Szofar wykonany z rogu baraniego, używany w czasie Rosz ha-Szana | |
Dzień | |
---|---|
Religie | |
Upamiętnia |
stworzenie świata; przypomnienie o sądzie Bożym |
Inne nazwy |
Święto Trąbek (w Polsce), |
Podobne święta |
Nowy Rok |
Rosz ha-Szana[1][2][4], Rosz Haszana[5][a] (hebr. ראש השנה = „początek roku”[1] lub dosłownie: „głowa roku”[6][7]; jid. ראָש־השנה Roszeszone) w Polsce zwane też Świętem Trąbek lub Trąbkami – judaistyczne święto Nowego Roku, pierwszy dzień kalendarza żydowskiego, obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri. Upamiętnia stworzenie świata i przypomina o sądzie Bożym[1][8][2]. Święto trwa dwa dni (zarówno w Izraelu, jak i w diasporze) i otwiera okres pokuty – Jamim Noraim, trwający do święta Jom Kipur. W Tanachu święto było określane jako Zichron Terua (hebr. „Upamiętnienie Dęcia w Szofar”) oraz Jom Terua (hebr., „Dzień Dęcia w Szofar”), bowiem w dniu sądu rozbrzmiewać ma dźwięk trąby szofar. Pod nazwą „Rosz ha-Szana” po raz pierwszy pojawiło się w Misznie. W czasie Rosz ha-Szana nie wolno wykonywać żadnej pracy[1][9].
W judaistycznej liturgii używane są także dwa inne określenia na Rosz ha-Szana: hebr. Jom ha-Din oznacza „Dzień Sądu”, w którym Bóg sądzi czyny ludzi i narodów, a hebr. Jom ha-Zikaron – „Dzień Pamięci / Rozpamiętywania”, czyli czas na rozważenie swego postępowania w minionym roku. Tradycja nakazuje także świętowanie wówczas rocznicy stworzenia świata[1].
W Misznie pod nazwą Rosz ha-Szana wymienione są cztery dni, które – w różnym znaczeniu – były uznawane za „pierwszy dzień nowego roku”[1][6]:
Obchody Rosz ha-Szana nie wiążą się z wyszukaną obrzędowością. Pierwszego dnia, po południu, nad lokalnymi ciekami wodnymi odbywa się ceremonialne wyrzucanie grzechów, zwane taszlich[4]. Wierni opróżniają swoje kieszenie do rzeki, symbolicznie odrzucając grzechy[9]. Obrzęd stanowi nawiązanie do słów z księgi Micheasza (7, 18-20): „złoży nieprawości nasze (hebr. taszlich) i wrzuci w morze”. Podczas wieczornego nabożeństwa w synagodze wypowiadane jest świąteczne błogosławieństwo[4] i śpiewana jest pieśń Awinu Malkenu[7].
W judaistycznej liturgii tego dnia obowiązuje odmówienie dodatkowej, składającej się z trzech części (Malchujot, Zichronot, Szofarot) modlitwy Musaf (hebr., „dodatek”; jid. מוסף musef)[1]. Charakterystyczną cechą liturgii tego dnia jest gra na trąbie szofar, co ma stanowić odniesienie do polecenia z Księgi Liczb (Lb 29,1)[b]. Dźwięk trąby ma wzywać wiernych do duchowego przebudzenia[3] i pokuty[11]. Ma także stanowić przypomnienie historii objawienia się Boga Mojżeszowi na Górze Synaj. Dźwięk szofaru rozlega się po każdej z trzech grup modlitw[3]. Jeśli Rosz ha-Szana wypada w szabat, to dęcie w szofar nie jest wykonywane[9].
W ciągu dnia szofar ma wydać łącznie 100 dźwięków. Wyróżniane są cztery różne brzmienia szofaru. Pierwszym jest tekia, dźwięk trwający 3 sekundy. Szewarim to trzy jednosekundowe dźwięki o rosnącym tonie. Terua to staccato – seria krótkich dźwięków wybrzmiewających łącznie przez około 3 sekundy. Czwarty, ostatni element w zestawie to tekia gedola (dosł. „duże tekia”) – trwa około 10 sekund. Tradycja takiego zestawu dźwięków nie ma oparcia w Biblii[9].
Wieczorem 1 tiszri, w domach rozpoczyna się uczta, podczas której podawane są potrawy związane symbolicznie ze świętem i mające wyrażać szczęście[4][3][9]: okrągła chałka (maczana w miodzie) symbolizująca cykl roku, daktyle, granaty oraz gefilte fisz. Ryba ma być z zachowaną głową, „aby Bóg sprawił, żebyśmy byli głową, a nie ogonem”. Z kolei cząstki jabłka i plastry marchwi, podobnie jak chałka umaczane w miodzie, mają symbolizować szczęśliwy oraz słodki nadchodzący rok[4][7][9].
Zgodnie z tradycją, podczas „Dni Trąbienia” w niebie otwierano trzy księgi. Pierwsza zawierała imiona usprawiedliwionych, druga nieusprawiedliwionych, a trzecia niezdecydowanych[11]. Dlatego podczas święta (oraz w dni je poprzedzające[5]) wyznawcy składają sobie życzenia: Leszana towa tikatewu wetechatemu (liczba mnoga), które oznaczają: „Obyście byli zapisani (w Księdze Życia) i opieczętowani na dobry rok”[9][5][c]. Odpowiedź brzmi: Gam atem, co oznacza: „To samo dla ciebie”. W dniach pomiędzy Rosz ha-Szana a świętem Jom Kipur życzenia składane są w nieco innej formie: Gemar chatima towa (w skróconej wersji: Gemar tow), co oznacza: „Obyś był ostatecznie opieczętowany (w Księdze Życia) na dobre”[5].
Zgodnie z kalendarzem gregoriańskim święto było obchodzone w dniach[12]:
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.