Rinzai (臨済宗; jap.: Rinzai-shū, chiń.: Linjizong) – jedna z dwóch głównych szkół japońskiego buddyzmu zen (drugą z nich jest sōtō). Jest ona japońskim odpowiednikiem chińskiej szkoły linji, której założycielem był wielki mistrz chan Linji Yixuan (zm. 867).
Początkowy okres istnienia szkoły rinzai można podzielić na trzy etapy:
Pierwsza liczba oznacza liczbę pokoleń mistrzów od 1 Patriarchy indyjskiego Mahakaśjapy.
Druga liczba oznacza liczbę pokoleń od 28/1 Bodhidharmy, 28 Patriarchy Indii i 1 Patriarchy Chin.
Trzecia liczba oznacza początek nowej linii przekazu w danym kraju.
Gdy w kwietniu 1187 Eisai udał się powtórnie do Chin, przybywał tam tylko w celu praktyki chan. Został uczniem mistrza Xu’ana Huaichanga, który przebywał w klasztorze Wangnian na górze Tiantai. Gdy mistrz przeniósł się do klasztoru na górze Tiantong, Eisai udał się tam za nim i po wytrwałej praktyce osiągnął oświecenie i otrzymał przekaz Dharmy. Do Japonii powrócił w 1191 r. i od razu rozpoczął nauczanie zen. Zgromadził małą grupkę wyznawców. W 1195 r. przy poparciu sioguna Yoritomo Minamoto założył klasztor Shōfuku w Hakacie uważany za pierwszy klasztor zen w Japonii. Pragnął wykorzystać kryzys w japońskim buddyzmie tego okresu, aby usamodzielnić i rozwinąć szkołę zen rinzai jako bezpośredniego spadkobiercę prawdziwej linii przekazu chanu Patriarchów. Głosił, że rinzai jest esencją wszystkich nauk i podsumowaniem Dharmy Buddy[1]. Rozgniewało to ustabilizowane i walczące o wpływy stare szkoły doktrynalne i Eisai w 1199 opuścił Kioto i przeniósł się do Kamakury. Został opatem nowego klasztoru Jofuku. W 1202 r. wrócił do Kioto o został opatem kolejnego nowego klasztoru Kennin. Zaczął się w końcu cieszyć poważaniem, ale także nie czynił już żadnych wysiłków aby propagować zen. Być może myślał, że Japończycy do zen jeszcze nie dojrzeli. Splot zależności spowodował, iż praktyka zen została w jego szkole zmieszana z naukami tendai. Jego tekst Kōzen Gokokuron (Traktat o szerzeniu zen dla obrony narodu) zaangażował zen w politykę.
Chociaż Japończycy szczycili się przeniesieniem do swego kraju prawdziwego i czystego chan/zen z Chin, to jednak jego rozwój poszedł w innym kierunku. Chan był w Chinach plebejski i mistrzowie stronili od polityki, jak i od wizyt w pałacach – chociaż były od tego wyjątki (np. szkoła północna stopniowego oświecenia); natomiast zen od okresu Kamakury stał się buddyzmem klasy samurajów i angażował się w politykę. W toku dalszego rozwoju, m.in. z powodu antybuddyjskich rozporządzeń Ody Nobunagi i w jeszcze większym stopniu antybuddyjskiego nastawienia w czasie okresu Meiji, zen zmienił się na tyle, że wielu mistrzów zaczęło popierać nacjonalizm i wojnę (zobacz dalej: Zen od Ody Nobunagi do okresu Meiji).
Pechowo potoczyły się dalsze losy tej szkoły. Jego najwybitniejszym uczniem był Ryōnen Myōzen (1184–1225), który przez 6 lat był nauczycielem Eiheia Dōgena. Udał się Chin, gdzie praktykował u mistrzów Wuji Liaopaia i Tiantonga Rujinga. Niestety zmarł w Chinach w maju 1225 r.
Taikō Gyōyū zmarł jako opat Jōmyō-ji, prawdopodobnie nie zostawiwszy spadkobiercy. Przez jakiś okres mieszał praktykę zen z nauki szkoły shingon, spadkobierczyni chińskiej szkoły zhenyang (prawdziwych słów), czyli mantrajany.
