| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Prawa miejskie |
1532 | ||||
| Wysokość |
156 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2017) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+375 1562 | ||||
| Kod pocztowy |
231 800 | ||||
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |||||
Położenie na mapie Białorusi  | |||||
Położenie na mapie Polski w 1939  | |||||
 53°05′N 25°19′E/53,083333 25,316667
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Słonim (biał. Слонім, ros. Слоним) – miasto w obwodzie grodzieńskim Białorusi przy ujściu Issy do Szczary (dopływ Niemna). 49,9 tys. mieszkańców (2017); przemysł lekki, papierniczy, meblarski, spożywczy, elektromaszynowy, chemiczny; muzeum.
Od 1507 stolica powiatu województwa nowogródzkiego Wielkiego Księstwa Litewskiego, od 1569 Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Miejsce obrad sejmiku generalnego Wielkiego Księstwa Litewskiego i sejmików ziemskich powiatu słonimskiego od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku[2].
Pierwsze wzmianki o Słonimie pochodzą z połowy XIII w., gdy przypuszczalnie wchodził w skład księstwa turowskiego.
W 1241 gród Słonim został zniszczony przez wojska Batu-chana. Słonim w 1252 zajęty został przez Lwa Daniłowicza, a od 1258 władał nim litewski książę Mendog, po którym na stałe do Litwy przyłączył go książę Giedymin.
Około 1342 Monwid najstarszy syn Giedymina książę kiernowski i słonimski w Słonimie założył stolicę swojego księstwa, ale od 1348 Słonimiem rządził Kiejstut. W 1413 roku Słonim wszedł do woj.trockiego, a w 1507 do woj.nowogródzkiego. W 1460 roku Słonim został określony jako miasteczko królewskie[3]. W 1490 roku wybudowano w Słonimie na Zarzeczu u stóp zamku katolicki kościół parafialny.
.jpg)
W 1532 roku[4] król Polski Zygmunt I nadał miastu prawo magdeburskie, a król Zygmunt August w przywileju wydanym w Wilnie dnia 13 maja 1558 roku ustanowił dwa jarmarki dwutygodniowe. Od 1555 roku Słonim był siedzibą sądów ziemskich.
Dnia 4 stycznia 1591 król Zygmunt III odnowił prawa magdeburskie Słonima i nadał herb lwa złotego z krzyżem podwójnym (herb Lis na niebieskim polu). W tym czasie starostą słonimskim był kanclerz wielki litewski Lew Sapieha. Dzięki niemu Słonim od 1597 roku stał się miejscem obrad sejmików generalnych odbywanych w nim do 1685 roku i gromadzących szlachtę kilku województw[3]. W 1641 król Władysław IV nadał przywilej na wybudowanie ulic i rynku, na utrzymanie których ustanowił opłatę targową.
Miasto uległo zniszczeniu w 1655 roku, gdy podczas wojny moskiewskiej spaliły je wojska kniazia Aleksieja Trubeckiego. W 1669 król Michał Korybut Wiśniowiecki odnowił wszystkie miejskie przywileje, co potwierdził Jan III Sobieski w 1679 roku. W 1740 roku rozpoczęto budowę kościoła Jezuitów.
Miasto rozkwitło za czasów hetmana wielkiego litewskiego Michała Ogińskiego, który został starostą słonimskim i osiadł w mieście ze swoim dworem po tym gdy wszedł w posiadanie ekonomii słonimskiej w 1761 roku. W centrum miasta w 1768 roku wybudowano pałac na planie podkowy, a także teatr (Operhaz), ujeżdżalnię i inne budynki. Około 1777 w Słonimie uruchomiona została drukarnia. Ogiński własnym kosztem połączył kanałem spławnym dorzecze Dniepru i Niemna.
Po III rozbiorze Polski ukazem Katarzyny II z 14 grudnia 1795 Słonim został stolicą guberni słonimskiej. Jednak już w 1797 roku został włączony do guberni litewskiej, a w 1801 – grodzieńskiej[3].
