistrzostwa juniorów odbywają się jako osobny turniej (od 2017)
  5. Mistrzostwa juniorów odbywają się jako osobny turniej z podziałem na kategorie wiekowe: U9, U12, U15, U18 (od 2018)
  6. Z powodu niskiej frekwencji juniorów zawieszona została organizacja Mistrzostw Juniorów(od 2020)
Rok Mistrz Polski Wicemistrz Polski III miejsce IV miejsce Miejsce gry
2007 Paweł Agnieszczak Adrian Wołoszyn P. Truskawka P. Dzano Internet
2008 Adrian Wołoszyn Paweł Agnieszczak Andrzej Szczepanowski Karolina Styczyńska Internet
2009 Karolina Styczyńska Adrian Wołoszyn Mariusz Stanaszek Andrzej Szczepanowski Internet
2010 Karolina Styczyńska Paweł Agnieszczak Krzysztof Sieja Internet
2011 Karolina Styczyńska Paweł Agnieszczak Jakub Telinga Mariusz Stanaszek Internet
2012 Karolina Styczyńska Adrian Wołoszyn Paweł Agnieszczak Paweł Kozioł Warszawa
2013 Mariusz Stanaszek Henryk Piskorz Paweł Rymarowicz Robert Ciombor Kraków
2014 Adrian Wołoszyn Paweł Agnieszczak Mariusz Stanaszek Artur Kosior Warszawa
2015 Adrian Wołoszyn Krzysztof Sieja Kamil Michaluk Mariusz Stanaszek Wrocław
2016 Wojciech Jedynak Adam Dziwoki Adrian Wołoszyn Krzysztof Sieja Kraków
2017 Kamil Michaluk Adam Dziwoki Krzysztof Sieja Karol Stanclik Warszawa
2018 Kamil Michaluk Karol Stanclik Adam Dziwoki Rafał Śliwiński Wrocław
2019 Adam Dziwoki Wojciech Jedynak Grzegorz Adaszewski Mariusz Stanaszek Kraków
2020 - - - - Nie odbyły się
2021 Adam Dziwoki Krystian Kuźmicz Paweł Agnieszczak Miłosz Roman Warszawa
2022 Adam Dziwoki Krzysztof Sieja Mariusz Stanaszek Patryk Korcyl Wrocław
2023 Adam Dziwoki Krzysztof Sieja Mariusz Stanaszek Paweł Agnieszczak Kraków
Rok Mistrz Polski Juniorów Wicemistrz Polski Juniorów III miejsce IV miejsce Miejsce gry
2015 Kacper Górzyński Michał Mordarski Szymon Wójtowicz Łukasz Marczak Wrocław
2016 Patryk Korcyl Szymon Wójtowicz Michał Mordarski Łukasz Marczak Kraków
2017 Karol Stanclik Adam Woźniak Patryk Korcyl Marek Gromadzki Warszawa
2018 Samuel Pietrasiak – U9 Wrocław
2018 Michał Niebrzydowski – U12 Olga Kraszewska – U12 Kamil Henike – U12 Wiktor Wolicki – U12 Wrocław
2018 Szymon Wójtowicz – U15 Michał Mordarski – U15 Paweł Wyatt – U15 Micheasz Pietrusiak – U15 Wrocław
2018 Dawid Paradowski – U18 Kornel Krawiec – U18 Patryk Korcyl – U18 Cyprian Doruch – U18 Wrocław
2019 Franciszek Mordarski – U12 Kazimierz Podurgiel – U12 Aleksander Zakrzewski -U12 Ksawery Wojtas – U12 Warszawa
2019 Michał Mordarski – U15 Michał Niebrzydowski – U15 Tymon Kłoda -U15 Maksymilian Kołczyński – U15 Warszawa
2019 Patryk Korcyl – U18 Warszawa

2011

2012

  • Polska organizuje swoje pierwsze mistrzostwa Europy i otwarte mistrzostwa świata

2013

  • Zarejestrowany został Polski Związek Shogi z inicjatywy Mariusza Stanaszka

2014

2015

  • Karolina Styczyńska zostaje pierwszym w historii profesjonalnym graczem spoza Japonii
  • Do grona graczy posiadających stopień dan dołączyli Krzysztof Sieja i Adrian Wołoszyn

2016

  • Reprezentacja Polski przystąpiła do „Światowej Ligi Shogi”. Zostały utworzone dwie 3-osobowe drużyny.

Składy drużyn wraz z graczami rezerwowymi:

  • Poland 1 – Krzysztof Sieja, Adam Dziwoki, Paweł Agnieszczak, Kamil Michaluk
  • Poland 2 – Wojciech Jedynak, Mariusz Stanaszek, Grzegorz Adaszewski

Drużyna Poland 1 zajęła 9 miejsce na 12 drużyn w Dywizji A[4]

Drużyna Poland 2 zajęła 5 miejsce na 10 drużyn w Dywizji C[5]

  • 23–24.07 odbyły się pierwsze samodzielne Otwarte Mistrzostwa Polski Juniorów
  • Odbyły się tego roku 26 turnieje rankingowe[6]
  • Do grona graczy posiadających stopień dan dołączyli Kamil Michaluk[7], Adam Dziwoki[8] i Wojciech Jedynak[9]

2017

  • Reprezentacji Polski przystąpiła do II edycji „Światowej Ligi Shogi”. Zostały utworzone trzy 3-osobowe drużyny.