Nieco dłużej przetrwała trzecia linia przekazu zapoczątkowana przez Shakuena Eichō. Około 1222 r. założył on klasztor Chōraku, gdzie jego uczniem był Enni Ben’en, późniejszy propagator zen w stylu rinzai.
Ben’en był jedną z najważniejszych postaci zen rinzai w XIII wieku. Spędził siedem lat w Chinach praktykując chan u mistrza Wuzhuna Shifana z odgałęzienia szkoły linji – yangqi. Jego klasztor Wanshou znajdował się na górze Jing w prowincji Zhejiang. Jak wykazała historia – wszystkie linie przekazu w Japonii, które przetrwały są spadkobierczyniami tej właśnie gałęzi. Linie przekazu z odgałęzienia huanglong w Japonii wygasły. Trzeba tu powiedzieć, że ten chiński mistrz jest dziadkiem japońskiego rinzai, gdyż uczniami jego uczni byli Japończycy. Po powrocie do kraju Ben’en miał to szczęście, że Fujiwara Michiie miał wielkie plany związane z rozwojem buddyzmu w Kioto i główną rolę miał odegrać Ben’en. Początkowo znalazł się Fumon-in, gdzie prowadził codzienne ceremonie shingon i tendai, ale jego ideałem była czysta praktyka zen, taka jak w Chinach. I gdy tylko ukończono wielki kompleks Tōfuku-ji (formalnie konsekracja nastąpiła w 1255 r.) – Ben’en został opatem i wkrótce klasztor znalazł się wśród 5 klasztorów systemu 5 klasztorów (gór) i 10 świątyń (chiń. wushan; jap. gozan) i centrum ruchu zen w Kioto.
Kakushin nie odegrał wielkiej roli w propagowaniu zen rinzai, gdyż lubił samotność i po otrzymaniu przekazu Dharmy zaszył się w odległym zakątku w okolicy dzisiejszego dystryktu Wakayama, niedaleko miejsca skąd pochodził. Wybudował tam mały klasztor Saihō, w którym pozostał przez ok. 40 lat. Odwiedzał jednak Kioto z wykładami. I jemu także nie udało się utrzymać w swoim klasztorze czystej praktyki zen i została ona zmieszana z naukami shingon. Niemniej główny nacisk kładziono na praktykę koanową (chiń. Koan) wykorzystując Mumonkan (chiń. Wumenguan). Japoński zen rinzai zyskał pierwszy tekst związany z jego najważniejszą praktyką. Najwybitniejszym mistrzem tej linii przekazu i jednym z najwybitniejszych mistrzów japońskiego zen był Tokushō Bassui.
W pierwszej połowie okresu Kamakury (1185–1333) szkoła zen rinzai mogła się utrzymać tylko wchodząc w różne synkretyczne związki z dawnymi potężnymi szkołami buddyzmu, nawet jeśli szkoły te przechodziły wyraźny kryzys. Jednak koniec okresu Heian (794–1192) był kryzysem całej Japonii; bunty, rewolty, pospolity bandytyzm, klęski żywiołowe, zmiana władzy (upadek dawnych rodów arystokratycznych), upadek moralności. W świeżym zenie samuraje zobaczyli religię dla siebie. W Japonii zaczęto wtedy mówić Tendai jest dla dworu cesarskiego, shingon jest dla arystokracji, zen jest dla klasy wojowników, Czysta Kraina jest dla pospólstwa[2]. Jednak naprawdę poważne zainteresowanie zenem wykazał dopiero czwarty regent bakufu (militarnego reżimu) – Tokiyori Hōjō (1227–1263). Był on bardzo mocno związany z praktyką zen; praktykował u chińskiego mistrza Wu’ana Puninga (1197–1276) i pod jego kierunkiem osiągnął oświecenie. Również i jego następcy Tokiyori i Tokimune także mocno zen praktykowali. Z przekazów historycznych wynika, że byli potężnymi, inteligentnymi i szczodrobliwymi władcami. Budowali klasztory zen, m.in. Kenchō, Engaku, Tōkei i inne, a mistrzowie zen zamieniali klasztory, w których kwitły synkretyczne praktyki, na czyste klasztory zen, jak np. Lanxi Daolong (1213–1278) zrobił w dotychczasowym klasztorze tendai i shingon – Kennin W okresie paniki i niepewności przed drugą inwazją mongolską w 1279 r., to właśnie mistrzowie zen wykazali taką moc ducha i nieugiętość, że w wielkim stopniu przyczynili się do zdecydowanego oporu Japonii[3]. Poprawiło to jeszcze wizerunek zen w oczach Japończyków.