Słonim konkurował z Wołkowyskiem o miejsce sejmików generalnych. Miejsce zjazdów głównych pierwotnie ustalone było w Wołkowysku przez Stefana Batorego w 1576. Staraniem Lwa Sapiehy za zgodą króla Zygmunta III w 1631 sejm ustalił jako miejsce obrad sejmiku litewskiego Słonim. Wpłynęło to znacząco na rozwój miasta. W monografii Życie Lwa Sapiehy z 1805 r., w rozdziale XXIV pt. Chwalebne utrzymywanie ziazdu Słonimskiego zapisano to w sposób następujący: „Stany Rzeczyposplitey na Seym zgomadzone za przyłożeniem się Lwa Sapiehy....tak w konstytucyi napisali. „Przychylaiąc się do dawnych praw i zwyczaiów postanawiamy, aby na ziazd Słonimski, który Seym uprzedzać zwykł, wszyscy tak PP. Senatorowie, iako i Posłowie W.X.Lit:nie omieszkiwali” Konstytucye Seymu Warszawskiego za Zymunta III. roku 1631. Tom III fol: 703”[potrzebny przypis].
Sejmiki w Słonimie odbywały się do 1685 r. Miasto było też miejscem sejmików powiatowych, podczas których wybierano posłów na sejm oraz deputatów do Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego. W mieście raz w roku odbywał się też popis rycerstwa z terenu powiatu.
W XIX w. miasto powiatowe w guberni grodzieńskiej. W 1803 roku przystąpiono do rozbiórki kościoła jezuitów. Zburzono też częściowo pałac Ogińskiego. W 1844 roku Rosjanie zlikwidowali klasztor Kanoników Laterańskich, a kościół Bożego Ciała zamieniono w cerkiew. W 1850 roku władze zaborcze skasowały klasztor benedyktynek i mariawitek. W 1851 roku Rosjanie rozebrali kościół dominikanów pw. św. Michała, a kościół benedyktynek pw. Znalezienia Krzyża św. rozebrano na cegłę w 1900 roku. W 1864 roku Rosjanie zamknęli klasztor bernardynów, a kościół klasztorny św. Trójcy zamienili w cerkiew[3].
Wygląd miasta pod koniec XIX w.:
Największy plac w środku miasta zajmuje bazar, rudera brudna i odrapana z podsieniami, z dachem dachówką krytym, trzy razy od samego budynku wyższym. Bazar ten mieszczący 150 sklepików wznosi się na miejscu wspaniałej niegdyś rezydencji Michała Ogińskiego... o dawnej świetności jedynie świadczą olbrzymie fundamenta i kilkupętrowe w głąb pieczary. Z ruin, w jednym końcu miasta sterczy szkielet kościoła poklasztornego, z całą kolumnadą frontową, a wewnątrz ze śladami ołtarzów, chórów i malowideł ściennych...
.jpg)
W 1881 roku w mieście wybuchł pożar – spłonęło 900 domów. W tym czasie w mieście było kilka synagog i domów modlitwy, cerkiew soborowa pw. Przemienienia Pańskiego i parafialna pw. św. Trójcy. W 1886 roku do miasta doprowadzono kolej na linii Białystok – Baranowicze. Z katolickich obiektów sakralnych w mieście pozostały jedynie kościół parafialny na przedmieściu Zarzecze i filialny przy klasztorze bernardynek. W klasztorze tym gromadzone były na dożywocie zakonnice ze skasowanych innych klasztorów. W 1897 r. 11 515 na 15 863 mieszkańców (72,5%) było Żydami. W mieście przy ulicy Tatarskiej w pn.-zach. części miasta znajdował się też drewniany meczet, z którego korzystali miejscowi Tatarzy.
1 marca 1919 roku oddziały Wojska Polskiego pod dowództwem gen. Wacława Iwaszkiewicza-Rudoszańskiego odbiły Słonim z rąk bolszewików. Sowieci, którzy wcześniej oddawali teren bez walki, w Słonimie postawili zacięty, trwający siedem godzin opór. W trakcie walk po stronie polskiej ranny został m.in. por. Wojciech Korsak, dowódca 1. kompanii pułku mińskiego, która pierwsza wdarła się do miasta[5]. W nocy z 10 na 11 marca bolszewicy przypuścili kontratak znacznymi siłami na miasto. W tym czasie w Słonimie obecny był jedynie niewielki polski garnizon pod dowództwem mjr. Rutkiewicza. Mimo to, po walkach na ulicach miasta, Polacy zdołali odeprzeć atak. W walce po stronie polskiej odznaczyła się 1. kompania pułku mińskiego dowodzona przez por. Korsaka[6].
