Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej
(Rząd Jędrzeja Moraczewskiego)
 Polska
Ilustracja
Premier

Jędrzej Moraczewski

Partie

PPS, PPSD, PSL „Piast”, PSL „W”, PSL Lewica, Zjednoczenie Demokratyczne, ZL, SNN

Ideologia

lewica niepodległościowa

Kadencja

od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919

Poprzedni

Prowizorium rządowe Władysława Wróblewskiego,
Rząd Ignacego Daszyńskiego

Następny

Rząd Ignacego Jana Paderewskiego

Rząd Jędrzeja Moraczewskiego (formalna nazwa – Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej) – gabinet pod kierownictwem socjalistycznego premiera Jędrzeja Moraczewskiego, utworzony 17 listopada 1918 przez Józefa Piłsudskiego. Pod względem organizacyjnym i prawnym kontynuował prace powołanego przez Radę Regencyjną prowizorium rządowego Władysława Wróblewskiego. Politycznie był częściowo kontynuacją rządu lubelskiego Ignacego Daszyńskiego, który podporządkował się Józefowi Piłsudskiemu. Gabinet ten ogłosił m.in. powszechne prawo wyborcze (obejmujące również kobiety)[1], ustanowił ośmiogodzinny dzień pracy[2], zagwarantował legalność związków zawodowych[3] i prawo do strajku, wprowadził inspekcję pracy[4] oraz ubezpieczenia chorobowe. 20 listopada 1918 roku ogłosił swój program, zakładający przebudowę ustroju gospodarczego i społecznego wedle doktryny socjalistycznej, zapowiadając wywłaszczenie wielkiej własności ziemskiej i oddanie jej w ręce ludu pracującego pod kontrolą państwową, upaństwowienie kopalń i całego przemysłu. Jedynym posłem zagranicznym akredytowanym przez rząd Moraczewskiego był poseł niemiecki Harry Kessler[5]. Rząd ustąpił 16 stycznia 1919 po konsultacjach z Piłsudskim, który dążył do porozumienia z prawicą oraz uspokojenia sytuacji w niepodległej Polsce. Endecja uważała bowiem gabinet Moraczewskiego za zbyt radykalny, zaś jej zwolennicy odmawiali wykonywania jego poleceń (m.in. płacenia podatków), a część środowiska skłoniło do przeprowadzenia w nocy z 4 stycznia na 5 stycznia 1919 zamachu stanu. Według Stanisława Głąbińskiego, polityka Narodowej Demokracji, rząd Moraczewskiego stanowczo sprzeciwiał się rekrutacji i tworzeniu armii polskiej, pragnąc poprzestać na milicji ludowej[6], która w jego opinii była bojówką socjalistyczną, organizowaną z żywiołów niekarnych[7]. Także w krajach Ententy niechętnie widziano rząd składający się z byłych sojuszników Niemiec.

Skład rządu

Funkcja Zdjęcie Imię i nazwisko Przynależność partyjna okres urzędowania
Prezydent Ministrów
Jędrzej Moraczewski Polska Partia Socjalno-Demokratyczna od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Zastępca Prezydenta Ministrów
Józef Mikułowski-Pomorski bezpartyjny od 27 grudnia 1918[8]
do 16 stycznia 1919
Min. Aprowizacji
Antoni Mińkiewicz bezpartyjny od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Komunikacji
Jędrzej Moraczewski Polska Partia Socjalno-Demokratyczna od 6 listopada 1918
do 29 grudnia 1918
Stanisław Stączek Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica od 29 grudnia 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Kultury i Sztuk Pięknych
Medard Downarowicz Stronnictwo Niezawisłości Narodowej od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Poczt i Telegrafów
Tomasz Arciszewski Polska Partia Socjalistyczna od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Pracy i Opieki Społecznej
Bronisław Ziemięcki Polska Partia Socjalistyczna od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Przemysłu i Handlu
Jerzy Iwanowski Polska Partia Socjalistyczna od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Robót Publicznych
Andrzej Kędzior Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” od 17 listopada 1918
do 29 grudnia 1918
Józef Pruchnik Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica od 29 grudnia 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Rolnictwa i Dóbr Państwowych
Franciszek Wojda Zjednoczenie Ludowe od 17 listopada 1918
do 29 grudnia 1918
Błażej Stolarski Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie” od 29 grudnia 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Skarbu Państwa
p.o. Władysław Byrka bezpartyjny od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Spraw Wewnętrznych
Stanisław Thugutt Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie” od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Spraw Wojskowych
p.o. Edward Śmigły-Rydz
(w zastępstwie Józefa Piłsudskiego)
bezpartyjny od 17 listopada 1918
do 22 listopada 1918
Jan Wroczyński bezpartyjny od 22 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Spraw Zewnętrznych
Leon Wasilewski Polska Partia Socjalistyczna od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Sprawiedliwości
Leon Supiński Zjednoczenie Demokratyczne od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego
Ksawery Prauss Polska Partia Socjalistyczna od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Zdrowia Publicznego
p.o. Witold Chodźko bezpartyjny od 13 grudnia 1918
do 16 stycznia 1919
Minister bez teki
Tomasz Nocznicki Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie” od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Minister bez teki
Wincenty Witos Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” od 17 listopada 1918
do 29 grudnia 1918
Minister bez teki
Marian Malinowski Polska Partia Socjalistyczna od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Minister bez teki
Franciszek Wójcik Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica od 29 grudnia 1918
do 16 stycznia 1919

Przypisy

  1. Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego (z dnia 28 listopada 1918; Dziennik Praw Państwa Polskiego Nr 18, poz. 46)
  2. 1918, nr 17, poz. 42
  3. 1919, nr 15, poz. 209
  4. 1919, nr 5, poz. 90
  5. Stanisław Głąbiński, Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939, s. 383-384.
  6. Dziennik Praw Państwa Polskiego nr 19 poz. 53
  7. Stanisław Głąbiński, Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939, s. 385.
  8. Zdzisław Julian Winnicki, Rada Regencyjna Krołestwa Polskiego i jej organy (1917 - 1918), Wektory, 1991, s. 88 [dostęp 2021-02-23] (pol.).

Bibliografia


Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się