W tym okresie – XIII wiek – okazało się, że Japończycy nie tylko są już w pełni przygotowani do przyjęcia zenu, ale także są zdecydowani na jego praktykowanie. Nampo zajmuje unikalną pozycję w tradycji szkoły rinzai. Cieszył się szacunkiem swoich współczesnych, ale z dzisiejszej perspektywy jest właściwie patriarchą szkoły rinzai. Jeszcze przed końcem okresu Kamakury wprowadzenie zen do Japonii okazało się całkowitym sukcesem.
Do Japonii dokonano 24 wczesnych transmisji chan/zen z Chin. Do dziś przetrwała w Japonii tylko jedna linia przekazu rinzai – właśnie ta od Nampo Jōmyō. I chociaż dzisiaj jest 15 linii przekazu Dharmy rinzai, to wszystkie one wywodzą się z Myōshin-ji. Jest to przyczyną nierozwiązanych dyskusji, czy naprawdę można mówić, że zen rinzai jest pełnoprawnym spadkobiercą chanu linji z okresu Song[4].
System hierarchicznego podporządkowania klasztorów rinzai zwany w skrócie w języku japońskim gozan, czyli dosłownie pięć gór[a] jest prawie wierną kopią chińskiego systemu organizacji klasztorów chan wushan. Pełna nazwa tego systemu to w języku chińskim wushan shicha, a w zsinizowanej wersji języka japońskiego gozan jissetsu (lub jūsatsu), czyli pięć klasztorów, dziesięć świątyń. Jednak składał się on w rzeczywistości z trzech elementów
Do czuwania nad systemem i właściwym jego funkcjonowaniem stworzony został specjalny urząd.
Prowadzono rankingi klasztorów; np. w rankingu dokonanym za panowania cesarza Go-Daigo (1334–1336) lista wyglądała następująco:
Lista z 1341 r. zawierała już klasztory w części zarówno z Kamakury, jak i Kioto
Ostateczny ranking został zrobiony za sioguna Yoshimitsu; były to dwie listy klasztorów Kioto i Kamakury
Nad nimi była pierwsza świątynia w kraju, czyli klasztor Nanzen. Charakterystyczne było to, że klasztory Kamakury były już podległe klasztorom z Kioto. Dwa z klasztorów Kioto, mianowicie Tenryū i Shōkoku należały do linii przekazu mistrza zen Musō Sosekiego, czyli Musō Kokushiego, jak jest bardziej znany. Brak jest wielkiego klasztoru Tōfuku, należącego do linii Enniego Ben’ena. Jest na liście natomiast mało ważny klasztor Manju.
System gozan objął także klasztory i świątynie w całym kraju. W 1338 r. cesarz Go-Daigo rozkazał wybudowanie w całym kraju świątyń dla narodowego uspokojenia (jap. ankokuji) i pagód dla dobrobytu odczuwających istot[c]. Miały być one poświęcone tym, którzy zginęli w bitwach cesarza z siogunami Hōjō w latach 1331–1333. Wybudowano po jednej świątyni i jednej pagodzie we wszystkich 63 regionach kraju i na dwóch wyspach. Wszystkie nowe świątynie zostały związane z klasztorami zen systemu gozan, pod protekcją rządu bakufu i lokalnych zarządów. Pagody – oprócz tych, które należały do szkół shingon, tendai i ritsu – zostały własnością gozan.