W nocy z 20 na 21 lipca 1920 roku, w czasie ofensywy bolszewików wojska pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego zajęły Słonim, wypierając z niego polską 4 Dywizję Piechoty na linię rzeki Zelwy[7].
.jpg)
Przed 1939 było to miasto powiatowe w województwie nowogródzkim. Starostą był Stanisław Henszel, burmistrzem – Wł. Plebański, zastępcą burmistrza Mojżesz Zabłocki. Dyrektorem szpitala powiatowego był dr Mowsza Epsztajn.
Świątynie: katolicka 1, greckokatolicka 1, prawosławna 1, muzułmańska 1, żydowska 2.
Szkoły: gimnazjum państwowe, gimnazjum prywatne, 2 seminaria nauczycielskie.
Słonim był garnizonem 79 Pułku Strzelców Słonimskich im. Lwa Sapiehy wchodzącym w skład 20 Dywizji Piechoty. Pułkiem dowodził między innymi płk Marian Turkowski. W latach 1931–1934 wybudowano w Słonimie dom Funduszu Kwaterunku Wojskowego według projektu warszawskiego architekta Wacława Wekera.
DANE ROZBIEŻNE:
Burmistrz: inż. Henryk Bieńkiewicz, wiceburmistrz Borys Piasecki.
Kościoły rzymskokatolickie – 4
Rocznik Polityczny i Gospodarczy 1939, Warszawa Polska Agencja Telegraficzna
W wyniku paktu Ribbentrop-Mołotow we wrześniu 1939 roku miasto zajęła Armia Czerwona. W 1940 roku dużą część ludności polskiej deportowano w głąb ZSRR. Wojska niemieckie zajęły miasto 25 czerwca 1941 roku. W lipcu oddział Einsatzgruppen zamordował 1200 Żydów ze Słonima w okolicach wsi Pietrolewicze, a w listopadzie Niemcy zamordowali 8 tys. Żydów koło wsi Czepielów. Ostatnich więźniów getta Niemcy rozstrzelali w grudniu 1942 r.[8] Represje objęły także polskich mieszkańców miasta, np. na Górze Pietralewickiej rozstrzelano m.in. siostry zakonne: Ewę Noiszewską i Martę Wołowską, które w 1999 roku zaliczone w poczet błogosławionych Kościoła katolickiego. W marcu 1942 roku Niemcy rozstrzelali proboszcza kościoła św. Andrzeja księdza Kazimierza Grochowskiego, po którym funkcję proboszcza pełnił czasowo kapelan niepokalanek jezuita Adam Stark, rozstrzelany przez Niemców w grudniu 1942 za pomaganie ludności żydowskiej podczas Holocaustu.
W 1945 roku Słonim wcielono do ZSRR, a większość Polaków została wywieziona ze Słonima do Polski w nowych granicach. W tym samym roku władze sowieckie usunęły z miasta zakon niepokalanek. W 1946 roku Sowieci zamknęli kościół św. Andrzeja i zamienili w magazyn soli. W 1949 roku słonimski proboszcz ks. Henryk Drahel został aresztowany przez MGB i zesłany do łagru.
Od 1991 roku Słonim leży na terytorium Republiki Białorusi. W 1991 roku do miasta wróciły niepokalanki i rozpoczęły remont swojego dawnego kościoła bernardynek. W latach 1991–1993 ks. Witold Żelwietro podniósł z ruin kościół św. Andrzeja. W latach 1996–2003 odbudowano Sobór Spaski (zbudowany w miejscu kościoła Bożego Ciała i częściowo powtarzając jego plan). W mieście działa Polska Macierz Szkolna. Od 2004 roku w Słonimie odbywa się organizowany przez mniejszość polską Międzynarodowy Festiwal Poloneza. W 2010 roku władze białoruskie odmówiły zgody na dalsze istnienie w Słonimie placówki zakonu niepokalanek[3]. W 2019 r. z placu Lenina usunięto pomnik Władimira Lenina i zastąpiono go pomnikiem Lwa Sapiehy[9].
.jpg)
Niezachowane
Do 1939 roku w mieście istniał klub piłkarski WKS Słonim.
Słonim jest znany w Izraelu z dynastii rabinów chasydzkich.
Miejscowości na terenie powiatu przed 1939: Dziewiątkowicze, Dziewiątkowicze Nowe, Dziewiątkowicze Stare, Trybuszki
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