Składy drużyn wraz z graczami rezerwowymi:

  • Poland 1 – Krzysztof Sieja, Adam Dziwoki, Paweł Agnieszczak, Kamil Michaluk
  • Poland 2 – Wojciech Jedynak, Mariusz Stanaszek, Grzegorz Adaszewski
  • Poland 3 – Norbert Rzechuła, Błażej Sałek, Rafał Śliwiński
  • Do grona graczy posiadających stopień dan dołączył Karol Stanclik[10] posiadający do końca roku 2017 status junior
  • Podczas Mistrzostw Europy Juniorów Polscy zawodnicy zdobyli medale: Adam Woźniak-złoty(U18), Karol Stanclik-brązowy(U18)

2018

  • Reprezentacja Polski przystąpiła do III edycji „Światowej Ligi Shogi” w składzie Karol Stanclik, Rafał Śliwiński i Krzysztof Sieja[11].
  • Zmieniła się formuła Mistrzostw Polski i Mistrzostw Polski Juniorów – dwa turnieje organizowane w osobnym terminie.
  • Mistrzostwa Polski Juniorów zostały podzielone na 4 osobne kategorie U9, U12, U15, U18.
  • Dawid Paradowski jako pierwszy junior w historii otrzymał stopień 2 dan.
  • Podczas Mistrz Europy Juniorów Polscy zawodnicy zdobyli medale: Michał Mordarski – srebrny (U15), Łukasz Marczak – brązowy (U15).
  • Po raz pierwszy do Mistrzostw Europy zakwalifikowało się trzech polskich zawodników – Dawid Paradowski, Adrian Wołoszyn, Wojciech Jedynak.

2019

  • Do grona graczy posiadających stopień dan dołączył Rafał Śliwiński[12]
  • W trakcie XI Cracovii został pobity rekord frekwencji liczby zawodników na turnieju organizowanym w Polsce, nie będącym mistrzostwami Europy. W turnieju wzięło udział 42 zawodników z 9 różnych krajów[13].

2020

  • Z powodu niskiej aktywność juniorów została podjęta decyzja o zawieszeniu Mistrzostw Polski Juniorów
  • Z powodu sytuacji związanej z ograniczeniami epidemiologicznymi spowodowanymi pandemią Covid 19[14] zarząd związku podjął decyzję o odwołaniu mistrzostw Polski[15]
  • Zamiast Mistrzostw Polski zostały zorganizowane I Aktywne Internetowe Mistrzostwa Polski w Shogi

2021

  • Do grona graczy posiadających stopień dan dołączył Miłosz Roman[16]

2022

2023

  • Do grona graczy posiadających stopień dan dołączyli Paweł Agnieszczak i Krzysztof Ząbek[17]

Zobacz też

Przypisy

  1. Kenkyusha’s New Japan-English Dictionary. Tokyo: Kenkyusha Ltd., 1991, s. 1591. ISBN 4-7674-2015-6.
  2. Polski Związek Shogi – Zasady gry w shogi. [dostęp 2023-05-09]. (pol.).
  3. And the winner is …. | Shogi [online], shogi.pl [dostęp 2016-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-19].
  4. Andreas Neumaier, World Shogi League (WSL) – Divisions [online], wsl.81dojo.com [dostęp 2017-01-17].
  5. Andreas Neumaier, World Shogi League (WSL) – Divisions [online], wsl.81dojo.com [dostęp 2017-01-17].
  6. Turnieje w Polsce – shogi we Wrocławiu [online], www.shogi.wroclaw.pl [dostęp 2016-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-19].
  7. Andreas Neumaier, FESA home page – Ratings [online], www.shogi.net [dostęp 2016-11-30].
  8. Andreas Neumaier, FESA home page – Ratings [online], www.shogi.net [dostęp 2016-11-30].
  9. Andreas Neumaier, FESA home page – Tournament Results [online], www.shogi.net [dostęp 2017-01-17].
  10. Andreas Neumaier, FESA home page – Ratings [online], www.shogi.net [dostęp 2018-06-29].
  11. Andreas Neumaier, World Shogi League (WSL) – Teams [online], wsl.81dojo.com [dostęp 2018-06-29].
  12. Player profile of: Rafal Sliwinski [online], FESA [dostęp 2020-03-15] (ang.).
  13. FESA home page – Tournament Results [online], www.shogi.net [dostęp 2020-09-08].
  14. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii - Polska w RPA - Portal Gov.pl [online], Polska w RPA [dostęp 2023-07-19] (pol.).
  15. Polski Związek Shogi - Odwołanie MP i OMP i Walne Zgromadzenie [online], pzshogi.pl [dostęp 2023-07-19].
  16. FESA home page - Ratings [online], fesashogi.eu [dostęp 2024-02-20].
  17. FESA home page - Tournament Results [online], fesashogi.eu [dostęp 2024-02-20].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

  • Shōgi – japońskie szachy
  • Strona Polskiego Związku Shōgi
  • Strona Światowej Ligi Shogi
  • Shogi we Wrocławiu

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się