Mnisi zen, najczęściej znakomicie wykształceni i o dużych umiejętnościach komunikowania się z innymi, byli wykorzystywani przez siogunat do najróżniejszych celów, nawet politycznych: misji dyplomatycznych, negocjacji itd. Również powierzano im operacje finansowe[5].
System gozan, tak jak i jego chiński pierwowzór wushan, przyczynił się do niezwykłego rozwoju literatury, malarstwa, jak również sztuk użytkowych (np. ceramiki). Dzięki temu zen zajął centralne miejsce w historii kultury Japonii[6]. Okres największych wpływów zen rozpoczyna się wraz z przeniesieniem go z Chin (zobacz: chan) na początku okresu Kamakury i trwa jeszcze w antybuddyjskim okresie Tokugawa (1600–1868).
Różnica między Chinami a Japonią była wyraźna; w Chinach sztuka chanu i jego estetyka była ważnym wkładem w kulturę tego kraju, w Japonii cała jej kultura została przesiąknięta zen. Kultura chińska stworzyła dzieła, do których dzieła japońskie nigdy nie dorównały, ale przez 500 lat właściwie wszystko w Japonii zostało w taki czy inny sposób naznaczone przez zen[6].
Najłatwiej oddziaływanie zen można zobaczyć w architekturze jego klasztorów. Zarówno Eisai Myōan, jak i Enni Ben’en podczas pobytu w Chinach pilnie studiowali architekturę chińskich klasztorów[d]. Japończycy także zapoznawali się z architektami i artystami chińskimi i zapraszali ich następnie do Japonii. Właściwie wszystkie klasztory z XIII wieku są pod teoretycznymi i praktycznymi wpływami chińskimi dynastii Song. Najbardziej znaczącymi klasztorami z tego okresu są najpewniej Kenchō-ji z Kamakury i Tōfuku-ji z Kioto. Gdy w 1319 r. Tōfuku-ji uległ pożarowi, klasztor Kenchō przesłał swoje własne plany architektoniczne, które zostały wykorzystane do przywrócenia klasztorowi poprzedniego wyglądu. Kenchō-ji może być uważany za ogólny model dla średniowiecznych klasztorów. Jednak Tōfuku-ji prawdopodobnie najpełniej wyraził idee architektoniczne zen tego okresu.
Innym wspaniałym przykładem jest klasztor Nanzen. Został on przebudowany z pałacu cesarskiego i jest przykładem okazałych budowli w obszernym terenie z ogrodami.
Dwa wspaniałe budynki znane jako Złoty Pawilon (jap. Kinkaku-ji) i Srebrny Pawilon (Ginkaku-ji) wybudowane przez klan Ashikaga, są przykładami najwyższego okresu rozwoju architektury zen.
Ogrody klasztorne także był zainspirowane wzorami chińskimi. Szczególnie klasztory zen traktowały ogrody jako własne wyobrażenia na temat natury; zawierały one góry i doliny, wzgórza, jeziora i strumienie. Chiny słynęły ze swoich niezwykle pięknych założeń ogrodowych i zyskały nawet miano matki ogrodów. Japończycy przenieśli wzorce jeszcze w okresie Nary, jednak rozwój ogrodów klasztorów zen poszedł w innym kierunku; zaczęły one wyrażać uduchowioną miłość do natury a ogród stał się symbolem kosmosu.
Najstarsze ogrody zen zostały założone przez Musō Kokushiego i ciągle należą do najpiękniejszych przykładów sztuki ogrodów. Ich styl reprezentuje okres przejściowy z pejzażowych ogrodów okresu Heian do kamiennych ogrodów okresu Muromachi. Można je podziwiać w klasztorach Saihō (ok. 1339) i Tenryū (ok. 1343) w Kioto.
Olbrzymią rolę w japońskich ogrodach odgrywały symbole. Kamienne lub suche symboliczne ogrody w stylu kare-sansui rozwinęły się pod koniec okresu Muromachi. Obywając się bez koloru, ozdób itp., ogrody te potrafiły symbolizować cały wszechświat. Kamienie i głazy symbolizowały góry i wyspy, a mech, żwir czy piasek symbolizowały nieskończony ocean. Były one nawet uważane za obrazowe kōany (chiń. Koan).
Najsłynniejsze tego typu ogrody znajdują się w Shinju-an, Myōshin-ji, Nanzen-ji, Daisen-ji. Najbardziej znany jest ogród w Ryōan-ji.
Były one związane z ceremonią picia herbaty (jap. chanoyu). Ogród herbaciany (jap. roji) był łącznikiem, który przeniósł sztukę ogrodów z sacrum – z religijnych i uduchowionych ogrodów zen – do profanum – świeckiego świata. Pierwsze oznaki tego ruchu nastąpiły jeszcze w okresie Edo w posiadłościach arystokratów. Jednak piękno całego projektu, składającego się z ogrodu i pomieszczenia do ceremonii herbaty leżało w skromności.
Ogród składał się głównie ze ścieżki wysadzanej drzewami i gęstymi krzakami, która prowadziła do pokoju ceremonii herbaty. I tu stosowano zenistyczną zasadę asymetrii. Nieregularne kamienie (jap. tobi-ishi) wytyczały ścieżkę i pozwalały na spokojne kroczenie po nich. Po drodze mijało się kamienną latarnię (ishi-dōrō) i strumień spadającej z bambusowej rury wody. Szczyt rozwoju ceremonii herbaty, to XVI wiek. W Japonii ogrody herbaciane znajdowały się prawie wszędzie.
Kaligrafia jest niewątpliwie starsza niż zen. W Chinach za wzór doskonałości uważało się kaligrafię okresu dynastii Wschodniej dynastii Jin (317–420), a zwłaszcza sztukę Wanga Xizhi (307–365) i jego syna Wanga Xianzhi (344–388). Były one podstawą dla prac mistrzów kaligrafii okresu Song takich jak np. poeta chan Huang Tingjian (1045–1105), uczeń mistrza chan Huitang Zuxina (1025–1100). Kaligrafia Huanga miała olbrzymi wpływ na rozwój zenistycznej kaligrafii japońskiej. Chińską kaligrafię przeniósł do Japonii Eisai Myōan. Być może pierwszym mistrzem zen kontynuującym tradycję Tianjiana był Shūhō Myōchō (Daitō Kukushi). Rozwijał ten styl także Shunjō (1166–1227). Chińscy mistrzowie chan, którzy przybyli do Kamakury sami byli bardzo dobrymi kaligrafami; zwłaszcza Lanxi Daolong, ale prawdziwym mistrzem był jego uczeń Yishan Yining. Wybitnym mistrzem tej sztuki był Musō Soseki. Najwybitniejszym zaś kaligrafem okresu Muromachi był Ikkyū Sōjun.
Tradycję wybitnego chińskiego kaligrafa Gulina Qingmao (1262–1329) kontynuował w Japonii Zekkai Chūshin (1336–1405).
W późniejszym okresie zasłynęła swoimi kaligrafami szkoła ōbaku.
Wspaniałe dzieła kaligraficzne pozostawili po sobie mistrzowie zen Hakuin Ekaku (1685–1768), Gibon Sengai (1751–1837) i Ryōkan Taigu (1758–1831).
Sztuka kaligrafii wydaje się być mocno związana z zen. Jedną z przyczyn jest to, że sztuka ta umożliwiała szybkie wyrażenie swojego wewnętrznego doświadczenia. Tusz na papierze ryżowym wysychał natychmiast, a więc niemożliwe były jakiekolwiek poprawki. Kaligrafia ukazywała grafologicznie stan umysłu i kreatywność autora i nie były one czymkolwiek zafałszowane.
Najwyższą formą sztuki zen było malarstwo, którego wyrazem były głównie pejzaże. Inspirowane było religijnymi i filozoficznymi poglądami zen i było największym wkładem zen do malarstwa.
Malarstwo tuszem (jap. suibokuga) było uprawiane w klasztorach zen przez malarzy-mnichów (jap. gasō), którzy wyrażali w ten sposób swoje oświecenie[7]. Japońskie malarstwo zen pozostawało pod wpływem chińskiego malarstwa chan okresu Song.
Chociaż głównym tematem były pejzaże, to jednak malarstwo to nie ograniczało się tylko i wyłącznie od nich. Mnisi przedstawiali obrazowo historie zen, jego słynne postacie, patriarchów, sięgali w przeszłość i malowali wyobrażenia arhatów (jap. chinsō). Obrazowali także specyficzne wypowiedzi zen, paradoksy (jap. zenkizu lub zenkiza). Sięgali również do tematyki czysto religijnej przedstawiając Buddę Śakjamuniego, bodhisattwów (zwłaszcza Kannon skt Avalokiteśvara). W grupie obrazów chinsō najczęściej malowaną osobą był Bodhidharma (jap. Daruma).
Ponieważ o początku malarstwa zen wiadomo bardzo niewiele za pionierów uważa się dwóch mnichów: Mokuana (zm. ok. 1345) i Kaō (zm. 1345), o życiu których niewiele wiadomo. Jednym z najbardziej znanych obrazów Mokuana jest praca zatytułowana Czterej śpiący i przedstawiająca dwie słynne postacie chanu Hanshana (jap. Kanzan) i Shidego (jap. Jittoku) oraz mistrza chan Fenggana z tygrysem. Kaō, po powrocie z Chin, został opatem klasztoru Nanzen. Jego ulubionym tematem był Hanshan i Shide.
Jednym z najbardziej cenionych autorów portretów mistrzów zen był Kichizan Minchō (1350–1431), znany także jako Chō Densu. Dorównywał mu nieco starszy malarz – Mutō Shūi (połowa XIV wieku).
W Kamakurze przez trzy pokolenia sławą cieszyli się malarze z rodziny Ami: Nōami (1397–1471), znany także jako Shinnō, Geiami (1431–1485), znany jako Shingei i Sōami (zm. 1525). Uczeń Geiamiego – Shōkei był jednym z czołowych malarzy zen wschodniego rejonu Japonii Kantō. Był sekretarzem klasztoru Kennin w Kamakurze i dlatego był także znany jako Kei Shoki (jap. shoki – sekretarz).
W połowie okresu Muromachi siogun Yoshimitsu ufundował pracownię malarską, którą prowadził malarz-mnich Josetsu (działał pom. 1400 a 1413). Jego uczeń Shūbun (działał pom. 1444 a 1448) studiował także malarstwo w Korei i po powrocie malował w stylu chińskich mistrzów malarstwa chan Ma Yuana i Xia Guia.
Zapewne największym malarzem, i to nie tylko zen, ale w ogóle malarzem japońskim, był Sesshū Tōyō (1420–1506). Był prawdopodobnie uczniem Shūbuna oraz praktykował zen w Shōkoku-ji. Jego pejzaże zbliżają się już nieraz do abstrakcji. Malowane są jedynymi w swoim rodzaju śmiałymi, pewnymi i dynamicznymi pociągnięciami, a nawet uderzeniami pędzla, wyrażającymi duchowość zen, pełną mentalną kontrolę i równocześnie całkowitą naturalność i spontaniczność. Jego sztuka wpłynęła na wszystkich późniejszych artystów.
Jego uczniem był Shūgetsu działający pod koniec XV i na początku XVI wieku. Mnich Sesson Shūkei (1504–1589) był pod takim wpływem Sesshū, że imitował styl swojego mistrza.
Pod koniec okresu Muromachi malarstwo zen zostaje wyparte przez malarstwo dekoracyjne, które nieraz zachowało pewne cechy malarstwa zen. Tak było w wypadku artysty Kanō Masanobu (1434–1530). Malarstwo ulegało coraz większej sekularyzacji.
Dopiero w okresie Edo, malarstwo zen został przywrócone do życia dzięki dwóm wybitnym mistrzom zen i artystom. Byli nimi Hakuin Ekaku (1685–1768) i Gibon Sengai (1751–1837).
Ceremonia picia herbaty, jest rytuałem wykonywanym w milczeniu, podobnym w pewnym stopniu od zenistycznych grupowych odosobnień medytacyjnych. Jej wynikiem jest pogłębienie więzów społecznych. Chajin (pol. przyjaciele od herbaty) spotykają się w celu wspólnego wykonania drobiazgowej i wysoce zrytualizowanej ceremonii, podczas której pije się zieloną herbatę z indywidualnie wykonanych głębokich miseczek.
Okakura w swojej klasycznej książce Księga herbaty napisał, że ceremonia herbaty jest kultem powstałym dla uczczenia piękna pośród brzydkich zdarzeń codziennego życia.
Podczas gdy zen podkreśla jedność czy tożsamość sacrum i profanum, w ceremonii herbaty wkracza się w sferę duchowości pośród tego, co jest najbardziej profanum.
Ceramika związana z zenem powstała m.in. w związku z rozwojem i popularnością ceremonii herbaty. Miseczki do picia herbaty, samo serce ceremonii, tak jak i inne naczynia, były wykonywane indywidualnie, co dotyczy zresztą wszystkich elementów materialnych ceremonii[8]. Ponieważ były to wyroby jednostkowe, indywidualne – traktowane były jako indywidualności i nawet osobowości i często nadawano im imiona.
Szczyt rozwoju porcelany przypadł na XVI wiek. Mistrz herbaty Sen no Rikyū spotkał artystę, prawdopodobnie Koreańczyka, Chōjiro (1512–1592), który stworzył monochromatyczne miseczki, o proporcjach idealnie łączących głębokość i szerokość. Syn Chōjiro był równie słynny. Jego dziełem była ceramika „raku”.
Z inwazji na Koreę (1592–1593) Hideyoshi Toyotomi przywiózł koreańskich mistrzów ceramiki i osiedlił ich w Japonii w Karatsu na wyspie Kiusiu, które stało się centrum koreańskiej ceramiki.
W XVII wieku sławą cieszyła się zielonkawa ceramika w stylu oribe[e].
Po XVII wieku rosnąca sekularyzacja Japonii spowodowała upadek ceramiki, jak i innych sztuk związanych z duchowością zen.
Poza systemem gozan znajdowało się wiele klasztorów[f]. Nakamura Hajime[9] tak je określił: duże klasztory szkoły zen w wiejskich okolicach, w kontraście do tzw. świątyń sōrin szkoły zen w Kioto, Kamakurze itd., które znajdujemy w miejskich centrach.
Główne dwie cechy klasztorów rinka (także czasem ringe) to ich całkowite oderwanie od klasztorów systemu gozan i ich wiejska lokalizacja. Zaliczyć tu można więc wielkie klasztory Daitoku i inne należące do jego linii, oraz klasztor Myōshin i należące do linii Genjū. Nie stworzyły one żadnej specjalnej instytucji administracyjnej czy kierowniczej.
W przeciwieństwie do klasztorów gozan mniej zajmowano tu się tworzeniem sztuki, a bardziej praktyką zen. Dlatego wszelkie próby reformowania szkoły rinzai wychodziły właśnie z tych klasztorów. Nieprzypadkowo mistrz zen, który dokonał w końcu koniecznych reform, czyli Hakuin Ekaku, należał do linii przekazu mistrza Tōyō Eichō wywodzącej się z Myōshin-ji.
Jednym z najwybitniejszych mistrzów zen związanych z klasztorami rinka był Ikkyū Sōjun. Chociaż sam wybitny poeta i malarz, w swoich wierszach krytykował pięknoduchostwo i brak praktyki zen w klasztorach rinzai. Został opatem Daitoku-ji.
Innymi znanymi klasztorami ringe były Kōgaku należący do linii hottō, Daimyō należący do linii gettan oraz Eigen.
Wielu z mistrzów później zmieniło co do tego zdanie. Należy jednak uwzględnić to, że buddyzmu zen nie można rozumieć w kategoriach dobra i zła, bo jest to nauka o niedualizmie. Chociaż działania wielu mistrzów miały jasny cel imperialistyczny, to wielu pozostałych jest niesłusznie oskarżanych o takie polityczne zagrywki. Do dziś często nie da się jasno określić, którzy nauczali buddyzmu w czystej formie, a którzy go wykorzystywali do polityki prowojennej.
 |
Ta sekcja wymaga określenia jasnych kryteriów wyboru. |
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
